Aksamitka (roślina)

Aksamitka
Ilustracja
Morfologia (aksamitka wzniesiona)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

aksamitka

Nazwa systematyczna
Tagetes L.
Sp. Pl. 887. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

T. erecta L.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Aksamitka wzniesiona (Tagetes erecta) w odmianie pełnokwiatowej
Aksamitka Lemonna (Tagetes lemmonii)
Aksamitka wąskolistna (Tagetes tenuifolia)

Aksamitka (Tagetes L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 49 gatunków[4]. Rośliny te występują naturalnie na obu kontynentach amerykańskich, głównie w strefie międzyzwrotnikowej, z centrum zróżnicowania w Meksyku[5], gdzie rosną 24 gatunki[6]. Szerzej rozprzestrzenione są w Ameryce Południowej, gdzie brak ich tylko w Amazonii i południowym Chile. Na północy zasięg rodzaju sięga południowej części Stanów Zjednoczonych. Rośliny te zostały szeroko rozprzestrzenione przez człowieka i jako dziczejące obecne w pozostałej części Stanów Zjednoczonych, na Antylach, w Gujanie, oraz na innych kontynentach – w Europie, Afryce, Azji i Australii[4]. Gatunkiem inwazyjnym na Hawajach i w Afryce jest aksamitka drobna T. minuta[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Rośliny jednoroczne, byliny, półkrzewy i krzewy osiągające na ogół od 10 do 80 cm wysokości, w niektórych przypadkach także 2 m wysokości. Łodygi zwykle prosto wzniesione, rozgałęzione na całej długości lub tylko w górnej części[5].
Liście
Tylko łodygowe (brak liści odziomkowych), naprzeciwległe, rzadziej w szczytowej części pędu też skrętoległe. Ogonkowe lub siedzące, nagie lub owłosione, pierzasto wcinane lub złożone, czasem dwu- i trzykrotnie, z łatkami całobrzegimi lub ząbkowanymi[5].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki pojedyncze lub tworzące podbaldachy złożone. Okrywy wąskostożkowate, wrzecionowate do szeroko dzwonkowatych, o średnicy do ponad kilkunastu mm. Listki okrywy trwałe w liczbie kilku do kilkudziesięciu, w jednym lub dwóch rzędach, zrośnięte na znacznej długości. Osadnik wypukły do stożkowatego, gładki lub dołeczkowany, bez plewinek. Brzeżne kwiaty języczkowe są słupkowe i płodne, z wyjątkiem odmian pełnokwiatowych. Ich korona jest żółta, pomarańczowa do czerwonobrązowej, czasem biała. Kwiaty rurkowate w liczbie od kilku do ponad 100 są obupłciowe i płodne. Ich korony są żółte do pomarańczowych, czasem z końcami czerwonymi lub brązowoczerwonymi. Zwieńczone są 5 trójkątnymi, lancetowatymi lub równowąskimi łatkami[5].
Owoce
Niełupki nieco piramidalne lub wrzecionowate i obłe, czasem nieco spłaszczone, gładkie lub owłosione. Puch kielichowy trwały w postaci kilku wolnych lub zrastających się łuseczek[5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Tageteae z podrodziny Asteroideae w obrębie rodziny astrowatych Asteraceae[6].

Wykaz gatunków[4][7][8]

Wyróżniany nierzadko gatunek aksamitka rozpierzchła Tagetes patula[8] jest synonimizowany z aksamitką wzniesioną Tagetes erecta[4].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Rośliny łatwe w uprawie, mogą się dostosować do większości gleb ogrodowych. Preferują stanowiska w pełnym nasłonecznieniu. Konieczne jest podlewanie w okresach suszy. Większość gatunków aksamitki to rośliny tropikalne, które są bardzo wrażliwe na mróz. Jednak często są uprawiane w klimacie umiarkowanym jako rośliny jednoroczne[10].

Rozmnażają się z nasion wysiewanych do rozsadników wczesną wiosną. Chcąc, by zakwitły wcześniej, wysadzić należy sadzonki uprawiane pod osłonami. Rośliny mogą być atakowane przez ślimaki, a przy długotrwałych deszczach przez szarą pleśń (zapobiega się jej chemicznie, przez opryskiwanie preparatami grzybobójczymi).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Tagetes. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2015-12-04]. (ang.).
  4. ↑ a b c d Tagetes L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-02].
  5. ↑ a b c d e John L. Strother, Tagetes Linnaeus, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-04-02].
  6. ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 902, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  8. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 117, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ Tagetes. 2005-2015 WebMD, LLC. [dostęp 2015-12-04]. (ang.).
  10. ↑ a b Tagetes spp.. Flori Data. [dostęp 2015-12-04]. (ang.).
  11. ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 365. ISBN 0-333-74890-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aksamitka_(roślina)&oldid=72985836”