Andegawenowie (Kapetyngowie)
 | |
| Kraj | |
|---|---|
| Tytuły | Władcy Andegawenii |
| Założyciel | |
| Pochodzenie etniczne | francuskie |
| Dynastia macierzysta | |
Andegawenowie lub Andegaweni (fr. Anjou lub Anjou-Provence) – dynastia będąca boczną linią francuskiej dynastii Kapetyngów. Jej przedstawiciele panowali, między innymi, na Sycylii, Węgrzech, w Albanii i Polsce. Nazwa rodu wzięła się od tytułu hrabiego Andegawenii, krainy nad dolną Loarą, noszonego przez założyciela dynastii Karola, pogrobowego syna króla Francji Ludwika VIII.
Dzieje rodu[edytuj | edytuj kod]
Karol Andegaweński[edytuj | edytuj kod]
Karol Andegaweński urodził się w 1227, jako ostatni syn króla Francji Ludwika VIII. Po osiągnięciu pełnoletniości, w 1247, jego najstarszy brat Ludwik IX przekazał mu hrabstwa Andegawenii i Maine, które ojciec zapisał mu w testamencie przed swą śmiercią. Rok wcześniej (w 1246) poślubił Beatrycze, jedyną dziedziczkę Prowansji i Forcalquier, Karol stał się tym samym jednym z największych możnych królestwa.
W 1263 przyjął ofertę papieża Urbana IV objęcia władzy nad królestwem Sycylii, władanego przez skonfliktowanych z papieżem Hohenstaufów. Po pokonaniu dwóch przedstawicieli tego cesarskiego rodu – Manfreda (1266) i Konradyna (1268) – został jedynym władcą całego południa Włoch.
Karol zamierzał stworzyć śródziemnomorskie imperium. Kluczem do tego miało być zdobycie Konstantynopola, odzyskanego w 1261 przez Bizantyńczyków nicejskich z rąk łacinników. Zmierzając do tego celu, Karol rozciągnął swe wpływy na łacińskich władców Bałkanów, gdzie utworzył małe Królestwo Albanii (1272) oraz mianował się księciem Achai; został także uznany za króla Jerozolimy (1278). Plany Karola pokrzyżował wybuch powstania antyfrancuskiego na Sycylii (1282), tak zwane nieszpory sycylijskie, w wyniku których wyspa dostała się we władanie Aragończyków.
Andegawenowie na Węgrzech i w Polsce[edytuj | edytuj kod]
Dzięki małżeństwu najstarszego syna i następcy Karola I Karola II z Marią, córką króla Węgier Stefana V, po śmierci ostatniego Arpada, Andrzeja III, przed Andegawenami otworzyła się perspektywa zasiądnięcia na budzińskim tronie. Udało się to Karolowi Martelowi, po wielu walkach z innymi pretendentami, lecz dopiero jego syn Karol Robert był przez wszystkich uznanym prawowitym władcą Węgier[1]. Rządy jego oraz jego syna Ludwika I są jednym z najświetniejszych okresów w dziejach tego kraju[2]. Ludwikowi udało się także objąć władzę w Polsce po śmierci Kazimierza Wielkiego. Jednak jego imperium, z racji braku syna, rozpadło się: starsza córka Maria Andegaweńska wraz z mężem Zygmuntem Luksemburskim objęli władzę na Węgrzech, o które musieli jednak walczyć z innym Andegawenem Karolem III, a Jadwiga objęła samodzielne rządy w Polsce. Wkrótce Jadwiga wyszła za wielkiego księcia litewskiego Jagiełłę, z którym miała jedną, zmarłą w dzieciństwie, córkę Elżbietę Bonifację.
Joanna i koniec dynastii[edytuj | edytuj kod]
Po śmierci Karola II władzę w Neapolu objął jego drugi syn Robert I Mądry (drugi Ludwik, został biskupem Tuluzy), gdyż w tym samym czasie Karol Robert walczył o swe dziedzictwo na Węgrzech. Robert prowadził aktywną politykę zagraniczną, lecz borykał się z problemami wewnętrznymi. Z braku męskiego potomka wyznaczył na swą dziedziczkę jedyną córkę Joannę, którą ożenił z Andrzejem, jednym z synów Karola Roberta węgierskiego.
Osobne linie założyli inni synowie Karola II Filip, książę Tarentu i Jan, hrabia Graviny, którzy realizowali swe ambicje na Bałkanach.
Rządy Joanny i Andrzeja zaczęły się tragicznie, Andrzej został zamordowany w dwa lata po śmierci Roberta Mądrego, prawdopodobnie z inicjatywy Joanny. Wkrótce doszło do wojny o neapolitańską sukcesję, w której stronami byli, oprócz Joanny, Ludwik Węgierski, książęta Durazzo i Taranto, w końcu w konflikt wmieszał się także Ludwik, hrabia Andegawenii z dynastii Walezjuszów. W 1347 Joanna została wygnana z Neapolu przez Ludwika węgierskiego, by móc powrócić sprzedał papieżowi Awinion. W 1382 Karol III z Durazzo stracił Joannę, wcześniej uzyskawszy potwierdzenie swych praw do Neapolu przez papieża i Ludwika węgierskiego, za cenę zrzeczenia się pretensji do Węgier. Jednak w 1385 upomniał się o węgierskie dziedzictwo; udało mu się nawet koronować, jednak w 1386 został otruty z polecenia królowej wdowy, Elżbiety Bośniaczki.
Jego syn Władysław najpierw stoczył walkę o Neapol z Walezjuszem Ludwikiem, usynowionym niegdyś przez Joannę. Po koronacji w 1399 rozpoczął walkę o koronę węgierską, przegrał jednak walkę z Zygmuntem Luksemburczykiem. Panowanie przepełnione walkami zakończyła nagła śmierć w 1414. Władzę w Neapolu objęła po nim Joanna II, która jako swego następcę wyznaczyła René I Andegaweńskiego, potomka Andegawenów walezyjskich – jednak z walk rozpoczętych po jej śmierci w 1435 zwycięsko wyszedł Alfons, król Aragonii.
Drzewo genealogiczne[edytuj | edytuj kod]
Pierwsi Andegawenowie[edytuj | edytuj kod]
- Karol I (ur. 1227–1285) – kr. Sycylii (od 1265); 1. (1246) Beatrycze, c. Rajmunda Berengara IV, ks. Prowansji; 2. (1268) Małgorzata, c. Odo, hr. Nevers i Auxerre
- Ludwik (ur. i zm. 1248)
- Blanka (ur. 1250–1270); 1. (1266) Robert III, hr. Flandrii
- Beatrycze (ur. 1252–1275); 1. (1273) Filip I, tyt. ces. Konstantynopola
- Karol II – kr. Sycylii (od 1285); 1. (1270) Maria, c. Stefana V, kr. Węgier
- Karol Martel (ur. 1271–1295) – ks. Salerno; 1. (1281) Klemencja, c. Rudolfa I, kr. Niemiec
- Małgorzata (ur. 1273–1299) 1. (1289) Karol, hr. Valois i Alencon
- Ludwik (ur. 1275–1298) – bp. Tuluzy (od 1296)
- Robert I (ur. 1278–1344) – kr. Sycylii (od 1309); 1. (1297) Jolanta, c. Piotr III, kr. Aragonii; (1304) Sancza, c. Jakuba II, kr. Majorki
- Filip (ur. 1278–1332) – ks. Tarantu (od 1294), desp. Akrananii, Etolii, Romanii, Pan Albanii i Wołoszczyzny (od 1304), ks. Achaii (od 1307), tys. ces. Konstantynopola (od 1313); 1. (1294 Tamara, c. Nikefor I, desp. Epiru; 2. (1313) Katarzyna, c. Karol, tyt. ces. Konstantynopola
- Blanka (ur. 1280–1310) 1. Jakub II, kr. Aragonii
- Rajmund Berengar (ur. 1281–1305) – hr. Prowansji, Andrii i Piemontu (od 1304)
- Jan (ur. 1283–1308)
- Tristan (ur. 1284–1284/1288) – ks. Salerno
- Eleonora (ur. 1289–1341) 1. (1299) Filip de Toucy, tyt. ks. Antiochii; 2. (1303) Fryderyk I, kr. Wyspy Sycylii
- Maria (ur. 1290–1346/1347) 1. (1304) Sanczo I, kr. Majorki; 2. (1326) Jakub III, baron Ejerici
- Piotr (ur. 1292–1315), hr. Graviny
- Jan (ur. 1294–1336), hr. Graviny (od 1315), ks. Achai (od 1322–1332), Pan Albanii i ks. Durazzo (od 1332)
- Beatrycze (ur. 1295–1335) 1. (1305) Azzo VIII d’Este, markiz Ferrary; 2. (1309) Bertrand, hr. Andrii i Montescaglioso
- Galeazzo
- Filip (ur. 1255–1277) – tyt. kr. Tessaloniki i Brindisi (od 1274); 1. (1271) Izabela, c. Wilhelm II, ks. Achai
- Robert (ur. 1258–1265)
- Izabela (ur. 1261–1304); 1. (1270) Władysław IV Kumańczyk, kr. Węgier
Linia węgiersko-polska[edytuj | edytuj kod]
- Karol Martel (ur. 1271–1295) – ks. Salerno; 1. (1281) Klemencja, c. Rudolf I, kr. Niemiec
- Karol I Robert (ur. 1288–1342) – kr. Węgier (od 1301) 1. (1306) Maria, c. Kazimierza, ks. Bytomia i Cieszyna; 2. (1318) Beatrycze, c. Henryka VII, kr. i ces. Niemiec; 3. (1320) Elżbieta, c. Władysława, kr. Polski
- 3. Karol (ur. i zm. 1321)
- 3. Władysław (ur. 1324–1329)
- 3. Ludwik I (ur. 1326–1382) – kr. Węgier (od 1342) i Polski (od 1370); 1. (1345) Małgorzata, c. Karola IV, ces. rzymski; 2. (1353) Elżbieta, c. Stefana II, ban Bośni
- 3. Andrzej (ur. 1327–1345) – ks. Kalabrii (od 1333) i Salerno (od 1342); 1. (1342) Joanna, c. Roberta I, kr. Neapolu
- 3. Stefan (ur. 1332–1354) – ks. Dalmacji i Slawonii; 1. (1350) Małgorzata, c. Ludwik IV, ces. rzymski
- Koloman (1317/1316-przed 1376) – bp. Györ
- Beatrycze (ur. 1290–1343) 1. (1296) Jan II, delfin Viennois
- Klemencja (ur. 1293–1328) 1. (1315) Ludwik X, kr. Francji i Nawarry
- Karol I Robert (ur. 1288–1342) – kr. Węgier (od 1301) 1. (1306) Maria, c. Kazimierza, ks. Bytomia i Cieszyna; 2. (1318) Beatrycze, c. Henryka VII, kr. i ces. Niemiec; 3. (1320) Elżbieta, c. Władysława, kr. Polski
Linia neapolitańska[edytuj | edytuj kod]
- Robert I (1278–1344) – kr. Sycylii (od 1309); 1. (1297) Jolanta, c. Piotr III, kr. Aragonii; (1304) Sancza, c. Jakuba II, kr. Majorki
- Karol (ur. 1298–1328) – ks. Kalabrii (od 1325) 1. (1316) Katarzyna, c. Albrecht I, kr. Niemiec i ks. Austrii; 2. (1324) Maria, c. Karol, hr. Valois
- 2. Heloiza (ur. i zm. 1325)
- 2. Maria (ur. 1326–1328)
- 2. Karol Martel (ur. i zm. 1327)
- 2. Joanna I (ur. 1328–1382) – ks. Kalabrii (od 1333), kr. Sycylii i Jerozolimy (od 1344); 1. (1333/1344) Andrzej, ks. Kalabrii; 2. (1346) Ludwik, tyt. ces. Konstantynopola; 3. (1363) Jakub IV, tyt. kr. Majorki; 4. Otto, ks. Brunszwiku
- 2. Maria (ur. 1329–1366) – hr. Alby (od 1343); 1. (1343) Karol, ks. Durazzo; 2. (1348) Robert de Baux, hr. Avellino; 3. (1355) Filip, ks. Taranto
- Ludwik (ur. 1301–1310)
- Maria d’Aquino (zm. 1382)
- Karol d'Artois (1300–1346) – królewski Wielki Kanclerz (od 1345), baron Roccaromana (od 1322); 1. Marianna Scuto
- Bertrando
- Ludovico (zm. 1370)
- Carlotto
- Rostaino
- córka (przed 1343) 1. Andrea Thopia
- Karol (ur. 1298–1328) – ks. Kalabrii (od 1325) 1. (1316) Katarzyna, c. Albrecht I, kr. Niemiec i ks. Austrii; 2. (1324) Maria, c. Karol, hr. Valois
Linia Taranto[edytuj | edytuj kod]
- Filip (ur. 1278–1332) – ks. Tarantu (od 1294), desp. Akarnanii, Etolii, Romanii, Pan Albanii i Wołoszczyzny (od 1304), ks. Achaii (od 1307), tys. ces. Konstantynopola (od 1313); 1. (1294 Tamara, c. Nikefor I, desp. Epiru; 2. (1313) Katarzyna, c. Karol, tyt. ces. Konstantynopola
- 1. Karol (ur. 1296–1315) – desp. Epiru i desp. Romanii (od 1313)
- 1. Filip (ur. 1297–1330) – desp. Romania (od 1315); 1. (1328) Wiolanta, c. Jakub II, kr. Aragonii
- 1. Beatrycze (po 1332); 1. (1325) Godfryd, hr. Lecce i tyt. ks. Aten
- 1. Blanka (przed 1337); 1. (1327/1328) Rajmund Berengar, hr. Prades
- 1. Maria – opatka Conversano
- 1. Joanna (zm. 1323); 1. (1316) Oshin, kr. Armenii; 2. (1320) Oshin, władca Korikos
- 2. Robert (ur. 1326–1364) desp. Romanii, ks. Taranto (od 1332); 1. (1347) Maria, c. Ludwik I, ks. Burbonii
- 2. Ludwik (ur. 1327/1328–1362) – kr. Sycylii i Jerozolimy, ks. Kalabrii, hr. Prowansji, Forcalquier i Piemontu (od 1352); 1. Joanna I, kr. Sycylii i Jerozolimy, c. Karol, ks. Kalabrii
- 2. Filip (ur. 1329–1374) – hr. Acerry, ks. Aten i tyt. ces. Konstantynopola (od 1364); 1. (1355) Maria, c. Karol, ks. Kalabrii; 2. Elżbieta, c. Stefan, ks. Siedmiogrodu
- 2. Małgorzata (zm. 1380) – tyt. ces. Konstantynopola (od 1373); 1. Edward Balliol, ks. Szkocji; 2. (1352) Franciszek de Baux, hr. Montescaglioso i Avellino, ks. Andrii
- Agnieszka (ur. 1332/1342) 1. Iwan Stefan Szyszman II, car Bułgarii
Linia Durazzo[edytuj | edytuj kod]
- Jan (ur. 1294–1336), hr. Graviny (od 1315), ks. Achai (od 1322–1332), pan Albanii i ks. Durazzo (od 1332); 1. (1318) Matylda, ks. Achai, c. Florens, ks. Achai; 2. (1321) Agnieszka z Périgord, c. Helie IX Talairan, hr. Périgord, wicehr. Lomagne i Auvillat
- 2. Karol (ur. 1323–1348) – ks. Durazzo, tyt. kr. Albanii, hr. Graviny (od 1336); 1. (1343) Maria, hr. Alby, c. Karola, ks. Kalabrii
- Ludwik (ur. 1343–1344)
- Joanna (ur. 1344–1387) – ks. Durazzo (1348–1368); 1. (1366) Ludwik, hr. Beaumont-le-Roger; 2. (1376) Robert z Artois, hr. Eu
- Agnieszka (ur. 1344–1388) 1. Cansignorio della Scala, pan Werony; 2. (1382) Jacques de Baux, ks. Andri, Achai i Tarentu, tyt. ces. Konstantynopola
- Klemencja (ur. 1346–1363/71)
- Małgorzata (ur. 1347–1412) 1. (1369/70) Karol, kr. Sycylii (od 1381)
- 2. Ludwik (ur. 1324–1362) – hr. Graviny i Morrone; 1. (1343) Małgorzata, c. Robert z Sanseverino, hr. Corigliano
- Ludwik (ur. 1344-?)
- Karol (ur. 1345–1386) – ks. Chorwacji i Slawonii (do 1380), kr. Sycylii i Jerozolimy (od 1381), kr. Węgier (1385–1386); 1. (1369/70) Małgorzata, c. Karola, ks. Durazzo.
- Maria (ur. 1369–1381)
- Joanna (ur. 1373–1435) – kr. Sycylii i Jerozolimy (od 1414); 1. (1401) Wilhelm, ks. Styrii i Austrii Górnej; 2. (1415) Jakub II, hr. La Marche i Castres
- Władysław (ur. 1376–1377) – ks. Kalabrii, kr. Sycylii i Jerozolimy (od 1390), tyt. kr. Węgier (od 1390); 1. (1390–1393) Konstancja, c. Manfreda z Clermont, hr. Motici; 2. (1403) Maria, c. Jakuba I, kr. Cypru; 3. (1407) Marie z Enghien, hr. Lecce, c. Jana z Enghien, hr. Lecce
- Agnieszka (ur. 1347-?)
- 2. Robert (ur. 1326–1356) – senior Cappacio, Muro, and Montalbano
- 2. Antoni (ur. 1328-?)
- 2. Karol (ur. 1323–1348) – ks. Durazzo, tyt. kr. Albanii, hr. Graviny (od 1336); 1. (1343) Maria, hr. Alby, c. Karola, ks. Kalabrii
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Besala, Piastowie – Przemyślidzi, Andegawenowie, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, ISBN 83-11-10553-7, ISBN 978-83-11-10553-9, ISBN 83-7495-098-6, ISBN 978-83-7495-098-5, OCLC 749150196.
- Jerzy Besala, Małżeństwa Królewskie. Przemyślidzi, Andegawenowie, Warszawa 2006, ISBN 83-7495-098-6.
- Stanisław Andrzej Sroka, Genealogia Andegawenów węgierskich, Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 1999, ISBN 83-909094-1-3, OCLC 177293803.
- Halina Manikowska, Andegaweni, w: Dynastie Europy, red. A. Mączak.
