Bernikla hawajska
| Branta sandvicensis[1] | |||
| (Vigors, 1834)[2] | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | bernikla hawajska | ||
| Synonimy | |||
| | |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Bernikla hawajska[5], gęś hawajska (Branta sandvicensis) – endemiczny gatunek ptaka z podrodziny gęsi (Anserinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae), występujący jedynie na archipelagu Hawaje. Występuje wyłącznie na wyspach Oʻahu[6], Maui, Kauaʻi, Molokaʻi oraz Hawaiʻi. Jest oficjalnym symbolem stanu Hawaje.
Hawajska nazwa nēnē pochodzi od charakterystycznego dźwięku, jaki wydają te ptaki[7]. Nazwa gatunkowa „sandvicensis” wywodzi się ze starej nazwy archipelagu Hawaje – Sandwich Islands[8]. W Polsce jest hodowana.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Duży ptak o długości ciała ok. 60 cm, rozpiętość skrzydła 35–37,8 cm[9]. Masa ciała samic 1315–2560 g, samców 1675–3050 g[10]; samce są średnio o 11% większe od samic[11]. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego w upierzeniu. Pióra tworzą na szyi charakterystyczne, czarne rowki, które pozwalają na odróżnienie jej od innych gatunków z rodzaju Branta[12]. Młode są podobne do samców, kolor ich upierzenia jest jednak bardziej brązowy, a rowki na szyi są mniej widoczne. Pomimo prowadzenia naziemnego trybu życia, ptak ten jest zdolny do lotu. Zdarzały się przypadki codziennych lotów między gniazdem a miejscem żerowania. Zdarzają się młode pozbawione możliwości lotu. Błona pławna na stopach zredukowana. Na palcach występuje warstwa grubszej łuski, która chroni stopę przed uszkodzeniami podczas pokonywania trudnych terenów[13].
Występowanie i siedliska[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje głównie zarośla, przybrzeżne wydmy, pola lawowe oraz ekosystemy wytworzone przez człowieka takie jak pola golfowe czy pastwiska. Spotykany jest do 2400 m n.p.m. oraz potrafi migrować z niższych terenów na te wyżej położone[14]. Niegdyś występował na wielu wyspach archipelagu Hawaje (Hawaiʻi, Maui, Kahoʻolawe, Lānaʻi, Molokaʻi oraz Kauaʻi), jednak w wyniku polowań i introdukcji europejskich drapieżników jego populacja jest obecnie ograniczona do wysp Hawaiʻi, Maui, Molokaʻi, Kauaʻi i Oʻahu.
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Sezon godowy trwa od sierpnia do kwietnia (dłużej niż u jakiejkolwiek innej gęsi), większość jaj jest składana w okresie od listopada do stycznia[11]. Jaja składa na lądzie w odróżnieniu od większości Anatidae[12]. Samica tworzy gniazdo, do którego składa do 5 jaj (średnio 3–4 w zależności od wyspy, na której występuje). Jaja wysiaduje samica, a samiec spełnia rolę strażnika. Pisklęta wykluwają się po około 30 dniach, są zagniazdownikami, a więc zdolne są do samodzielnego zdobywania pokarmu. Pozostają z rodzicami do następnego sezonu godowego[11].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Bernikla hawajska jest roślinożercą. Spożywa głównie liście, nasiona, owoce, kwiaty i trawy[14].
Ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Badania dowodzą, że bernikla hawajska wyewoluowała z bernikli kanadyjskiej (Branta canadensis), która przybyła na Hawaje około 500 000 lat temu, wkrótce po tym jak uformował się archipelag Hawaje. Za przodka nene uznaje się nene-nui (Branta hylobadistes)[15], był on większy od nene oraz często pozbawiony możliwości lotu. Występował głównie na wyspie Maui, ale odnaleziono podobne skamieniałości również na wyspach Oʻahu i Kauaʻi. Mierzył 1,2 m i ważył około 9 kg[16]. Badania mitochondrialnego DNA sugerują, że wszystkie bernikle hawajskie są blisko związane z Branta canadensis maxima i Branta canadensis occidentalis[15].
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
Jest uznawana za najrzadszą gęś na świecie. Szacuje się, że w momencie przybycia Jamesa Cooka na Hawaje w 1778 roku, populacja bernikli hawajskiej wynosiła 25 000 osobników. Polowania oraz introdukcja drapieżników (świń, kotów, mangust) doprowadziły do redukcji populacji do 30 osobników w 1952 roku. Bardzo dobrze rozmnaża się w niewoli, co pozwoliło na reintrodukcję gatunku. W 2004 roku populacja została oszacowana na 1000 przedstawicieli gatunku[12]. Występują jednak problemy z rozmnażaniem z powodu małej populacji, z której reintrodukowano gatunek. Obecnie żyje około 2500 osobników. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek został zaliczony do kategorii NT (bliski zagrożenia)[4].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Branta sandvicensis z wyraźnie widocznymi charakterystycznymi czarnymi rowkami z piór na szyi -
Rodzina bernikli hawajskich -
Upierzenie głowy z bliska -
Młody osobnik z rodziną -
Pływająca Branta sandvicensis -
Jaja
_(7).JPG)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Branta sandvicensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b N.A. Vigors. Bernicla sandvicensis sp. nov.. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 2 (17), s. 43, 1834. (ang.).
- ↑ Nesochen sandvicensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-16] (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Branta sandvicensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-17] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825 (1815) (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-16].
- ↑ Nene geese on Oahu for first time since 1700s, „Hawaii News Now”, 24 marca 2014 [dostęp 2017-04-18] (ang.).
- ↑ nēnē – wynik wyszukiwania, [w:] Hawaiian Dictionary (Pukui/Elbert dictionary) [online], Ulukau, the Hawaiian Electronic Library, 2003 [zarchiwizowane z adresu 2014-11-30].
- ↑ Jobling J. A., A Dictionary of Scientific Bird Names, „Oxford University Press”, 1991.
- ↑ Przemysław Busse, Mały słownik zoologiczny. Ptaki : praca zbiorowa, Wiedza Powszechna, 1991, s. 174, ISBN 83-214-0563-0, OCLC 29792677.
- ↑ P.C. Banko, J.M. Black & W.E. Banko: Hawaiian Goose (Branta sandvicensis), version 1.0. W: A.F. Poole & F.B. Gill (red. red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.hawgoo.01. [dostęp 2020-07-17]. (ang.).
- ↑ a b c Reading i inni, Endangered animals : a reference guide to conflicting issues, Greenwood Press, 2000, s. 142-146, ISBN 978-0-313-30816-1, OCLC 923850899.
- ↑ a b c Richard Ellis, No turning back : the life and death of animal species, Harper Perennial, 2004, s. 280-281, ISBN 0-06-055804-0, OCLC 961898476.
- ↑ Pratt, Bruner, Berrett, The Birds of Hawaii and the Tropical Pacific, „Princeton University Press”, Princeton 1987, s. 97.
- ↑ a b Nene or Hawaiian Goose, State of Hawai'i, 25 marca 2005 [dostęp 2017-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-24].
- ↑ a b Ben Harder, State Bird of Hawaii Unmasked as Canadian, „National Geographic News”, 6 lutego 2002 [dostęp 2017-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-04].
- ↑ Alan C. Ziegler, Hawaiian natural history, ecology, and evolution, 2002, s. 260, ISBN 978-0-8248-2190-6, OCLC 248803921.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).