Andrzej Chramiec (pilot)
 | |
 podpułkownik pilot | |
| Data i miejsce urodzenia | 26 marca 1892 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 14 lutego 1985 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | 5 eskadra wywiadowcza, |
| Stanowiska | dowódca eskadry |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
     | |
.svg){kind=small}
Andrzej Chramiec (ur. 26 marca 1892 w Zakopanem, zm. 14 lutego 1985 w Arlington) – podpułkownik pilot inżynier Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Andrzeja i Jadwigi z Bieczyńskich[1]. W 1909 roku zdał egzamin maturalny w Wyższej Szkole Realnej w Krakowie. Następnie wyjechał na studia w Instytucie Elektrycznym i Mechanicznym w Nancy[2][3].
25 maja 1919 roku wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego i, jako pilot, otrzymał przydział do 5 eskadry wywiadowczej w której został wyszkolony na obserwatora, a następnie pilota[2][1]. W jej składzie został skierowany na front wojny polsko-bolszewickiej[2]. Z uwagi na braki etatowe, brał udział w lotach bojowych również jako obserwator. Wyróżnił się podczas walk 1 czerwca 1920 roku kiedy, w załodze z ppor. obs. Tomaszem Turbiakiem, wykrył oddziały 1 Armia Konnej Siemiona Budionnego, które zagrażały 13. Dywizji Piechoty. Polskiej załodze udało się powiadomić zagrożone oddziały, które zorganizowały skuteczną obronę i odparły atak[4].
W dniach 18–22 czerwca, w załodze z por. pil. Juliuszem Gilewiczem, rozpoznali w rejonie Baru i Żmerynki nieprzyjacielskie pociągi pancerne i kolumny marszowe, które następnie skutecznie zaatakowali bombami i ogniem broni pokładowej[5][6]. W trakcie działań wojennych wykonał łącznie 34 loty bojowe w łącznym wymiarze 54 godzin[3].
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w Wojsku Polskim. 28 lutego 1921 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu porucznika, w wojskach lotniczych, w grupie oficerów byłej armii austriacko-węgierskiej[7]. W maju 1921 roku dostał przeniesiony do 12 eskadry wywiadowczej 1. pułku lotniczego w Warszawie i objął jej dowództwo[2][8][9].
Podczas służby w 1 pl został odkomenderowany do Wyższej Szkoły Lotniczej w Paryżu[2]. 15 stycznia 1925 roku został przeniesiony do Centralnych Zakładów Lotniczych, ale już 20 maja został przeniesiony do Departamentu IV Żeglugi Powietrznej, gdzie objął stanowisko p.o. Szefa Wydziału Zaopatrzenia. 1 marca 1926 roku otrzymał przydział do Polskiej Misji Wojskowej Zakupów w Paryżu[2] gdzie odpowiadał za odbiór sprzętu lotniczego. W lipcu 1927 roku otrzymał przydział do Departamentu Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych, a w grudniu do Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa (IBTL). W 1928 uzyskał tytuł inżyniera w Wyższej Szkole Aeronautyki i Konstrukcji Mechanicznych w Paryżu (Ecole Superieure de l’Aeronautique el de Construction Mechanique)[10]. Został przeniesiony do Komisji Nadzoru Technicznego. W 1931 roku powrócił do IBTL, gdzie objął stanowisko kierownika stacji płatowcowej[3][11]. Od końca 1931 roku do sierpnia 1933 kierował kwestiami technicznymi Instytutu[12].
W kwietniu 1933 roku wziął udział, w załodze z kpt. Józefem Lewoniewskim, w Międzynarodowych Zawodach Lotniczych w Bułgarii. Pełnił funkcję szefa polskiej ekipy[13].
Na przełomie lipca i sierpnia 1937 roku wystartował, jako pilot Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej w IV Międzynarodowych Zawodach Lotniczych w Zurychu, podczas których zajął 36. miejsce[14].
27 czerwca 1935 został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 2. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki[15]. W 1937, po utworzeniu korpusu oficerów lotnictwa, został przydzielony do grupy technicznej[16]. 18 sierpnia 1937 roku został mianowany attaché wojskowym, lotniczym i morskim przy Ambasadzie RP w Waszyngtonie[17][18].
Po wybuchu II wojny światowej wstąpił do RAF, otrzymał numer służbowy P-0591. Po zakończeniu działań wojennych nie zdecydował się na powrót do Polski, pozostał na emigracji w USA. Zmarł 14 lutego 1985 roku w Arlington[19].
Był żonaty z Oleną, mieli syna Marka[20].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 8113 (27 lipca 1922)[21]
- Krzyż Walecznych[22]
- Medal Lotniczy (czterokrotnie)[23]
- Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1934)[24]
- Polowa Odznaka Pilota nr 23 (11 listopada 1928)[22][25]
- czechosłowacka Odznaka Pilota (1929)[26]
- rumuńska Odznaka Pilota
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zieliński i Wójcik 2005 ↓, s. 35.
- ↑ a b c d e f Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ a b c Chramiec Andrzej ppłk. pil. inż.. bequickorbedead.com. [dostęp 2020-02-11]. (pol.).
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 231.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 156.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 74.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 12 marca 1921 roku, s. 399.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 290.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 246.
- ↑ Mieczem i księgą bronią potęgi Polski. Nowe dyplomy wojskowych-naukowców. „Kurjer Czerwony”. Nr 176, s. 3, 2 sierpnia 1928.
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 2.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 268.
- ↑ Rajd Bałkański. „Skrzydlata Polska”. 4-5/1933, s. 145, kwiecień-maj 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- ↑ Robert Gretzyngier: Nie tylko Żwirko i Wigura. zbiam.pl/. [dostęp 2020-02-13]. (pol.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 28 czerwca 1935 roku, s. 69.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 223.
- ↑ Cumft, Kujawa 1989 ↓, s. 19.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 429.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 130.
- ↑ Andrzej Mencwel: The Social Network. andrzejmencwel.pl. [dostęp 2020-02-13]. (pol.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 41 z 27 października 1922 roku, s. 807.
- ↑ a b Kolekcja VM ↓, s. 3.
- ↑ Chramiec Andrzej. listakrzystka.pl. [dostęp 2020-02-13]. (pol.).
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 339 „za zasługi na polu organizacji Challenge'u w 1934 roku”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 436 „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918–1920”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 367.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Chramiec Andrzej. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.18-1081 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-17].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
- Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
- Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939–1946. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07329-5. OCLC 21519956.
- Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
- Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy − Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari. T. 1. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa–Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918–1920 : narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Początki, organizacja, personel i sprzęt. T. I. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.