Alojzy Kaczmarczyk
 w mundurze Legionów | |
 podpułkownik piechoty | |
| Data i miejsce urodzenia | 31 maja 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1914–1947 |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
      | |
.png){kind=small}
Alojzy Kaczmarczyk (ur. 31 maja 1896 w Paczółtowicach, zm. 13 listopada 1947 w Krakowie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie Józefa i Balbiny z domu Banasiewicz[1][2]. Ojciec prowadził małe gospodarstwo rolne, matka była akuszerką[3]. Miał sześciu braci. Ukończył szkołę powszechną w Paczółtowicach, następnie gimnazjum w Krakowie. W latach szkolnych działał w „Zniczu”, a później w Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” i Drużynach Strzeleckich. W 1912 roku rozpoczął studia w Akademii Handlowej. Od 1913 roku był członkiem Związku Strzeleckiego. Był żołnierzem IV batalionu I Brygady. Od listopada 1914 r. do marca 1915 r. przebywał w szpitalu. Po powrocie ze szpitala przydzielono go do 4 kompanii 5 pułku piechoty. W roku 1915 ponownie trafił do szpitala. W lipcu 1916 przeniesiono go do służby w Państwowym Urzędzie Zaciągu w Szczuczynie. 15 czerwca 1917 powrócił do wojska, został przydzielony do 2 kompanii 5 pp. W czasie kryzysu przysięgowego opuścił koszary. 1 czerwca 1919 w stopniu sierżanta został przyjęty do Szkoły Podchorążych w Warszawie[2]. W 1919 roku mianowany podporucznikiem i przydzielony do batalionu zapasowego 5 pułku piechoty Legionów. W jego składzie odbył kampanię lat 1919–1920, za którą został kilkukrotnie odznaczony. W lutym 1923 roku został awansowany do stopnia kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów piechoty. Na własną prośbę został zwolniony do rezerwy w lutym 1922[4]. Posiadał przydział mobilizacyjny do 85 pułku piechoty w Nowej Wilejce.
Ukończył Akademię Handlową w Krakowie[2]. W latach 1922-1928 pracował w wileńskim oddziale Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej i następnie w Banku Polskim w Wilnie[4]. W 1928 roku został naczelnikiem Wydziału Bezpieczeństwa Publicznego urzędu wojewódzkiego w Wilnie[4], potem był starostą białostockim (1929-1931), wołkowyskim (1931-1934) i suwalskim (luty-listopad 1934), wicewojewodą stanisławowskim (od listopada 1934 do stycznia 1937, zdał urząd w lutym 1937)) i od lutego 1937 do października 1937 wicewojewodą nowogródzkim[4][5][6]. W październiku 1937 roku został starostą puławskim, pełnił tę funkcję do września 1939[4]. W 1939 roku został przez okupantów niemieckich aresztowany i osadzony na zamku lubelskim. Zwolniony w styczniu 1940 roku, wyjechał do Krakowa, gdzie podjął pracę jako księgowy sklepu.
W 1940 roku rozpoczął działalność konspiracyjną, otrzymując stopień majora. W latach 1940–1943 był szefem administracji zastępczej dla okręgu ZWZ–AK Kraków, co odpowiadało funkcji wojewody. W 1943 roku został awansowany do stopnia podpułkownika i objął stanowisko szefa wydziału wojskowego Okręgu Kraków Armii Krajowej. W lecie 1944 roku przebywał w Warszawie, po upadku powstania jako cywil został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Gross–Rosen, a następnie KL Mauthausen–Gusen, gdzie był więziony do końca wojny.
Po powrocie do Krakowa został zatrudniony na stanowisku kierownika Wydziału Finansowego „Społem”. Mieszkał w Krakowie przy ul. Dąbrowskiego 3[2]. W 1945 roku został członkiem WiN. Został kierownikiem Komórki Doradztwa Politycznego Obszaru Południowego WiN, następnie był kierownikiem Doradczego Komitetu Politycznego przy II Zarządzie WiN[1].
We wrześniu 1946 roku został aresztowany przez UB. Sądzony w trwającym od 11 sierpnia 1947 procesie pokazowym siedemnastu członków II zarządu WiN i działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego razem m.in. z płk Franciszkiem Niepokólczyckim, Stanisławem Mierzwą, majorem Walerianem Tumanowiczem i Józefem Ostafinem[7]. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie z dnia 10 września 1947 (sygn. akt Sr 978/47) w składzie sędziowskim pod przewodnictwem Romualda Klimowieckiego[8] został skazany na łączną trzykrotną karę śmierci, utratę praw publicznych, obywatelskich i honorowych na zawsze oraz na przepadek mienia. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano wieczorem 13 listopada 1947 roku na podwórzu więzienia przy ul. Montelupich strzałem w tył głowy (tego samego dnia zostali straceni inni skazani: Józef Ostafin i Walerian Tumanowicz), katem był strażnik więzienny Henryk Michalik, którego w protokołach wykonania kary śmierci ujęto jako "dowódcę plutonu egzekucyjnego"[9]. Ciała nie wydano rodzinie i pochowano w nieznanym miejscu.
Wyrok skazujący został unieważniony postanowieniem Sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie z dnia 17 stycznia 1992 roku.
Żonaty od 19 stycznia 1922 r. z Olimpią Siemaszko, miał córkę Zofię po mężu Andrzejewską[2].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6586
- Krzyż Niepodległości (7 lipca 1931)[10]
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[11]
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Odznaka „Za wierną służbę”
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Jego postać upamiętniono (odsłoniętą w 2007 roku) tablicą w holu budynku starostwa powiatowego w Puławach.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Skazani na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie w latach 1946–1955, Kraków 2008, s. 12.
- ↑ a b c d e Archiwum ofiar terroru nazistowskiego i komunistycznego w Krakowie 1939–1956 [online], krakowianie1939-56.mhk.pl [dostęp 2018-10-27] (pol.).
- ↑ Niepodległości Polski zawsze bronić będę - mówił ppłk Alojzy Kaczmarczyk, „plus.gazetakrakowska.pl”, 14 lutego 2018 [dostęp 2018-10-27] (pol.).
- ↑ a b c d e Janusz Mierzwa Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej. Tom 2, wyd. LTW, Łomianki 2022, s. 37–38.
- ↑ Nowy wicewojewoda stanisławowski. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 31 z 10 lutego 1937.
- ↑ Pożegnanie wicewojewody Kaczmarczyka. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 44 z 25 lutego 1937.
- ↑ 71. rocznica wyroków w procesie krakowskim – 10 września
- ↑ Krok do ekshumacji szczątków bohaterów. dziennikpolski24.pl, 5 maja 2014. [dostęp 2014-11-18].
- ↑ Mogiła pod śmietnikiem. tygodnik.onet.pl, 28 lutego 2013. [dostęp 2014-11-18].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Dz. U. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
Bibliografia, linki[edytuj | edytuj kod]
- Filip Musiał, Kaczmarczyk Alojzy [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków-Warszawa-Wrocław 2004, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej ISBN 83-89078-47-3, s. 193–198.
- Małopolscy Bohaterowie Niepodległości – Alojzy Kaczmarczyk (1896–1947)
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Alojzy Kaczmarczyk podczas służby w Legionach -
Legitymacja Virtuti Militari kpt Alojzego Kaczmarczyka -
Alojzy Kaczmarczyk po aresztowaniu przez MBP 1946
