Bierutów (gmina)

Gmina Bierutów
	gmina miejsko-wiejska
	; Zabytki siedziby gminy – miasta Bierutów
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	oleśnicki
TERC	0214023
Burmistrz	Burmistrz Bierutowa Piotr Sawicki
Powierzchnia	147,07 km²
Populacja (31.12.2021); • liczba ludności	; 9 529
• gęstość	65 os./km²
Nr kierunkowy	(+48) 71
Tablice rejestracyjne	DOL
	Adres urzędu:ul. Moniuszki 12; 56-420 Bierutów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	16
Liczba miejscowości	17
	Położenie na mapie powiatu;
	51°07′25″N 17°32′33″E/51,123611 17,542500
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Bierutów – gmina miejsko-wiejska w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, należąca do aglomeracji wrocławskiej.

Siedziba gminy to miasto Bierutów.

W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie wrocławskim.

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002^[2] gmina Bierutów ma obszar 147,07 km², w tym:

użytki rolne: 70%
użytki leśne: 23%

Gmina stanowi 14,01% powierzchni powiatu.

Zabytki gminy[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[3]:

miasto (ośrodek historyczny)
kościół pw. św. Katarzyny z XIII wieku
kościół cmentarny, ewangelicki pw. Świętej Trójcy, obecnie ruina, murowanego z cegły z pierwszej poł. XVII w.
zespół zamkowy, z XIV w., XVII w., XIX w.:
- zamek, obecnie dom, ul. Zamkowa 3 b; pozostałości zamku książąt wrocławskich z XIV w., XVII w. i XIX w. Zachowała się wjazdowa barokowa brama wraz z kawałkiem murów obronnych, zbudowana około 1680 r.; portal zamkowy z tarczą herbową
- wieża zamkowa, średniowieczna, zbudowana w stylu gotyckim z analogiczną tarczą herbową Podiebradów, z wyjątkiem późniejszego barokowego hełmu
mury obronne, fragmenty z pierwszej poł. XIV-XV w.
wieża ratuszowa, fragment dawnego budynku ratusza, z pierwszej poł. XV w., drugiej poł. XVII wieku
willa przy ul. Mickiewicza 25a z 1906 r.

inne zabytki:

neogotycki kościół parafialny pw. św. Józefa wybudowany w latach 1891–1893
dawna synagoga
Kościół ewangelicko-luterański
średniowieczny krzyż kamienny o wysokości ponad ziemię 241 cm, rozpiętości ramion 109 cm i grubości ok. 12 cm, znajduje się ok. 300 m na północ w lesie od wsi Kijowice,
wczesnogotycki kościół pw. NMP wybudowany prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku, znajduje się w Stroni,
trzon krzyża, prawdopodobnie z XIV-XVI wieku w Posadowicach.

Barokowa brama wjazdowa do zamku i wieża zamkowa (przed wymianą kopuły)
Zamek i brama miejska pomiędzy 1857 r., a 1883 r.
Kościół cmentarny Świętej Trójcy
Kościół cmentarny Świętej Trójcy
Kościół św. Katarzyny
Wieża ratuszowa
Zamek w Bierutowie
Kościół św. Józefa Oblubieńca NMP
Kościół św. Józefa Oblubieńca NMP

Burmistrzowie Miasta i Gminy Bierutów w XX i XXI w.[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Burmistrzowie Bierutowa.

Imię i nazwisko	lata urzędowania	Państwo w którego strukturze urzędował burmistrz
Georg Schneider^[4]	1899 – 1901	Królestwo Prus
Alfred Herrmann^[5]	1901–1909
Julius Herrmann^[5]	1909–1919
dr Oskar Wasner^[5]	1919–1931	Republika Weimarska
Fritz Kubatz^[5]	1932–1934	Rzesza Niemiecka
Richard Hoffmann^[5]	1934 -1938
Otto Oettinghaus^[5]	1938–1939
Friedrich Schultze^[5]	1939–1945
Roman Wawrzesiński^[6]	1945–1946	Polska Rzeczpospolita Ludowa
Tadeusz Krupiński^[6]	1946–1949
Leon Malinowski^[6]	?
Paweł Świątek^[6]	?
Marzec^[6]	?
Mieczysław Flak^[6]	?
Kazimierz Szczęsny^[6]	1955–1959
Piotr Bieńkowski^[6]	1959–1963
Stanisław Kisiel^[6]	1964–1972
Jan Szewczyk^[6]	1973–1976
Tadeusz Słomka^[6]	1976–1981
Zygmunt Fedyk^[6]	1981–1990
Bogdan Smolarczyk^[6]	1990–1992	Rzeczpospolita Polska
Andrzej Wojtkowiak^[6]	1992–1997
Edward Puk^[6]	1998
Włodzimierz Kubiak^[6]	1998–2002
Burmistrzowie wybrani w bezpośrednich demokratycznych wyborach powszechnych
Roman Kazimierski^[6]	2002–2004
Grzegorz Michalak^[6]	2004–2006
Władysław Bogusław Kobiałka^[6]	2006 – 2018
Piotr Sawicki	od 2018

Herb miasta i gminy Bierutów[edytuj | edytuj kod]

Herb Bierutowa jest jednocześnie herbem gminy Bierutów. Andrzej Woźniak w artykule „Herb miasta Bierutowa” w Kwartalniku Powiatu Oleśnickiego nr 1 z 2000 roku, na stronach 22-23, pisze „...herbem miasta Bierutów są trzy zakrzywione haki, między którymi znajdują się trzy gwiazdy. Herb taki widnieje na wszystkich prawie pieczęciach miejskich od XIV wieku z nieznacznymi tylko zmianami...”. Najdawniejsza znana pieczęć pochodzi z dokumentu z 10 lutego 1340 roku i przedstawia trzy haczyki wychodzące z jednego koła wychodzące. Dalej A. Woźniak dodaje: „W końcu XIV wieku istniała też druga pieczęć (...). Przedstawia również tarczę z trzema hakami, z dodatkiem trzech gwiazd między nimi. Na początku XVII wieku pojawiła się nowa pieczęć (...), która na tarczy ukazuje trzy haki i gwiazdy po raz pierwszy spięte pierścieniem”. Wynika z tego, że herb Bierutowa ulegał wielu przemianom zanim osiągnął współczesną formę.

W monografii Bierutowa z 1935 roku ujęto, że w XVII wieku pojawiła się pieczęć przedstawiająca „godło miasta otoczone kwiatami, podtrzymywane przez stojących z tyłu aniołów”. Nastąpiło to prawdopodobnie w latach 1673–1676, gdy Chrystian Ulryk został księciem bierutowskim.
Wśród samych mieszkańców Bierutowa występowały różne poglądy na temat prawidłowości herbu Bierutowa. Według autorów monografii Bierutowa „Kraina nad Widawą” s. 21, pozostaje w ścisłym związku z herbem rodu Reichenbachów (Rychbachów)” (jeden z nich lokował Bierutów w 1266 roku), których legenda herbowa łączy się z walką z wilkami. Wówczas skuteczną pułapką były sidła zwane „wilcze haki”, które umieszczano wewnątrz kawałków mięsa i zawieszano na sznurach (łańcuchach) na drzewach, znane też pod nazwą „wilczekosy”. Od śmierci Wilhelma von Reichenbacha istnieją różne interpretacje herbu Bierutowa. Jedna z nich mówi, że trzy haki symbolizują tzw. „koronę męczeńską”, czyli drewniane koło najeżone hakami, nożami i drutami, które kazał zrobić cesarz Maksencjusz dla św. Katarzyny a które anioł roztrzaskał na trzy części^[7].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 30 czerwca 2004^[8]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	10 271	100	5283	51,4	4988	48,6
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	69,8		35,9		33,9

Piramida wieku mieszkańców gminy Bierutów w 2014 roku^[9].

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Dziadowa Kłoda, Jelcz-Laskowice, Namysłów, Oleśnica, Wilków

Stosunki międzynarodowe[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie^[10]
Miasto	Kraj	Data rozpoczęcia współpracy
Bernstadt auf dem Eigen	Niemcy	od 1997

Historycznie planowane podpisanie współpracy
Miasto	Kraj
Bernstadt Alb-Donau-Kreis	Niemcy

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Raport o stanie gminy Bierutów za rok 2021 [online], Urząd Miejski w Bierutowie [dostęp 2022-07-13] .
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 126. [dostęp 2012-09-20].
↑ Hermann Friedrich: Geschichte der Stadt Bernstadt. Bernstadt: H. Kunze oHG, 1965, s. 42–82.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Hermann Friedrich: Geschichte der Stadt Bernstadt. Bernstadt: H. Kunze oHG, 1965, s. 42–82.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Burmistrzowie i naczelnicy MiG Bierutów po 1945 roku. SMZB Europa-Przyszłość. [dostęp 2017-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-14)]. (pol.).
↑ Herb Bierutowa. [dostęp 2013-03-06].
↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Gmina Bierutów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Urząd Miejski w Bierutowie: Miasta Partnerskie. [dostęp 2017-06-08]. (pol.).

[populacja2021-1] Raport o stanie gminy Bierutów za rok 2021 [online], Urząd Miejski w Bierutowie [dostęp 2022-07-13] .

[autonazwa1-2] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[nid-3] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 126. [dostęp 2012-09-20].

[4] Hermann Friedrich: Geschichte der Stadt Bernstadt. Bernstadt: H. Kunze oHG, 1965, s. 42–82.

[Friedrich-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Hermann Friedrich: Geschichte der Stadt Bernstadt. Bernstadt: H. Kunze oHG, 1965, s. 42–82.

[smzb-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Burmistrzowie i naczelnicy MiG Bierutów po 1945 roku. SMZB Europa-Przyszłość. [dostęp 2017-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-14)]. (pol.).

[7] Herb Bierutowa. [dostęp 2013-03-06].

[autonazwa2-8] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[populacja2016-9] Gmina Bierutów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[10] Urząd Miejski w Bierutowie: Miasta Partnerskie. [dostęp 2017-06-08]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Miasta	Bierutów
Wsie	Gorzesław Jemielna Karwiniec Kijowice Kruszowice Paczków Posadowice Radzieszyn Sątok Solniki Małe Solniki Wielkie Stronia Strzałkowa Wabienice Zawidowice Zbytowa
Przysiółki	Grędzina Nowa Smolna

Miasta	Bierutów Oleśnica Międzybórz Syców Twardogóra
Gminy miejskie	Oleśnica
Gminy miejsko-wiejskie	Bierutów Międzybórz Syców Twardogóra
Gminy wiejskie	Dobroszyce Dziadowa Kłoda Oleśnica

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Bierutów Oleśnica
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Bierutów (od 1973) Brzezia Łąka (do 1954) Długołęka (od 1973) Dobroszyce Jenkowice (do 1954) Miłocice (do 1954) Oleśnica (od 1973) Sokołowice (do 1954) Solniki Wielkie (do 1954) Wabienice (do 1954) Zakrzów (do 1954)
Gromady (1954–72)	Bierutów (1969–72) Borowa (1954–72) Brzezia Łąka (1954–61) Brzezia Łąka (1968–72) Brzezinka (1954–59) Bukowie (1954 →) Cieśle (1969–72) Długołęka (1954–72) Dobra (1954–71) Dobroszyce (1954–72) Grabowno Wielkie (1954–72) Januszkowice (1954–59) Kiełczów (1954–61) Kruszowice (1954–61) Ligota Książęca (1954 →) Ligota Polska (1954–68) Ligota Wielka (1954–72) Lipka (1954 →) Miłocice (1954–61) Oleśniczka (1954–59) Posadowice (1961–68) Rataje (1954–61) Sokołowice (1954–69) Solniki Wielkie (1954–72) Śliwice (1961–68) Wabienice (1954–71) Zbytowa (1954–61)