Andrzej Drawicz

Andrzej Drawicz

Andrzej Drawicz (1975)
Data i miejsce urodzenia	20 maja 1932 Warszawa
Data i miejsce śmierci	15 maja 1997 Warszawa
Przewodniczący Radiokomitetu
Okres	od 1989 do 7 stycznia 1991
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Andrzej Józef Drawicz (ur. 20 maja 1932 w Warszawie, zm. 15 maja 1997 tamże) – polski eseista, krytyk literacki, tłumacz literatury rosyjskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1951 r. debiutował jako krytyk w tygodniku „Wieś”. W latach 1954–1964, był współtwórcą i działaczem Studenckiego Teatru Satyryków (STS). Publikował w licznych czasopismach, zwłaszcza na łamach „Współczesności”, w „Literaturze Rosyjskiej”, „Kulturze”, „Poezji”, „Literaturze” i „Literaturze na Świecie”.

Z akt SB wynika, że od lat 50. był zarejestrowany jako TW „Kowalski”, „Zbigniew” (data rejestrowania: 10 września 1953, 30 grudnia 1971 i 23 lipca 1976 roku, nr arch. 7638/1, nr mikrofilmu – 7638/1.).

W latach 1977–1978 wykładał w Instytucie Slawistyki na Uniwersytecie w Kolonii. W latach 1981–1992 pracował w Instytucie Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tu opowiadał studentom o ludziach i dziełach rosyjskiej literatury emigracyjnej, wykładał o Michale Bułhakowie, którego znał wówczas jak mało kto w Europie.

Jako działacz opozycji był w 1976 r. sygnatariuszem Listu 59 – protestu ludzi nauki i kultury przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji PRL. Od 1977 r. był członkiem zespołu redakcyjnego podziemnego kwartalnika „Zapis”. W latach 1979–1981 był członkiem i wykładowcą niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych, a od 1980 członkiem jego rady programowej.

23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[1]. W grudniu 1981 r. został internowany. Po zwolnieniu dalej wykładał w Instytucie Filologii Rosyjskiej UJ, potem przebywał także na stypendiach na uniwersytetach zagranicznych, publikował w drugim obiegu m.in. w „Kulturze Niezależnej”, „Arce” i „Pulsie”. W latach 1989–1991 pełnił funkcję prezesa Komitetu ds. Radia i Telewizji, a następnie kierował Zakładem Literatur Wschodniosłowiańskich w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Był też profesorem Uniwersytetu Warszawskiego na Wydziale Polonistyki. W 1990 wydał ze swoim wstępem pierwsze w świecie krytyczne wydanie „Mistrza i Małgorzaty” w II serii BN (tłum. Witold Dąbrowski i Irena Lewandowska, opracowanie tekstu i przypisy Grzegorz Przebinda). W okresie 1993–1995 przetłumaczył na polski powieść Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata” (opubl. w 1995). Od 1993 był redaktorem naczelnym dwujęzycznego (w języku polskim i rosyjskim) rocznika „Studia Litteraria Polono-Slavica” wydawanego przez Instytut Slawistyki PAN^[2]. W 1995 został uhonorowany dziennikarską Nagrodą im. Bolesława Prusa. Zmarł nagle 15 maja 1997, dokładnie w dniu urodzin swego ukochanego pisarza Bułhakowa. Spoczywa na Powązkach Wojskowych (kwatera 3A tuje-3-4)^[3].

W uznaniu wybitnych zasług w działalności publicznej oraz za osiągnięcia w pracy literackiej i publicystycznej decyzją prezydenta z dnia 16 maja 1997 roku został pośmiertnie uhonorowany Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[4].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

W książkach o literaturze rosyjskiej XX wieku: Zaproszenie do podróży (1977), Spór o Rosję (1981), Jeszcze Rosja nie zginęła (1988), Mistrz i Diabeł (1987) – popularyzował w Polsce twórczość pisarzy, którą uważał za wartościową artystycznie i poznawczo. Przy wszelkich ograniczeniach, jak kompromisy i przemilczenia, jakimi zostało okupione jej istnienie w oficjalnym obiegu wydawniczym w ZSRR, próbował przemycać cenzurowanych autorów do polskiej świadomości literackiej. Formułując wyważone sądy, biorąc pod uwagę skomplikowaną sytuację pisarzy rosyjskich w kraju i na emigracji, próbował być mediatorem między inteligencją polską a rosyjską (Pocałunek na mrozie^[5]).

Walczył ze stereotypami narosłymi wokół obrazu Rosjan i Rosji w Polsce, przekazując Polakom wiedzę o kulturze rosyjskiej i życiu codziennym w sowieckiej Rosji. Drawicz tłumaczył głównie Bułata Okudżawę, A. Płatonowa, W. Bykawa, W. Meyerholda, Wieniedikta Jerofiejewa, G. Władimowa, a także wspomnienia Nadieżdy Mandelsztam, żony Osipa. Był ponadto redaktorem pracy zbiorowej Historia literatury rosyjskiej XX wieku, edytorem prozy Michaiła Bułhakowa oraz opowiadań i opowieści Michaiła Zoszczenki.

Opublikował również swoje wspomnienia osobiste w książce Wczasy pod lufą (1997).

Za szkice o literaturze rosyjskiej otrzymał nagrody Dziennikarzy Niezależnych oraz Stowarzyszenia Dziennikarzy RP.

Cenzura komunistyczna[edytuj | edytuj kod]

Nazwisko Andrzeja Drawicza znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz następujące wytyczne: „Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów”^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 95. ISBN 978-83-61344-70-4.