Antoni Gustaw Bem
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | historyk literatury, krytyk |
| Małżeństwo | Anna Bugaj (od 1869) |
Antoni Gustaw Bem (ur. 4 czerwca 1848 w Lipsku, zm. 15 kwietnia 1902 w Warszawie) – polski historyk literatury i krytyk.
Biografia[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w inteligenckiej rodzinie Karola (poległego w powstaniu węgierskim) i Joanny z Krężelewskich. W 1858 rozpoczął naukę w Collegium Gostomianum w Sandomierzu, a w 1862 w gimnazjum radomskim, które ukończył w 1865. W latach 1866-1869 studiował na wydziale filologiczno-historycznym Szkoły Głównej w Warszawie. Po studiach zajmował się pracą pedagogiczną, był nauczycielem prywatnym w Kielcach i w Warszawie, uczył języka polskiego oraz literatury polskiej i powszechnej. W latach 1879-1888 był nauczycielem gimnazjum męskiego w Kielcach (do jego uczniów należał m.in. Stefan Żeromski). W 1888 przeniósł się do Warszawy, gdzie m.in. z Stanisławem Krzemińskim i Aleksandrem Świętochowskim współtworzył tajny zespół publicystyczny "Towarzystwo Literackie".
Jednocześnie pracował jako literat, napisał wiele recenzji, studiów i szkiców historyczno-literackich, które ukazywały się począwszy od 1871 do 1902 roku w różnych czasopismach, m.in. "Niwie", "Opiekunie Domowym", "Gazecie Kieleckiej", "Przeglądzie Krytycznym", "Tygodniku Lwowskim", "Przeglądzie Tygodniowym", "Nowinach", "Prawdzie", "Kraju" oraz w księgach pamiątkowych na cześć Jeża i Orzechowskiej.
Razem z Danielem Glińskim przełożył dzieło Quineta Nowy duch (1881), ze Stanisławem Czarnowskim - Dzieje literatury polskiej Włodzimierza Spasowicza. Natomiast wydanie drugie (1884) i trzecie (1891) ostatniego dzieła to efekt samodzielnej pracy translatorskiej Bema. Przetłumaczył także książkę Spasowicza Życie i polityka margrabiego Wielopolskiego. Był autorem dwóch podręczników gramatyki polskiej Zarys wykładu mowy polskiej według wskazówek językoznawstwa porównawczego[1] (wyd. 1883) i Jak mówić po polsku, czyli gramatyka polska w zarysie popularnym[2] (wyd. 1889). Podręczniki te jednak nie zdobyły uznania ówczesnych krytyków. Natomiast znaczną popularność zyskała jego Teoria poezji polskiej z przykładami w zarysie popularnym analityczno-dziejowym[3], wydana w Petersburgu w 1899 roku.
Antoni Bem językiem ojczystym posługiwał się doskonale, kochał go i uważał za skarb narodowy, potrafił wytykać uznanym stylistom wszelkie wykroczenia przeciw czystości językowej. Sam przez całe życie doskonalił swoje umiejętności i jako stylista może służyć za przykład dla krytyków literackich. W nauce historyczno-literackiej niektóre jego ustalenia zyskały trwałe miejsce.
Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 87-5-30)[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Antoni Gustaw Bem., Zarys wykładu mowy polskiej według wskazówek językoznawstwa porównawczego, tom I [online], polona.pl [dostęp 2019-10-19].
- ↑ Antoni Gustaw Bem, Jak mówić po polsku czyli Gramatyka polska w zarysie popularnym [online], polona.pl [dostęp 2019-10-19].
- ↑ Antoni Gustaw Bem, Teorja poezji polskiej z przykładami w zarysie popularnym analityczno-dziejowym [online], polona.pl [dostęp 2019-10-19].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ANTONI GUSTAW BEM, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-03-10].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 449, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13849-3.
- Antoni Gustaw Bem – patron szkoły. Publiczna Szkoła Podstawowa w Lipsku. [dostęp 2011-03-09].
Literatura uzupełniająca[edytuj | edytuj kod]
- Ignacy Chrzanowski, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 415–416. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Gustaw Bem – dzieła w bibliotece Polona