Alfred Chłapowski

Alfred Chłapowski
Ilustracja
Alfred Chłapowski
Data i miejsce urodzenia

5 października 1874
Bonikowo

Data i miejsce śmierci

19 lutego 1940
Kościan

Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 5 listopada 1922
do 2 kwietnia 1924

Przynależność polityczna

Klub Chrześcijańsko-Narodowy (ChNSR)

Minister rolnictwa i dóbr państwowych
Przynależność polityczna

Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Rolnicze

Okres

od 27 października 1923
do 15 grudnia 1923

Okres

od 15 grudnia 1923 (p.o)
do 19 grudnia 1923

Poprzednik

Jerzy Gościcki

Następca

Józef Raczyński

Ambasador RP we Francji
Okres

od 27 listopada 1924
do 20 czerwca 1936
(uprzednio od 22 marca 1924 w randze posła)

Poprzednik

Maurycy Zamoyski

Następca

Juliusz Łukasiewicz

Odznaczenia
Wstęga Wielka Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wielki Orderu Świętego Karola (Monako) Kawaler Wielkiego Krzyża Orderu Grobu Świętego Komandor z Gwiazdą Orderu Grobu Świętego Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji – Zakon Maltański (SMOM) Komandor Orderu Zasługi Rolniczej (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons
Zaproszenie na uroczystość z okazji wizyty ambasadora Alfreda Chłapowskiego w Pont-à-Mousson, 1931 (zbiory Archiwum Państwowego w Poznaniu)
Grób Alfreda Chłapowskiego w Bonikowie

Alfred Stefan Franciszek Chłapowski h. Dryja (ur. 5 października 1874 w Bonikowie[1], zm. 19 lutego 1940 w Kościanie) – polski ziemianin, ekonomista, polityk, minister i dyplomata II Rzeczypospolitej.

W latach 1904–1908 poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego, w latach 1922–1924 poseł I kadencji Sejmu II RP, w 1923 minister rolnictwa i dóbr państwowych w drugim rządzie Wincentego Witosa, w latach 1924–1936 ambasador RP we Francji.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinnym pałacu w Bonikowie. Był synem Stefana Euzebiusza(1835-1884) i Marii z hrabiów Ponińskich h. Łodzia (1842-1899)[1][2]. Początkowo pobierał naukę w domu. Następnie, począwszy od 1888 r., był uczniem Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, które ukończył 1895 r. W czasie nauki należał do tajnego kółka samokształceniowego, którego członkowie spotykali się w mieszkaniu Bogumiły Mańkowskiej, córki gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Jako najstarszym z pięciorga rodzeństwa (miał brata i trzy siostry), to jemu miał przypaść w większości majątek rodzinny, postanowił rozpocząć studia rolnicze. W latach 1895-1896 studiował na uniwersytecie w Berlinie, przez kolejne dwa semestry, kontynuował naukę w Instytucie Rolniczym Uniwersytetu w Halle (1896-1897). W kolejnym roku akademickim 1897/1898 studiował nauki polityczne na Wydziale Ekonomii Politycznej Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium[1]. W latach 1898-1899 Chłapowski pogłębiał wiedzę w Paryżu i ponownie w Berlinie. 21 listopada 1900 r. uzyskał stopień doktora ekonomii politycznej na uniwersytecie w Monachium[3]. Jako student Chłapowski udzielał się w polskim niezależnym ruchu młodzieżowym. Po zakończeniu nauki powrócił do rodzinnego Bonikowa, gdzie zajął się prowadzeniem majątku, który z czasem należał do wybijających się w całej Wielkopolsce. Dodatkowo uległ on powiększeniu dzięki posagowi, jaki wniosła żona Helena. Chłapowski zaangażował się społecznie w Kościanie. W 1901 r. został prezesem Kółka Rolniczego, angażował Banku Parcelacyjnego i Towarzystwa Gostyńskiego, będącego filią Centralnego Towarzystwa Gospodarczego. Przyszłą karierę polityczną ułatwiła mu rozpoznawalność oraz opowiedzenie się po stronie tzw. „szlachty postępowej”. W czasie kampanii w 1903 r., kiedy to poparł reprezentantów nurtu politycznego wielkopolskiego ziemiaństwa w wyborach do Reichstagu i pruskiego parlamentu krajowego Landtagu. Chłapowski sam został posłem w wyborach uzupełniających z 15.11.1904 r., które zostały rozpisane po śmierci Józefa Głębockiego[3]. Pokonał z dużą przewagą kandydata niemieckiego i stając się najmłodszym posłem Koła Polskiego w Reichstagu. Mandat odnowił w czasie przedterminowych wyborów w 1907 r. Zrzekł się go jednak 20 listopada 1908 roku. Po odejściu z polityki ograniczył swoją aktywność społeczną. Zaangażował się za to w działalność wydawniczą. Odegrał bardzo dużą rolę w kreowaniu linii programowej powołanej do życia w 1896 r. „Gazety Kościańskiej”.

I wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Prawdopodobnie ze względu na wiek (w chwili wybuchu wojny miał 40 lat) i braku wcześniejszego przeszkolenia wojskowego, nie został zmobilizowany. Aby uniknąć ewentualnego wcielenie do wojska niemieckiego w 1915 r. wstąpił do Zakonu Kawalerów Maltańskich[3]. Jako delegat Związku Śląskich Kawalerów Maltańskich przy Niemieckim Czerwonym Krzyżu wspomagał wojskowe szpitale Armii Niemieckiej i wraz z żoną wspierał także Polaków zmobilizowanych do wojska, przesyłając im paczki z pomocą. W chwili wybuchu rewolucji w Niemczech w listopadzie 1918 r. włączył się jako jedyny ziemianin do działającej w Kościanie Rady Robotniczo-Żołnierskiej, w której Polacy zdobyli przewagę[4].

II Rzeczpospolita[edytuj | edytuj kod]

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Chłapowski w grudniu 1918 r. został jednym z 17 delegatów swojego powiatu do Polskiego Sejmu Dzielnicowego, który obradował w Poznaniu[5]. Ponadto włączył się w organizację oddziałów Straży Ludowej podczas powstania w Wielkopolsce, a następnie zaangażował się w działalność na rzecz integracji Wielkopolski z systemem gospodarczym odrodzonego państwa polskiego. Zaangażował się w powołany w 1919 r. Wielkopolski Związek Producentów Rolnych, którego był prezesem w latach1920-1923. Z kolei w latach 1921-1924 był prezesem Banku Cukrownictwa w Poznaniu[1]. W 1922 r. z ramienia Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego (ChNSR) został posłem. Został członkiem Klubu Chrześcijańsko-Narodowego, w którym pełnił funkcję wiceprzewodniczącego. Po poparciu drugiego rządu Wincentego Witosa przez Klub Chrześcijańsko-Narodowy, 27 października 1923 roku Chłapowskiego powołano na ministra rolnictwa i dóbr państwowych. Opowiadał się za modernizacją rolnictwa, popierał ograniczenie subwencjonowania przez państwo organizacji rolniczych[3]. Jego misja jako ministra zakończyła z powodu konfliktów, w związku z projektowaną reformą rolną. Po upadku rządu, od 22 marca objął placówkę dyplomatyczną w Paryżu, rezygnując z mandatu poselskiego. 27 listopada 1924 roku przedstawicielstwo poselskie podniesiono do rangi ambasady, a tym samym Chłapowski, który został pierwszym w historii ambasadorem RP w stolicy Francji. Misję dyplomatyczną pełnił do 20 czerwca 1936 roku.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

W chwili wybuchu wojny światowej Chłapowski wraz z żoną próbował przedostać się do Warszawy. Dotarł jednak jedynie do miejscowości Świesz, gdzie znalazł schronienie w majątku Stanisława Zaleskiego[4].

Kilkudniowa podróż negatywnie wpłynęła na zdrowie byłego ambasadora. Dnia 25.10.1939 r. został przetransportowany przez szefa gestapo z Kościana do tamtejszego szpitala św. Zofii. Stan jego zdrowia się nie poprawiał.

Zmarł 19.02.1940 r. w szpitalu. Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu przy kościele pw. św. Mikołaja w Bonikowie (woj. wielkopolskie)[6], obok swojej matki i starszego syna.

Okres sprawowania urzędu ministra[edytuj | edytuj kod]

  • 27.10 - 15.12.1923[4]
  • p.o. 15-19.12.1923

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Był krewnym Dezyderego Chłapowskiego i bratem stryjecznym Tadeusza Chłapowskiego[7].

3 października 1907 ożenił się z Heleną hr. Mielżyńską h. Nowina (1887–1959), z którą miał córki: Marię Teresę (1910–1980), Krystynę (1911–1995) oraz synów: Jana Anzelma (1914–1923) i Alfreda (1917–1988)[2].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 97.
  2. ↑ a b Alfred Stefan Franciszek Chłapowski z Chłapowa h. Dryja [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-05-14].
  3. ↑ a b c d Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-09-17] (pol.).
  4. ↑ a b c Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  5. ↑ Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu w grudniu 1918, Poznań 1918, s. 108.
  6. ↑ Ambasador Alfred Chłapowski - Kultura u Podstaw [online], kulturaupodstaw.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  7. ↑ Śp. Tadeusz Chłapowski pionier przemysłu naftowego. „Wschód”. Nr 94, s. 24, 30 sierpnia 1938. 
  8. ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 291 „za wybitne zasługi, położone na polu dyplomatycznem”.
  9. ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 433 „za zasługi około podniesienia rolnictwa polskiego”.
  10. ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 97. [dostęp 2021-05-14].
  11. ↑ Antoni Czubiński, Bogusław Polak: Słownik biograficzny powstańców wielkopolskich 1918–1919. Wydawnictwo Poznańskie, 2002, s. 51.
  12. ↑ Tadeusz Wojciech Lange: Zakon Maltański w Drugiej Rzeczypospolitej 1919–1939. Wydawnictwo Poznańskie, 2000, s. 255.
  13. ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 97.
  14. ↑ Władysław hr. Tarnowski Baliwem. „Biuletyn Związku Polskich Kawalerów Maltańskich”. 7, s. 5, 2002-11-01. [dostęp 2020-07-25]. 
  15. ↑ Wiadomości polityczne. Odznaczenia francuskie. „Kurjer Polski”. Nr 45, s. 4, 15 lutego 1924. Warszawa. [dostęp 2021-05-14]. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Drugi rząd Wincentego Witosa (1923)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

Ministrowie rolnictwa II RP
Ministrowie rolnictwa i dóbr państwowych[A]
Ministrowie rolnictwa[B]
Ministrowie reform rolnych[C]
Ministrowie rolnictwa i reform rolnych[D]

Godło Polski

  1. ↑ od 17 listopada 1918 do 25 kwietnia 1927
  2. ↑ od 25 kwietnia 1927 do 1 lipca 1932
  3. ↑ od 24 lipca 1923 do 1 lipca 1932
  4. ↑ od 1 lipca 1932 do 30 września 1939
Przedstawiciele dyplomatyczni Polski we Francji (od 1919)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alfred_Chłapowski&oldid=73573795”