Adolf Stempkowski
 | |
 kapitan marynarki pilot | |
| Data i miejsce urodzenia | 1 stycznia 1893 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 9 czerwca 1983 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja |
|
| Jednostki | 4. pułk lotniczy |
| Stanowiska | dowódca eskadry |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
   | |
.svg){kind=small}
Adolf Stempkowski (ur. 1 stycznia 1893 w Gejbach, zm. 9 czerwca 1983 w Gdańsku) – kapitan marynarki pilot Polskiej Marynarki Wojennej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 1 stycznia 1893 w folwarku Gejby, w ówczesnym powiecie nowoaleksandrowskim guberni kowieńskiej, w rodzinie Kajetana, rolnika, i Eleonory z Błażewiczów[1]. Od 1904 z rodzicami mieszkał w Petersburgu, gdzie w 1910 ukończył gimnazjum, a następnie szkołę techniczną[2]. Po wybuchu I wojny światowej ochotniczo wstąpił do armii carskiej. W 1914 roku otrzymał przydział do 4. pułku lotniczego[3]. Przeszedł przeszkolenie w szkole mechaników lotniczych i w tym charakterze służył w I istrebitelnym otriadzie w Lidzie[4]. Awansował na szefa mechaników, pozwalano mu na loty bojowe w charakterze strzelca pokładowego. W 1915 roku rozpoczął szkolenie w pilotażu[5].
W lutym 1917 roku został przeniesiony do marynarki wojennej i skierowany do morskiej szkoły pilotów w Petersburgu, którą ukończył w listopadzie. W 1919 roku otrzymał przydział do pierwszej rosyjskiej eskadry lotnictwa morskiego, gdzie służył jako pilot oraz kierownik techniczny eskadry. Przeszedł przeszkolenie na wodnosamolotach Grigorowicz M-9, został wcielony do Armii Czerwonej i skierowany z eskadrą do Sewastopola do walk przeciwko jednostkom gen. Wrangla[2].
W ramach działań bojowych wykonał kilkanaście lotów bojowych nad Morzem Czarnym. Po odcięciu eskadry przez oddziały gen. Antona Denikina Stempkowski skontaktował się z polskim konsulem w Odessie i przedostał się do Lwowa. Zachorował na tyfus i trafił do szpitala. Po wyleczeniu w styczniu 1920 roku został przyjęty do Wojska Polskiego[6]. W tym samym miesiącu został skierowany na kurs pilotażu we Francuskiej Szkole Pilotów, a od kwietnia szkolił się w Wyższej Szkole Pilotów w Ławicy. Szkolenie ukończył w czerwcu i otrzymał przydział do Niższej Szkoły Pilotów w Bydgoszczy na stanowisko instruktora pilotażu[7].
W październiku 1920 roku, z racji swego doświadczenia w lotnictwie morskim, został przeniesiony do marynarki wojennej i skierowany do nowo tworzonej jednostki lotnictwa morskiego w Pucku na stanowisko dowódcy plutonu treningowego. Jednocześnie sprawował funkcję kierownika warsztatów parku Morskiego Dywizjonu Lotniczego[7]. Został mianowany dowódcą i instruktorem w nowo powstałej szkole pilotów morskich[2].
W październiku 1921 roku przymusowo wodował na wodnosamolocie Friedrichshafen FF.49. Udało mu się wyjść z katastrofy bez szwanku[8]. 15 sierpnia 1922 pilotował wodnosamolot Lübeck-Travemünde F4, którego członek załogi spowodował katastrofę na pokazach lotniczych w Pucku.
Latem 1923 roku dokonał oblotu pięciu łodzi latających Macchi M.9, które służyły w Morskim Dywizjonie Lotniczym do 1926 roku. Jako doświadczonemu lotnikowi powierzano mu w latach 1926–1927 obloty kolejnych samolotów zakupionych na potrzeby MDL: Schreck FBA-17HE2, Latham 43HB3, LeO H.135B3[9][10]. W latach 1923–1925 pełnił funkcję kierownika parku lotniczego MDL[7]. We wrześniu 1924 roku, w załodze z por. obs. Kazimierzem Rajsem, wykonywał na Macchi M.9 loty na rozpoznanie manewrów radzieckiej Floty Bałtyckiej[11].
Od maja do czerwca 1925 roku na szybowcu Śpiesz się powoli wziął udział w II Wszechpolskim Konkursie Szybowców na Oksywiu w okolicy Gdyni. W konkursie zdobył trzy drugie nagrody za czas lotu (48 sekund), osiągniętą wysokość ponad punkt startu (19 metrów) i za łączny czas wykonanych lotów (7 minut 6 sekund uzyskane w 13. lotach)[12]. Podczas lotów na szybowcu Rywal doznał obrażeń, które spowodowały trwałe uszkodzenie nogi[13]. Po leczeniu w szpitalu w Toruniu zdołał powrócić do latania[14].
W 1926 roku otrzymał awans na stanowisko dowódcy eskadry, natomiast w 1928 roku uzyskał licencję pilota cywilnego[2]. Podczas swej służby w MDLot przeżył jeszcze dwie katastrofy lotnicze, w 1931 i 1933 roku kapotował na samolotach Bartel BM-5c[15]. W 1936 roku wziął udział w kursie szybowcowym z wykorzystaniem wodnoszybowca MT-1 i otrzymał kategorię B pilota szybowcowego[16]. W sierpniu 1935, w tym samym stopniu i starszeństwie, został przeniesiony z korpusu oficerów aeronautyki do korpusu oficerów rzeczno-brzegowych Marynarki Wojennej z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku w Morskim Dywizjonie Lotniczym[17].
31 grudnia 1937 roku został przeniesiony w stan spoczynku[18] z uwagi na zły stan zdrowia. Mimo tego nie rozstał się z lataniem. W latach 1938–1939 pracował jako instruktor pilotażu w Aeroklubie Gdańskim w Rumi-Zagórzu. Pełnił też funkcję instruktora szkolenia lotniczego w Cywilnej Szkole Pilotów Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Świdniku[19].
Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany, otrzymując przydział do 6. pułku lotniczego na stanowisko instruktora Ośrodka Szkolenia Lotniczego Bazy Lotniczej we Lwowie. 17 września przeleciał samolotem RWD-8 do Rumunii, następnie przez Jugosławię i Grecję dotarł do Francji. Został skierowany do Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Lyon-Bron. Po upadku Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii. Tam otrzymał przydział stacji zbornej Polskiej Marynarki Wojennej w Glasgow. Otrzymał przydział do ORP Bałtyk – Obozu Szkolnego Marynarki Wojennej w Okehampton. 9 maja 1947 roku wrócił do Polski[2].
Zamieszkał w Gdyni, do 1950 roku pracując w Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej „Czytelnik”. Następnie do 1955 roku był zatrudniony jako mechanik precyzyjny w Spółdzielni Inwalidów „Wybrzeże”. Do 1957 roku pracował w Spółdzielni Pracy „Kotwica” i przeszedł na emeryturę. W 1958 roku został członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[7]. Od 1962 roku należał do Klubu Seniorów Lotnictwa APRL[20]. Był też jednym z współtwórców Morskiego Klubu Seniorów Lotnictwa. W wolnym czasie spisał wspomnienia ze swej służby. Maszynopis, zatytułowany Wspomnienia ze służby w Marynarce Wojennej w latach 1917–1927, przechowywany jest w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni[21].
Zmarł 9 czerwca 1983 roku. Został pochowany na cmentarzu Witomińskim w Gdyni (sektor 1-45-1_1)[22].
Był żonaty z Witalią z Imbierowiczów, dzieci nie miał[1].
Awanse[edytuj | edytuj kod]
- 1917 – chorąży,
- 1924 – podporucznik,
- 1927 – porucznik,
- 1946 – kapitan.
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania)
- francuska Odznaka Pilota (1929)[23]
- łotewska Odznaka Lotnicza (1929)[24]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ a b c d e Skrzydlata Polska i 25'1967 ↓, s. 18.
- ↑ Grochowska, Kos-Dąbrowska 2018 ↓, s. 55.
- ↑ Celarek 2013 ↓, s. 39.
- ↑ Januszewski 2019 ↓, s. 425.
- ↑ Celarek 2013 ↓, s. 43.
- ↑ a b c d Stempkowski Adolf. infolotnicze.pl. [dostęp 2020-01-04]. (pol.).
- ↑ Konarski, Olejko 1998 ↓, s. 6.
- ↑ Konarski, Olejko 1998 ↓, s. 7.
- ↑ Olejko 2007 ↓, s. 15,22,43.
- ↑ Grochowska, Kos-Dąbrowska 2010 ↓, s. 35.
- ↑ Glass 1976 ↓, s. 355.
- ↑ Kulczyński 2018 ↓, s. 45.
- ↑ Grochowska, Kos-Dąbrowska 2010 ↓, s. 96.
- ↑ Grochowska, Kos-Dąbrowska 2018 ↓, s. 50-51.
- ↑ Olejko 1992 ↓, s. 21.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 104.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ Historia Cywilnej Szkoły Pilotów Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. historia.swidnik.net. [dostęp 2020-01-04]. (pol.).
- ↑ Januszewski 2019 ↓, s. 426.
- ↑ Olejko 2007 ↓, s. 10.
- ↑ śp. Adolf Stempkowski. grobonet. [dostęp 2020-01-04]. (pol.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 367.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 368.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stempkowski Adolf. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.757 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-08].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Adolf Stempkowski. „Skrzydlata Polska”. 25/1967, 18 czerwca 1967. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976. OCLC 830596725.
- Andrzej Olejko: Morski Dywizjon Lotniczy. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-08-3. OCLC 32313544.
- Mariusz Konarski, Andrzej Olejko: Polskie lotnictwo morskie 1920–56. Warszawa: AJ-Press, 1998. ISBN 83-7237-000-1. OCLC 1089397825.
- Andrzej Olejko: Francuskie wodnosamoloty w lotnictwie polskim 1926–1937. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2007. ISBN 978-83-925916-5-8. OCLC 749860125.
- Joanna Grochowska, Barbara Kos-Dąbrowska: W cieniu puckich hydroplanów. Gdańsk: Maszoperia Literacka, 2010. ISBN 978-83-62129-20-1. OCLC 751015686.
- Andrzej Celarek: Morski Dywizjon Lotniczy : wspomnienia lotników. Gdańsk: Wydawnictwo Oskar, 2013. ISBN 978-83-63709-42-6. OCLC 864859980.
- Joanna Grochowska, Barbara Kos-Dąbrowska: Puckie skrzydła nad Bałtykiem : Morski Dywizjon Lotniczy w zbiorach Muzeum Ziemi Puckiej. Gdańsk: BiT, Beata Żmuda-Trzebiatowska, 2018. ISBN 978-83-950310-0-7. OCLC 1150641437.
- Robert Kulczyński: II Wszechpolski Konkurs Szybowcowy Oksywie koło Gdyni (17 maja–14 czerwca 1925 roku). W: Bohaterowie drugiego planu: materiały zebrane i przygotowane z okazji konferencji popularnonaukowej poświęconej przeszłości lotnictwa z cyklu „Historia Skrzydłami Malowana” pod patronatem Prezydenta Koszalina, Koszalin, 8-9 czerwca 2018 r. Warszawa: Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego, 2018. ISBN 978-83-64424-48-9. OCLC 1101917462.
- Stanisław Januszewski: Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny. Polscy pionierzy lotnictwa. T. 2. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2019. ISBN 978-83-64688-21-8.