Bisior
Bisior (starorus. biser – naszyjnik z pereł[1]) – wiązka jedwabistych nici powstająca z szybko krzepnącej wydzieliny niektórych, głównie morskich małży (omułek, szołdra) lub rzadko słodkowodnych (racicznica). Wśród gatunków występujących w Polsce bisior wytwarza racicznica zmienna.
Nici te powstają z wydzieliny gruczołu bisiorowego, leżącego u nasady nogi małża i służą do przytwierdzania się małża do podłoża. Osiągają długość do 6 cm. U niektórych gatunków małży z rodziny gniazdówkowatych służą także do sklejania materiałów gniazda. Bisior nie zrasta się z nabłonkiem małża – jest przytrzymywany mięśniem nogi i w każdej chwili może być porzucony.
Jedwab morski[edytuj | edytuj kod]
W starożytności i w średniowieczu wyrabiano z bisioru bardzo cienkie i lśniące tkaniny określane jako jedwab morski lub oceaniczny, po włosku „tarantine” (od miejscowości Tarent, gdzie bisior był produkowany[1]); były one prawdopodobnie najdroższą tkaniną starożytności. Powstawał z nici pozyskiwanych głównie z dużego, bo dorastającego do 60-90 cm długości, małża Pinna nobilis L. (pol. przyszynka szlachetna) z Morza Śródziemnego.
Zalety bisioru sławił już w starożytności Herodot, również XIX-wieczni egiptolodzy[kto?] na podstawie swych odkryć[potrzebny przypis] potwierdzili znajomość jedwabiu morskiego w dawnym Egipcie.
Badania gdańskich naukowców wykazały, że z bisioru wykonana jest prawdopodobnie tkanina znana jako Całun z Manoppello[2].
Głównym ośrodkiem produkcji bisioru był Tarent we Włoszech, a także Korsyka, Sardynia i Sycylia. Jedwab morski był bardzo ceniony ze względu na swoją rzadkość i złocisty połysk. Był niebywale drogi, ponieważ produkowano go ręcznie, a zdobycie nici bisiorowych nie było proste. Przyczyniło się to też do przetrzebienia siedlisk Pinna nobilis L..
W wieku XVIII modna była bisiorowa galanteria (pończochy, apaszki, rękawiczki) – zachwycano się jej lekkością: poskładaną parę rękawiczek dało się zmieścić w skorupce włoskiego orzecha.
W dzisiejszych czasach morski jedwab produkowany jest tylko na wyspie Sant’Antioco koło Sardynii. Mieszka tam jedyna na świecie kobieta, która potrafi wytwarzać tkaniny bisiorowe – Chiara Vigo[3]. Jej przodkami mają być Chaldejczycy i Fenicjanie, ludy, u których umiejętność wytwarzania morskiego jedwabiu przekazywano sobie z pokolenia na pokolenie od tysięcy lat. Bisior produkowany obecnie używany jest głównie do naprawy muzealnych eksponatów wykonanych z tarantine.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-12365-9.
- ↑ Gdańszczanie zbadali całun z Manoppello [online], Kosycarz Foto Press [dostęp 2014-05-10].
- ↑ Film „Boskie Oblicze”, reż. Leszek Dokowicz. min. 21:45