Bitwa pod Navarino (1827)
| Wojna o niepodległość Grecji | |||
 Bitwa morska w Zatoce Navarino, mal. Garneray | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | południowo-zachodnie wybrzeże Peloponezu, w Grecji | ||
| Wynik | zwycięstwo floty sprzymierzonych | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Grecji  | |||
| 36°56′09″N 21°41′16″E/36,935833 21,687778 | |||
Bitwa pod Navarino – bitwa stoczona 20 października 1827 w czasie wojny o niepodległość Grecji, pomiędzy flotą turecko-egipską a francusko-brytyjsko-rosyjską, uznawana za ostatnią większą bitwę stoczoną przez okręty żaglowe[1][2].
Tło bitwy[edytuj | edytuj kod]
Od sześciu lat trwała wojna o niepodległość Grecji, znajdującej się pod panowaniem tureckim. Francja, Wielka Brytania i Rosja pod presją opinii publicznej jak i kierowane obawą o los własnych interesów handlowych, wystąpiły do sułtana o wykonanie Konwencji Londyńskiej 1827 nadającego Grecji autonomię, co spotkało się z odmową ze strony Wysokiej Porty. W związku z tym główne mocarstwa ówczesnej Europy: Wielka Brytania, Rosja i Francja, na mocy dyplomatycznych umów skierowały na wody greckie swoje eskadry. Zadaniem tych eskadr miało być niedopuszczenie posiłków tureckich do Grecji, lecz miały one nie brać udziału w konflikcie.
Eskadry te zostały połączone a na czele tak powstałej floty stanął brytyjski wiceadmirał Edward Codrington – równocześnie dowodzący eskadrą brytyjską. Eskadrą rosyjską dowodził kontradmirał Ludwig Hayden, a francuską – kontradmirał Henri Gauthier de Rigny.
Skład floty alianckiej[edytuj | edytuj kod]
| Nazwa okrętu | Dowódca | Typ okrętu | Liczba dział |
| "Asia" (flagowy) | wiceadm. E. Cadrington Edward Curzon | okr. liniowy | 84 |
| "Scipion" | Milius | okr. liniowy | 80 |
| "Trident" | Maurice | okr. liniowy | 74 |
| "Genoa" | Walter Bathurst | okr. liniowy | 76 |
| "Albion" | John Ommaney | okr. liniowy | 74 |
| "Breslau" | de La Bretoniere | okr. liniowy | 84 |
| "Azow" | kontradm. Ludwig Heyden Michaił Łazariew | okr. liniowy | 80 |
| "Gangut" | Awinow | okr. liniowy | 84 |
| "Ieziekiel" | Josif Swinkin | okr. liniowy | 80 |
| "Aleksandr Niewskij" | Bogdanowicz | okr. liniowy | 80 |
| "Dartmouth" | Thomas Fellowes | fregata | 42 |
| "Sirène" | kontradm. Henri Gauthier de Rigny | fregata | 60 |
| "Jelena" | ? | fregata | 38 |
| "Prowornyj" | ? | fregata | 48 |
| "Konstantin" | Chruszczow | fregata | 44 |
| "Kastor" | ? | fregata | 38 |
| "Armide" | Gaud Amable Hugon | fregata | 44 |
Bitwa[edytuj | edytuj kod]
20 października 1827 roku flota ekspedycyjna, w składzie 10 okrętów liniowych oraz 10 fregat i sile ognia 1676 armat, weszła do zatoki przed portem Navarino (Pylos) na Peloponezie. Tu, pod osłoną nadbrzeżnych baterii tureckich liczących 165 armat, stacjonowała flota turecko-egipska w składzie 3 okrętów liniowych, 17 fregat i ok. 40 mniejszych jednostek (w tym 5-6 branderów), mających do 2200 armat. Flota turecko-egipska była dowodzona przez admirała Muharrem Beja, podlegającego Ibrahimowi Paszy, dowodzącemu tureckimi wojskami w Grecji. Wiceadmirał Codrington blokując flotę turecko-egipską wykonywał zlecone mu zadanie: udzielić pomocy Grekom i nie wystąpić zbrojnie w tym konflikcie. Siły tureckie ustawione były w podkowę wzdłuż wschodniego i północnego wybrzeża zatoki. Okręty alianckie podpłynęły do liniowców tureckich i zatrzymały się w niewielkiej odległości[3].
W pewnej chwili Turcy obsadzili załogą manewrową brander stojący w pobliżu brytyjskiej fregaty "Dartmouth". Dowódca okrętu brytyjskiego skierował w jego kierunku łódź z parlamentariuszami. Została ona ostrzelana przez załogę tureckiego brandera, padli pierwsi zabici. Następnie z okrętów tureckich padły dwa strzały armatnie, trafiając niegroźnie "Dartmoutha" i "Sirène". W efekcie doszło do bitwy.
Starcie rozpoczęło się o godz. 14:25[4]. W ciągu 4 godzin spalono i zatopiono 65 okrętów i statków tureckich. Flota turecko-egipska ustawiona była w dobrej pozycji obronnej, ale rezultat starcia był wynikiem przewagi technicznej, a przede wszystkim lepszego wyszkolenia marynarzy mocarstw europejskich. W boju morskim wyróżnił się flagowy okręt rosyjski "Azow" pod dowództwem komandora M. P Łazariewa.
Straty tureckie wyniosły ok. 3000 zabitych i 1109 rannych. Straty floty sprzymierzonych – 181 zabitych i 480 rannych.
W bitwie brało udział 27 okrętów sił sprzymierzonych (francusko-brytyjsko-rosyjskich):
- brytyjskie: 3 okręty liniowe, 4 fregaty i 5 mniejszych żaglowców, w tym:
- HMS "Asia" - okręt liniowy 84-działowy - okręt flagowy brytyjskiego wiceadmirała Edwarda Codringtona, dowodzącego też całą flotą
- HMS "Dartmouth" - 42-działowa fregata dowodzona przez kapitana Fellowsa
- rosyjskie: 4 liniowce i 4 fregaty, w tym:
- "Azow" - okręt liniowy 74-działowy - okręt flagowy rosyjski - kontradmirał Ludwig Heiden (Łongin Geiden)
- "Gangut" - okręt liniowy 84-działowy
- francuskie: 3 liniowce, 2 fregaty i 2 mniejsze żaglowce (szkunery), w tym:
- "Sirène" - fregata 58-działowa - okręt flagowy francuski - kontradmirał Henri Gauthier de Rigny
Po stronie turecko-egipskiej brało udział 89 okrętów (3 liniowce, 17 fregat, 30 korwet, 28 brygów, 5 szkunerów oraz 5 lub 6 innych) między innymi:
- „Ghiuh Rewan ” – okręt flagowy turecki admirała Tahira Paszy.
- „Guerrière” – fregata egipska pod dowództwem Moharema Beya
W źródłach występują różnice jeżeli chodzi o liczbę mniejszych jednostek, które wzięły udział w bitwie.
Skutki bitwy[edytuj | edytuj kod]
W wyniku bitwy złamano potęgę morską Turcji. Zwycięstwo przyczyniło się do rozszerzenia walk wyzwoleńczych Greków. W 1829 sułtan podpisał traktat adrianopolski uznający autonomię Grecji. W 1830 proklamowano w Londynie niezależność Grecji pod protektoratem Francji, Rosji i Wielkiej Brytanii. Rosja odniosła zwycięstwo w wojnie rosyjsko-tureckiej 1828 - 1829. Wielka Brytania nie odniosła jednak żadnych korzyści politycznych ze zwycięstwa, natomiast wypadki następujące po nim doprowadziły do wzrostu potęgi Egiptu względem Turcji.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Obelisk upamiętniający wiceadmirała Codringtona -
Obelisk upamiętniający kontradrmirała Heydena -
Obelisk upamiętniający kontradrmirała de Rigny -
Pamięci francuskich marynarzy, poległych za wolność Grecji -
Pamięci marynarzy rosyjskich -
Pamięci Brytyjczyków.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Battle of Navarino, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-03-09] (ang.).
- ↑ The Battle of Navarino, 20 October 1827 (Painting). Royal Museums Greenwich. [dostęp 2019-03-09]. (ang.).
- ↑ Bojarski, s.96
- ↑ Bojarski, s.101
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Artur Bojarski, Navarino 1827, z serii: "Historyczne Bitwy", Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2007, ISBN 978-83-11-10675-8
- Mieczysław Żywczyński, Historia Powszechna 1789-1870, PWN, Warszawa 1999.
- Bolszaja Sowietskaja Encykłopedia t. 17 Moskwa 1974.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}