Archozauromorfy
| Archosauromorpha | |
| von Huene, 1946 | |
| Okres istnienia: 251 mln lat temu–dziś | |
 Aligator, krokodyl i gawial – współcześni przedstawiciele archozauromorfów | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | archozauromorfy |
Archozauromorfy (Archosauromorpha) – infragromada gadów z podgromady Diapsida. Definiowana jako klad obejmujący archozaury oraz wszystkich przedstawicieli kladu Sauria bliżej spokrewnionych z nimi niż z lepidozaurami[1][2], jako klad obejmujący ostatniego wspólnego przodka rodzajów Prolacerta, Trilophosaurus i Hyperodapedon oraz archozaurów i wszystkich jego potomków[3], jako klad obejmujący rodzaj Protorosaurus i wszystkich przedstawicieli kladu Sauria bliżej spokrewnionych z rodzajem Protorosaurus niż z lepidozaurami[4] lub jako najmniejszy klad obejmujący Gallus gallus, Alligator mississippiensis, Mesosuchus browni, Trilophosaurus buettneri, Prolacerta broomi i Protorosaurus speneri[5].
Archozauromorfy pojawiły się po raz pierwszy pod koniec permu, a rozpowszechniły w triasie. Archosauromorpha obejmuje rzędy Prolacertiformes (grupa ta prawdopodobnie nie jest monofiletyczna[4][6][7][8][9][10][11]), rynchozaurów, Trilophosauria oraz takson o nieokreślonej randze – Archosauriformes. Pomimo niewielkich różnic w budowie anatomicznej, na podstawie których Trilophosauria klasyfikowano niegdyś do Euryapsyda, Prolacertifomes zaliczano do lepidozaurów i uznawano za możliwych przodków współczesnych jaszczurek, a rynchozaury uznawano za lepidozaury spokrewnione ze sfenodontami, obecnie – ze względu na liczne podobieństwa w budowie szkieletu i czaszki – uważa się, że grupy te mają wspólnego przodka i tworzą klad. Dyskusyjna jest przynależność Choristodera do archozauromorfów. Część naukowców zalicza też do archozauromorfów grupy Ichthyopterygia i Thalattosauria, zauropterygi[12][13], rodzinę Drepanosauridae[4][14][15] i żółwie[16][17][18]; jednak pozycja filogenetyczna tych grup i ich ewentualna przynależność do archozauromorfów pozostają przedmiotem sporów.
Rynchozaury, Trilophosauria i Prolacertiformes wymarły pod koniec triasu, Choristodera przetrwały jako mała grupa aż do miocenu, zaś Archosauriformes stały się jedną z głównych grup i dały początek archozaurom.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]
- Podgromada Diapsida
- Infragromada ARCHOSAUROMORPHA
- ?Rząd Choristodera
- Rząd Prolacertiformes (prawdopodobnie takson parafiletyczny lub polifiletyczny)
- Rząd Rhynchosauria
- Rząd Trilophosauria
- Takson Archosauriformes
- Rodzina Euparkeriidae
- Rodzina Erythrosuchidae
- Rodzina Proterochampsidae
- Rodzina Proterosuchidae
- Takson Archosauria
- Takson Crurotarsi
- Rodzina Ornithosuchidae
- Rząd Aetosauria
- Rząd Phytosauria
- Rząd Rauisuchia (być może takson parafiletyczny)
- Nadrząd Crocodylomorpha
- Rząd Crocodilia
- Takson Avemetatarsalia / Ornithodira
- Rząd Pterosauria
- Nadrząd Dinosauria
- Rząd Ornithischia
- Rząd Saurischia
- Takson Crurotarsi
- Infragromada ARCHOSAUROMORPHA
Filogeneza[edytuj | edytuj kod]
Kladogram Archosauromorpha (drzewo zgodności wygenerowane na podstawie 12 najbardziej oszczędnych drzew metodą 50% majority rule consensus) według Bickelmann, Müllera i Reisza (2009)[9]:
| Sauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kladogram Archosauromorpha sensu Dilkes (1998) według Gottmann-Quesady i Sandera (2009)[10]:
| Sauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Alternatywny kladogram według Gottmann-Quesady i Sandera (2009), uzyskany gdy w analizie nie uwzględniono rodzaju Megalancosaurus (Champsosaurus znalazł się w rezultacie poza Sauria)[10]:
| Sauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jacques Gauthier, Arnold G. Kluge, Timothy Rowe. Amniote phylogeny and the importance of fossils. „Cladistics”. 4, s. 105–209, 1988. DOI: 10.1111/j.1096-0031.1988.tb00514.x. (ang.).
- ↑ Michel Laurin, Jacques A. Gauthier: Diapsida. Lizards, Sphenodon, crocodylians, birds, and their extinct relatives. Tree of Life, 2000. [dostęp 2010-07-16]. (ang.).
- ↑ Michel Laurin. The osteology of a Lower Permian eosuchian from Texas and a review of diapsid phytogeny. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 101, s. 59–95, 1991. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1991.tb00886.x. (ang.).
- ↑ a b c David W Dilkes. The Early Triassic rhynchosaur Mesosuchus browni and the interrelationships of basal archosauromorph reptiles. „Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences”. 353, s. 501-541, 1998. DOI: 10.1098/rstb.1998.0225 10.1098/rstb.1998.0225 10.1098/rstb.1998.0225. (ang.).
- ↑ Archosauromorpha F. von Huene 1946 [J. A. Gauthier], converted clade name. W: Kevin de Queiroz, Philip D. Cantino i Jacques A. Gauthier (red.): Phylonyms. A Companion to the PhyloCode. Boca Raton: CRC Press, 2020. ISBN 978-0-429-44627-6.
- ↑ Olivier Rieppel, Nicholas C. Fraser, Stefania Nosotti. The monophyly of Protorosauria (Reptilia, Archosauromorpha): a preliminary analysis. „Atti della Società italiana di Scienze naturali e Museo civico di Storia naturale di Milano”. 144, s. 359-382, 2003. (ang.).
- ↑ Sean P. Modesto, Hans-Dieter Sues. The skull of the Early Triassic archosauromorph reptile Prolacerta broomi and its phylogenetic significance. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 140 (3), s. 335-351, 2004. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2003.00102.x. (ang.).
- ↑ Johannes Müller: The relationships among diapsid reptiles and the influence of taxon selection. W: Gloria Arratia, Mark V. H. Wilson, Richard Cloutier (red.): Recent Advances in the Origin and Early Radiation of Vertebrates. München: Verlag Dr. Friedrich Pfeil, 2004, s. 379-408.
- ↑ a b Constanze Bickelmann, Johannes Müller, Robert R. Reisz. The enigmatic diapsid Acerosodontosaurus piveteaui (Reptilia: Neodiapsida) from the Upper Permian of Madagascar and the paraphyly of “younginiform” reptiles. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 46, s. 651–661, 2009. DOI: 10.1139/E09-038. (ang.).
- ↑ a b c Annalisa Gottmann-Quesada, P.Martin Sander. A redescription of the early archosauromorph Protorosaurus speneri MEYER, 1832, and its phylogenetic relationships. „Palaeontographica Abteilung A”. 287, s. 123–220, 2009. (ang.).
- ↑ Magdalena Borsuk−Białynicka, Susan E. Evans. A long−necked archosauromorph from the Early Triassic of Poland. „Palaeontologia Polonica”. 65, s. 203–234, 2009. (ang.).
- ↑ John W. Merck. A phylogenetic analysis of the euryapsid reptiles. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 17 (suppl.), s. 65A, 1997. (ang.).
- ↑ Sean Modesto, Robert Reisz i Diane Scott. A neodiapsid reptile from the Lower Permian of Oklahoma. „Society of Vertebrate Paleontology 71st Annual Meeting Program and Abstracts”, s. 160, 2011. (ang.).
- ↑ Silvio Renesto, Giorgio Binelli. "Vallesaurus cenensis Wild, 1991, a drepanosaurid (Reptilia, Diapsida) from the Late Triassic of Northern Italy". „Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia”. 112, s. 77–94, 2006. (ang.).
- ↑ Silvio Renesto, Justin A. Spielmann, Spencer G. Lucas, Giorgio Tarditi Spagnoli. The taxonomy and paleobiology of the Late Triassic (Carnian-Norian: Adamanian-Apachean) drepanosaurs (Diapsida: Archosauromorpha: Drepanosauromorpha). „New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin”. 46, s. 1-81, 2010. (ang.).
- ↑ Rafael Zardoya, Axel Meyer. Complete mitochondrial genome suggests diapsid affinities of turtles. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 95, s. 14226-14231, 1998. (ang.).
- ↑ Yoshinori Kumazawa, Mutsumi Nishida. Complete Mitochondrial DNA Sequences of the Green Turtle and Blue-Tailed Mole Skink: Statistical Evidence for Archosaurian Affinity of Turtles. „Molecular Biology and Evolution”. 16, s. 784-792, 1999. (ang.).
- ↑ Naoyuki Iwabe, Yuichiro Hara, Yoshinori Kumazawa, Kaori Shibamoto, Yumi Saito, Takashi Miyata, Kazutaka Katoh. Sister Group Relationship of Turtles to the Bird-Crocodilian Clade Revealed by Nuclear DNA–Coded Proteins. „Molecular Biology and Evolution”. 22, s. 810-813, 2005. DOI: 10.1093/molbev/msi075. (ang.).