Aleksander Berkman

Ten artykuł od 2023-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Aleksander Berkman

Data i miejsce urodzenia	21 listopada 1870 Wilno
Data i miejsce śmierci	28 czerwca 1936 Nicea
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Berkman (ur. 21 listopada 1870 w Wilnie, zm. 28 czerwca 1936 w Nicei) – rosyjski i amerykański pisarz oraz działacz anarchistyczny pochodzenia żydowskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Berkman urodził się w bogatej rodzinie jako syn zamożnego żydowskiego biznesmena w Wilnie. Jego rodzice zmarli, kiedy miał niespełna 18 lat, wtedy też postanowił wyemigrować do Stanów Zjednoczonych.

W Nowym Jorku poznał anarchistkę Emmę Goldman, która stała się jego życiową partnerką. Oboje niezwykle zaangażowali się w kampanię na rzecz uwolnienia anarchistów aresztowanych po brutalnym stłumieniu demonstracji na placu Haymarket w Chicago, pisując jednocześnie do pisma Alarm redagowanego przez Johanna Mosta.

Na poglądy Berkmana decydujący wpływ wywarło wydarzenie z 1893, kiedy to gubernator Nowego Jorku Henry Frick wydał rozkaz wojskowego szturmu na strajkujących robotników, co spowodowało śmierć 10 z nich. Po tym wydarzeniu Aleksander postanowił zemścić się na Fricku – wszedł do jego biura, strzelił do niego ze swego pistoletu 3 razy, po czym zaczął go dźgać nożem. Frick przeżył atak, a Berkmana skazano na 14 lat więzienia za próbę zabójstwa.

Po wyjściu z więzienia w 1906 zamieszkał z Emmą Goldman, jednocześnie tworząc magazyn Mother Earth oraz publikując książki m.in. swoje wspomnienia Prison Memoirs of an Anarchist (Więzienne wspomnienia anarchisty).

Po wybuchu I wojny światowej Berkman działał przeciwko włączeniu się USA do wojny, a kiedy to nastąpiło, został aresztowany i skazany na 2 lata więzienia za „podkopywanie wysiłku wojennego USA”. Po wyjściu z więzienia w grudniu 1919 został deportowany do porewolucyjnej Rosji.

W Rosji zaangażował się w ruch anarchistyczny, lecz po powstaniu w Kronsztadzie wyemigrował do Francji, gdzie napisał kilka książek o reżimie bolszewików m.in.: The Bolshevik Myth oraz swoją najsłynniejszą książkę The ABC of Communist Anarchism (ABC anarchokomunizmu).

Popełnił samobójstwo 28 czerwca 1936, cierpiąc z powodu chorej prostaty.

Ważniejsze książki[edytuj | edytuj kod]

• Prison Memoirs of an Anarchist, Nowy Jork 1912
• Bolshevik Myth, Nowy Jork 1925
• Anti-Climax. The Concluding Chapter of My Russian Diary "The Bolshevik Myth", Berlin 1925
• The ABC of Communist Anarchism, Nowy Jork 1929