Alicja Habsburg
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | szwedzka |
| Rodzice | Oskar, Elżbieta |
| Małżeństwo | |
| Dzieci | |
| Odznaczenia | |
  | |
Alicja Elżbieta Habsburg, z domu Ankarcrona, primo voto Badeni (ur. 18 grudnia 1889 w Hölö[1], zm. 26 listopada 1985 w Sztokholmie[1]) – szwedzka arystokratka, uczestniczka polskiej konspiracji w czasie II wojny światowej[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Alicja Elżbieta Ankarcrona pochodziła ze starej rodziny szwedzkiej spokrewnionej z rodem królewskim[3]. Była wnuczką Wiktora (wielki łowczy) oraz córką Oskara (adiutant króla Oskara II) i Elżbiety z domu Carleson[3]. Pierwszego męża hrabiego Ludwika Badeniego poznała w 1911 w Sztokholmie, gdzie był posłem C. K. monarchii. Pobrali się 21 listopada tego samego roku w rzymskokatolickim kościele św. Eugenii w Sztokholmie, a ślubu udzielił im bp Albert Bitter[3].
Tuż po ślubie oboje opuścili Szwecję[3]. Początkowo przeprowadzili się do Buska w dzisiejszej Ukrainie, gdzie była siedziba rodu jej męża[4]. Następnie Alicja przeniosła się do Brukseli, gdzie jej mąż sprawował funkcję dyplomatyczną[4]. W 1912 urodził się tam jej syn Kazimierz, szerzej znany jako dominikanin Joachim Badeni. Wkrótce po narodzinach syna jej mąż zaczął cierpieć na chorobę umysłową, która zakończyła się umieszczeniem go w sanatorium psychiatrycznym[5]. Ludwik Badeni zmarł w 1916. Wcześniej Alicja przeprowadziła się do Wiednia[6]. Jesienią 1915 poznała Karola Olbrachta Habsburga; prędko zawiązuje się między nimi romans[7]. Z początkiem 1920 udała się po raz pierwszy do Żywca, gdzie przyjęła oficjalne zaręczyny Karola[8]. W listopadzie 1920[1] wyszła za niego za mąż. W Żywcu, gdzie zamieszkali, urodziło im się czworo dzieci: Karol Stefan (ur. 1921), Maria Krystyna (ur. 1923), Renata Maria (ur. 1931) i Olbracht Maksymilian, który zmarł w wieku dwóch lat.
We wrześniu 1939 żywiecka siedziba Habsburgów została zajęta przez Gestapo[9]. Karol Olbracht został aresztowany i uwięziony. Zarówno on jak i Alicja nie zgodzili się na podpisanie Volksklisty, która umożliwiłaby utrzymanie choćby częściowej kontroli nad majątkiem rodzinnym. Alicji początkowo pozostawiono do dyspozycji dwa pomieszczenia pałacu, a następnie, w lecie 1940, wraz z córkami zostały przetransportowane do Wisły[10]. Jeszcze w Żywcu rozpoczęła współpracę z ZWZ, gdzie po zaprzysiężeniu otrzymała pseudonim „Alicja” i zajmowała się nasłuchem radiowym oraz przenoszeniem korespondencji. Opracowywała również materiały do biuletynów, a jej znajomość kilku języków obcych wykorzystywano do tłumaczenia komunikatów radiowych[10]. Za te działania otrzymała w 1946 Krzyż Walecznych[11]. Uruchomiwszy sieć przedwojennych koneksji, zdołała doprowadzić do zwolnienia skatowanego przez Niemców męża i jego przyjazdu do Wisły[10].
W 1942 została wraz z rodziną przewieziona do Straussberg koło Weimaru na roboty przymusowe[1]. W kwietniu 1945, po wyzwoleniu przez aliantów, znalazła się czasowo w obozie dla dipisów. Po wydostaniu się zeń wyjechała początkowo do Polski, a następnie do Szwecji[1].
Po wojnie wraz ze schorowanym mężem próbowała odzyskać chociaż część majątku żywieckiego. Kiedy to się nie udało, w 1951 na stałe wyjechali wraz z dziećmi do Szwecji[1], gdzie Karol zmarł w 1951. W 1963 na wniosek gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego odebrała Honorową Odznakę za działalność w AK. (nr 3056)[12]. W latach 60. zajmowała się pisaniem pamiętników, poświęconych głównie wspomnieniom z czasów przedwojennych[12]. W 1973 wydała w Sztokholmie swoje wspomnienia zatytułowanie Księżna-partyzant[1].
Córka Renata wyszła za mąż w 1957 za hiszpańskiego dyplomatę Eduarda de Zulueta y Dato (1924 - 2020)[13] i zamieszkała w Hiszpanii. Córka Maria Krystyna odzyskała polskie obywatelstwo w 1993 i zamieszkała w domu rodzinnym w Żywcu. Alicja Habsburg spędziła ostatnie dni życia w domu opieki w Sztokholmie, gdzie zmarła i została pochowana w 1985.
W 2022 została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej[14], a w 2023 Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[15].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 2012 odsłonięto ławeczkę Alicji Habsburg w Żywcu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Słownik biograficzny Żywiecczyzny 1995 ↓, s. 73.
- ↑ Szwedka, która śniła po polsku. www.tygodnikpowszechny.pl, 2019-12-17. [dostęp 2020-05-23]. (pol.).
- ↑ a b c d Zaślubiny polskiego dyplomaty. „Nowości Illustrowane”. Nr 50, s. 10, 16 grudnia 1911.
- ↑ a b Łazuga 2020 ↓, s. 377.
- ↑ Habsburg, Alice; Björkman-Goldschmidt, Elsa (1976) (in Swedish). Princess and partisan . Bokklubben Vår bok, 99-0105689-6 (New). Stockholm: Norstedt. ISBN 91-1-769042-0
- ↑ Łazuga 2020 ↓, s. 378.
- ↑ Łazuga 2020 ↓, s. 382.
- ↑ Łazuga 2020 ↓, s. 391.
- ↑ Łazuga 2020 ↓, s. 395.
- ↑ a b c Łazuga 2020 ↓, s. 396.
- ↑ Alicja Ancarcrona Habsburg - księżna partyzant - Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej - serwis internetowy. www.tmzz.org.pl. [dostęp 2020-05-23].
- ↑ a b Łazuga 2020 ↓, s. 399.
- ↑ Paweł Szczotka, Zmarł mąż księżnej Renaty Habsburg [online], Beskidzka24.pl, 3 sierpnia 2020 [dostęp 2022-09-28] (pol.).
- ↑ M.P. z 2023 r. poz. 35
- ↑ Wzruszająca chwila! Renata Habsburg: Polska nie zapomniała! [online], wpolityce.pl [dostęp 2023-05-12] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Blitz i inni, Słownik biograficzny Żywiecczyzny. Tom I, Żywiec: Spółdzielnia wydawnicza Gazeta Żywiecka, 1995, s. 73, ISBN 83-902605-1-4.
- Waldemar Łazuga, W kręgu mitu habsburskiego. Alicja Ankarcrona – Badeni – Habsburg – Altenburg (1889–1985), „Galicja. Studia i materiały” (6), 2020, s. 375-402, ISSN 2450-5854.