Amnestie w Polsce

Amnestie w Polsce – amnestie w okresie II Rzeczypospolitej (1918-1939) i Polski Ludowej (1945-1989).

1918-1945[edytuj | edytuj kod]

W II Rzeczypospolitej amnestia była ogłaszana 15 razy:

25 czerwca 1945 roku Prezydent RP na uchodźstwie wydał dekret o amnestii, która dotyczyła przestępstw należących do właściwości sądów wojskowych oraz sądów morskich, a popełnionych przed dniem wejścia w życie dekretu, czyli 29 czerwca 1945 roku[16].

W przypadku obniżenia wymiaru kary w drodze amnestii istniała możliwość złożenia wniosku o zastosowanie prawa łaski do Naczelnika Państwa Prezydenta RP celem darowania reszty kary[17]

Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu II wojny światowej ogłaszano amnestie w stosunku do czynów popełnionych przed 22 lipca 1945, 5 lutego 1947, 20 listopada 1952, 15 kwietnia 1956, 22 lipca 1964, 15 lipca 1969, 15 czerwca 1974 oraz 15 lipca 1979.

 Osobny artykuł: Działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce.

Pierwszą powojenną amnestię ogłoszono 2 sierpnia 1945[18], a jej celem była likwidacja podziemia antykomunistycznego. Nie przyniosła jednak spodziewanych rezultatów[potrzebny przypis]. Powodem przyjęcia drugiej ustawy amnestyjnej 22 lutego 1947[19], był początek obrad Sejmu Ustawodawczego, wybór Bolesława Bieruta na urząd prezydenta Polski oraz zniszczenie zorganizowanego podziemia. Trzecią przyjęto 22 listopada 1952, a oficjalnym powodem było przyjęcie przez Sejm Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[20]. Do historii przeszła następna, którą przyjęto 27 kwietnia 1956. Osoby, które zostały skazane na kary pozbawienia wolności do lat 5 opuściły więzienia, a skazanym na śmierć oraz dożywotnie pozbawienie wolność wyroki zamieniono na 15 lat pozbawienia wolności[21].

 Osobny artykuł: Polski październik 1956.

Kolejne ustawy z lat 1964[22], 1969[23] i 1974[24] ogłaszano w kolejne rocznice Polski Ludowej. Amnestia, którą ogłoszono 19 lipca 1977 dotyczyła przede wszystkim osób skazanych za udział w tzw. wydarzeniach radomskich z czerwca 1976[25].

Po roku 1980 amnestię ogłaszano jeszcze sześć razy. Pierwszą z nich uchwalono 22 lipca 1983, wraz ze zniesieniem na obszarze całego kraju stanu wojennego[26]. Miała ona ograniczony charakter, ponieważ więzienia opuścili więźniowie polityczni, którzy zostali skazani na kary pozbawienia wolności do trzech lat; pozostałym osobom zmniejszono wyroki. Drugą amnestię wydano rok później, a dokładnie 21 lipca 1984[27]. Oficjalnym powodem jej wprowadzenia była czterdziesta rocznica powstania Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Tym razem jej zasięg był większy, gdyż mogły skorzystać z niej osoby uwięzione, które zostały skazane za przestępstwa polityczne, z wyłączeniem oskarżonych i skazanych za takie czyny, jak szpiegostwo, zdrada stanu, czy próba obalenia ustroju państwa. Następną ustawę przyjęto 17 lipca 1986[28]. Była ona bardzo restrykcyjna, lecz istniał pewien sposób rozwiązania problemu więźniów politycznych. Prokurator generalny PRL miał bowiem możliwość rozciągnięcia jej przepisów na osoby, w stosunku do których nie miała ona automatycznego zastosowania. Przełom nastąpił 11 września, kiedy to generał Czesław Kiszczak zwrócił się z prośbą do Prokuratury Generalnej o wypuszczenie na wolność wszystkich osób skazanych za działalność polityczną, z wyłączeniem kilku przypadków, wyżej wymienionych. W ciągu czterech dni mury zakładów karnych opuściło wtedy ponad 200 osób.

W roku 1989 przyjęto dwie amnestie. Pierwszą po podpisaniu 5 kwietnia 1989 porozumień Okrągłego Stołu umorzono postępowania sądowe i darowano wyroki wszystkim osobom, które pomiędzy 31 sierpnia 1980 a 23 maja 1989 zostały uznane za winne przestępstw politycznych[29]. Celem tego posunięcia było dopuszczenie byłych więźniów politycznych do demokratyzacji życia politycznego w Polsce. 7 grudnia 1989 Sejm PRL ogłosił amnestię, która m.in. osobom skazanym na karę śmierci zamieniała wyroki na 25 lat pozbawienia wolności[30].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dekret w przedmiocie amnestji przy przekroczeniach przepisów o podatkach bezpośrednich, opłatach skarbowych oraz podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 1919 r. nr 14, poz. 191).
  2. ↑ Dekret w przedmiocie amnestji z okazji otwarcia Sejmu Ustawodawczego (Dz.U. z 1919 r. nr 16, poz. 219).
  3. ↑ Ustawa z dnia 18 grudnia 1919 r. w przedmiocie amnestji przy przekroczeniach przepisów o państwowych podatkach i opłatach stemplowych, obowiązujących na terenie b. Dzielnicy Pruskiej (Dz.U. z 1919 r. nr 98, poz. 517).
  4. ↑ Ustawa z dnia 4 kwietnia 1920 r. o przywróceniu praw, utraconych wskutek przestępstw politycznych i wojskowych (Dz.U. z 1920 r. nr 39, poz. 230).
  5. ↑ Ustawa z dnia 14 maja 1920 r. o udzieleniu amnestji w b. dzielnicy pruskiej (Dz.U. z 1920 r. nr 42, poz. 252).
  6. ↑ Rozporządzenie Rady Obrony Państwa z dnia 17 września 1920 r. w przedmiocie przedłużenia terminu amnestji podatkowej na obszarze b. dzielnicy pruskiej (Dz.U. z 1920 r. nr 92, poz. 604).
  7. ↑ Ustawa z dnia 10 marca 1921 r. w przedmiocie amnestji (Dz.U. z 1921 r. nr 29, poz. 163).
  8. ↑ Ustawa z dnia 24 maja 1921 r. w przedmiocie amnestji z powodu uchwalenia Ustawy Konstytucyjnej Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. (Dz.U. z 1921 r. nr 42, poz. 261).
  9. ↑ Ustawa z dnia 27 lipca 1922 r. w przedmiocie ratyfikacji polsko-niemieckiego układu o amnestji na górnośląskim obszarze plebiscytowym wraz z protokułem końcowym, podpisanego w Opolu dnia 21 czerwca 1922 r. (Dz.U. z 1922 r. nr 65, poz. 581).
  10. ↑ Ustawa z dnia 6 lipca 1923 r. w przedmiocie amnestji z powodu uznania granic Rzeczypospolitej (Dz.U. z 1923 r. nr 71, poz. 555).
  11. ↑ Ustawa z dnia 22 czerwca 1928 r. o amnestji z powodu dziesięciolecia odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie (Dz.U. z 1928 r. nr 70, poz. 641).
  12. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 października 1932 r. o amnestji z powodu wprowadzenia z dniem 1 września 1932 r. jednolitego polskiego kodeksu karnego i prawa o wykroczeniach (Dz.U. z 1932 r. nr 91, poz. 782).
  13. ↑ Ustawa z dnia 2 stycznia 1936 r. o amnestji (Dz.U. z 1936 r. nr 1, poz. 1).
  14. ↑ Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 2 września 1939 r. o amnestii (Dz.U. z 1939 r. nr 87, poz. 553).
  15. ↑ Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 31 października 1939 r. o amnestii dla byłych więźniów brzeskich (Dziennik Ustaw z 1939 r. Nr 100, poz. 1000).
  16. ↑ Dziennik Ustaw RP Nr 6, poz. 17 z 29 czerwca 1945 roku, s. 56.
  17. ↑ A. Bojarski, Prawo łaski stosowane przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego w byłym zaborze pruskim w latach 1919–1922 w świetle zachowanych akt Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Czasopismo Prawno – Historyczne nr 2, Poznań 2021, s. 279–280.
  18. ↑ Dekret z dnia 2 sierpnia 1945 r. o amnestii (Dz.U. z 1945 r. nr 28, poz. 172).
  19. ↑ Ustawa z dnia 22 lutego 1947 r. o amnestii (Dz.U. z 1947 r. nr 20, poz. 78).
  20. ↑ Ustawa z dnia 22 listopada 1952 r. o amnestii (Dz.U. z 1952 r. nr 46, poz. 309).
  21. ↑ Ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o amnestii (Dz.U. z 1956 r. nr 11, poz. 57).
  22. ↑ Dekret z dnia 20 lipca 1964 r. o amnestii (Dz.U. z 1964 r. nr 27, poz. 174).
  23. ↑ Ustawa z dnia 21 lipca 1969 r. o amnestii (Dz.U. z 1969 r. nr 21, poz. 151).
  24. ↑ Ustawa z dnia 18 lipca 1974 r. o amnestii (Dz.U. z 1974 r. nr 27, poz. 159).
  25. ↑ Dekret z dnia 19 lipca 1977 r. o amnestii (Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 102).
  26. ↑ Ustawa z dnia 21 lipca 1983 r. o amnestii (Dz.U. z 1983 r. nr 39, poz. 177).
  27. ↑ Ustawa z dnia 21 lipca 1984 r. o amnestii (Dz.U. z 1984 r. nr 36, poz. 192).
  28. ↑ Ustawa z dnia 17 lipca 1986 r. o szczególnym postępowaniu wobec sprawców niektórych przestępstw (Dz.U. z 1986 r. nr 26, poz. 126).
  29. ↑ Ustawa z dnia 29 maja 1989 r. o przebaczeniu i puszczeniu w niepamięć niektórych przestępstw i wykroczeń (Dz.U. z 1989 r. nr 34, poz. 179).
  30. ↑ Ustawa z dnia 7 grudnia 1989 r. o amnestii (Dz.U. z 1989 r. nr 64, poz. 390).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jan Bednarzak (1965). Amnestia. Wyd. Prawnicze
  • Piotr Rogoziński, Instytucja ułaskawienia w prawie polskim, Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2009, ISBN 978-83-264-0056-8, OCLC 833530655.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Amnestie_w_Polsce&oldid=72949867”