Adam Werschner

Adam Werschner
Ilustracja
podpułkownik dyplomowany piechoty podpułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

1 maja 1894
Janów

Data i miejsce śmierci

18 kwietnia 1976
Chicago Heights

Przebieg służby
Lata służby

1914–1939

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Jednostki

50 pułk piechoty

Stanowiska

dowódca pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa (kampania wrześniowa)

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Komandor Orderu Korony Rumunii Order Krzyża Orła III Klasy (Estonia) Krzyż Zasługi Wojskowej z Mieczami Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Krzyż Wojskowy Karola
Multimedia w Wikimedia Commons
Kompania szkolna ckm 14 pp w dniu 5 marca 1936. Siedzą od prawej: 3 – ppor. Czesław Omielanowicz, 4 – por. Józef Minkina, 5 – ppłk Adam Werschner, 7 – ppłk Franciszek Sudoł, 8 – mjr Aleksander Fiszer, 9 – por. Stanisław Domagalski. W II rzędzie od dołu jako pierwszy z prawej stoi kpr. Kazimierz Dwojaczny.
Kompania szkolna 14 pp w dniu 5 marca 1936. Siedzą od prawej: 5 – ppor. Mieczysław Nejman, 6 – kpt. Józef Rodzeń, 7 – ppłk Adam Werschner, 9 – ppłk Franciszek Sudoł, 10 – mjr Aleksander Fiszer, 13 – ppor. Czesław Rolecki.

Adam Werschner (ur. 1 maja[a] 1894 w Janowie, zm. 18 kwietnia 1976 w Chicago Heights) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 1 maja 1894 w Janowie, w ówczesnym powiecie gródeckim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Ignacego i Katarzyny z domu Leibel[2][3]. Ukończył cztery klasy szkoły powszechnej, siedmioklasową Wojskową Wyższą Szkołę Realną w Hranicach oraz rozpoczął naukę w Terezjańskiej Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt[4].

15 października 1914 został powołany do służby wojskowej w c. i k. Armii[5][6]. Z dniem 1 lipca 1915 roku został awansowany na stopień porucznika[7][8]. Do roku 1918 był oficerem 58 pułku piechoty w Stanisławowie, w szeregach którego uczestniczył w walkach I wojny światowej[9][10][11]. W armii Austro-Węgier służył do 28 października 1918 roku, będąc w tym czasie trzykrotnie rannym[4].

Po zakończeniu wojny, dekretem Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z dnia 27 grudnia 1918 r., został przyjęty do Wojska Polskiego, jako były oficer armii austro-węgierskiej. Na podstawie rozkazu Nr 178 wydanego przez Szefa Sztabu Generalnego, gen. dyw. Stanisława Szeptyckiego, otrzymał z dniem 1 listopada 1918 roku przydział (w stopniu porucznika) do Okręgu Przemyskiego[12]. Kształcił się w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, w której został absolwentem II Kursu Adiutantów, przeprowadzonego w okresie od 1 maja do 7 czerwca 1919 roku. Następnie został słuchaczem I Kursu Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego – w okresie od dnia 16 czerwca do dnia 4 grudnia 1919 roku (na podstawie rozkazu Nr 187 Naczelnego Dowództwa WP z dnia 4 grudnia 1919 r. absolwenci kursu zostali zaliczeni do korpusu oficerów Sztabu Generalnego). Na mocy dekretu Naczelnego Wodza Wojska Polskiego z dnia 19 sierpnia 1920 r.[b] został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu kapitana w piechocie[13][8]. W wojnie z bolszewikami wziął udział, między innymi, na stanowisku szefa sztabu XXV Brygady Piechoty.

Na dzień 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w XXV Brygadzie Piechoty[c][14], pozostając w tym okresie etatowym oficerem 43 pułku piechoty w randze kapitana[15]. Następnie do dnia 8 października 1921 roku piastował stanowisko szefa sztabu 24 Dywizji Piechoty w Jarosławiu, po czym został przeniesiony na analogiczne stanowisko do 13 Dywizji Piechoty w Równem[16].

Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w stopniu kapitana, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r. i 299. lokatą w korpusie oficerów piechoty[17]. Jego oddziałem macierzystym pozostawał wówczas nadal 43 pp, a służbę pełnił jako oficer przydzielony do Sztabu Generalnego Wojska Polskiego[17]. W roku 1923 zajmował już 249. lokatę wśród kapitanów korpusu piechoty[18] i jako nadetatowy oficer 43 pp oddelegowany był nadal do Sztabu Generalnego[19]. Służbę pełnił wówczas wciąż na stanowisku szefa sztabu 13 Dywizji Piechoty[20]. W tym czasie kpt. Werschner był już odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (nadanym przez Wodza Naczelnego dekretem L. 2837[21]) oraz dwukrotnie Krzyżem Walecznych[22].

Z dniem 2 listopada 1923 roku został przydzielony z 13 DP do macierzystego 43 pułku piechoty[d], z jednoczesnym odkomenderowaniem na jednoroczny Kurs Doszkolenia 1923/24 w warszawskiej Wyższej Szkole Wojennej[23] (był to III Kurs Doszkolenia, który odbywał się w dniach od 2 listopada 1923 r. do 15 października 1924 roku). Na podstawie rozporządzenia[e] z dnia 31 marca 1924 r., wydanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego, został awansowany do stopnia majora, ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku i 92. lokatą w korpusie oficerów piechoty[24]. Z dniem 15 października 1924 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego Oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony (z jednoczesnym macierzystym przeniesieniem) do 44 pułku piechoty na stanowisko dowódcy III batalionu[f][25]. W roku 1924 zajmował 91. lokatę wśród majorów piechoty w swoim starszeństwie[26] i nadal dowodził III batalionem 44 pułku piechoty[g] (batalion ten detaszowany był we Włodzimierzu Wołyńskim)[27]. W tym samym roku piastował również stanowisko prezesa klubu sportowego WKS Hallerczyk[28].

W dniu 16 lutego 1926 roku ogłoszono[h] przydzielenie majora SG[i] Adama Werschnera z 44 pułku piechoty do 13 Dywizji Piechoty na stanowisko szefa sztabu[29] (stanowisko to objął powtórnie, gdyż sprawował tę funkcję już na początku lat 20.). W czerwcu 1927 został przeniesiony na stanowisko szefa Oddziału Ogólnego Sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie[30][8]. W roku 1928 zajmował już 80. lokatę wśród majorów korpusu piechoty w swoim starszeństwie[31] i pełnił nadal, jako oficer 44 pp, służbę w D.O.K. Nr VI we Lwowie[32] (przynależał wówczas do kadry oficerów piechoty[33]). W kwietniu 1929 roku przeniesiony został do Oddziału III Sztabu Głównego[6], służąc w którym zajmował w 1930 roku – 49. lokatę łączną wśród majorów piechoty (była to jednocześnie 36. lokata w starszeństwie)[34]. W tym samym roku pełnił obowiązki członka nowo wybranego Zarządu Ligi PZPN z ramienia Czarnych Lwów. Na dzień 15 kwietnia 1931 r. nadal pełnił służbę na stanowisku oficera Oddziału III SG Wojska Polskiego[35].

Na podstawie zarządzenia z dnia 14 grudnia 1931 r., wydanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego, został awansowany do rangi podpułkownika, ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów piechoty[36]. W 1932 roku nadal pełnił służbę w Sztabie Głównym Wojska Polskiego[37], zajmując wciąż 5. lokatę pośród podpułkowników piechoty ze swego starszeństwa[38]. Zarządzeniem Prezydenta RP opublikowanym w dniu 19 marca 1933 roku, zezwolono ppłk. dypl. Adamowi Werschnerowi na przyjęcie i noszenie Krzyża Komandorskiego Orderu Korony Rumunii[39]. Od dnia 19 czerwca 1933 r. pełnił funkcję zastępcy szefa Oddziału III Sztabu Głównego[40]. Na dzień 1 lipca 1933 roku zajmował 230. lokatę łączną pośród podpułkowników korpusu piechoty (była to jednocześnie 4. lokata w swoim starszeństwie)[41], a na dzień 5 czerwca 1935 roku była to już 193. lokata wśród wszystkich podpułkowników piechoty (a zarazem nadal 4. lokata w starszeństwie). W tym okresie cały czas pełnił służbę w Sztabie Głównym Wojska Polskiego[42]. Z początkiem czerwca 1935 roku został wybrany członkiem zarządu Towarzystwa Wiedzy Wojskowej na rok 1935/36[43].

Od października 1935 roku[6] do dnia 20 lipca 1937 r. zajmował stanowisko zastępcy dowódcy 14 pułku piechoty z Włocławka. Z dniem 30 lipca 1937 roku został przydzielony na stanowisko dowódcy 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Kowlu, wchodzącego w skład 27 Dywizji Piechoty[8][44]. Na dzień 23 marca 1939 roku zajmował 3. lokatę wśród podpułkowników piechoty w swoim starszeństwie[45] i nadal dowodził 50 pułkiem piechoty[46].

Na czele 50 pułku piechoty wziął udział w II wojnie światowej dowodząc nim podczas walk kampanii wrześniowej. W dniach od 19 do 21 sierpnia 1939 r. pododdziały pułku przetransportowane zostały do rejonu koncentracji w pobliżu Inowrocławia. W dniu 26 sierpnia pułk wyruszył transportem kolejowym w okolice Starogardu (wyładunek nastąpił na stacjach kolejowych Ocypel i Osieczna). Dnia 1 września 1939 r. pułk otrzymawszy rozkaz wymarszu w kierunku Fordonu rozpoczął przemieszczanie. Następnego dnia pułk stoczył krwawą walkę w okolicach Świekatowa, ponosząc dotkliwe straty (poległo dwóch dowódców batalionów oraz wszyscy dowódcy kompanii strzeleckich I batalionu). Rozbity pułk wycofał się do lasów Nadleśnictwa Wierzchlas, gdzie podpułkownik Werschner osobiście uporządkował swoje pododdziały. Po uporządkowaniu szeregów zajęto pozycje obronne na linii Trutnowo – Jezioro Zaleskie – Jezioro Szewnieńskie. W godzinach wieczornych 2 września stoczono ciężkie walki w obronie przesmyków jeziornych. W godzinach nocnych ppłk Werschner udał się do sztabu Grupy Operacyjnej „Czersk”, której dowódca (gen. bryg. Stanisław Grzmot-Skotnicki) podporządkował pozostałości 50 pp dowódcy 9 Dywizji Piechoty – płk. Józefowi Werobejowi. W dniu 3 września po północy 50 pułk piechoty otrzymał rozkaz przejścia w rejon miejscowości Franciszkowo. Wejście resztek pułku na szosę Świecie – Tuchola, wobec panującego na niej chaosu i zatoru, doprowadziło do przemieszania i rozerwania poszczególnych kompanii. Był to kres istnienia 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych jako zwartej jednostki[47].

Po wybuchu I wojny światowej dostał się do niemieckiej niewoli w dniu 4 września 1939 roku. Przetrzymywany był w oflagach: X A Itzehoe, X C Lübeck i II D Gross-Born (numer jeniecki: 410). Podczas pobytu w oflagu X A w Itzehoe (1939–1941) piastował okresowo funkcję polskiego zastępcy komendanta obozu, a następnie komendanta obozu[48].

Po wojnie przebywał na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Zamieszkał w stanie Illinois – w mieście Steger (hrabstwo Cook). Zmarł w Chicago Heights dnia 18 kwietnia 1976 roku[j][49][50]. W dniu 24 kwietnia tegoż roku odbyła się ceremonia pogrzebowa, po której spoczął na cmentarzu w Steger.

Jego żoną była Stanisława (córka Franciszka i Ewy z Gromadzkich), urodzona w okolicach Łomży dnia 28 maja 1894 i zmarła w dniu 29 grudnia 1957 w amerykańskim Steger. Spoczęła w jednym grobie razem z mężem.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ 26 stycznia 1934 ogłoszono sprostowanie daty urodzenia z „22 kwietnia 1894” na „1 maja 1894”[1].
  2. ↑ Był to dekret marszałka Józefa Piłsudskiego o sygnaturze L. 2265. Kapitan Adam Werschner służył wówczas w Dowództwie 25 Brygady Piechoty.
  3. ↑ Brygada ta wchodziła w skład 13 Dywizji Piechoty.
  4. ↑ Na podstawie rozporządzenia Ministra Spraw Wojskowych gen. broni Stanisława Szeptyckiego (sygnatura: O. V. L. 20300.G.1923).
  5. ↑ Rozporządzenie O. V. L. 8629/A. 1924.
  6. ↑ Na podstawie rozporządzenia Ministra Spraw Wojskowych gen. dyw. Władysława Sikorskiego (sygnatura: O. V. L. 30400.G.1924).
  7. ↑ Batalionem tym dowodził do dnia 16 lutego 1926 roku.
  8. ↑ Na podstawie rozporządzenia Ministra Spraw Wojskowych gen. broni Lucjana Żeligowskiego (sygnatura: O. V. L. 1718/G.1926).
  9. ↑ Tytuł oficera Sztabu Generalnego (SG) był tożsamy z późniejszym tytułem oficera dyplomowanego.
  10. ↑ Z nekrologu wynika, iż w Stanach Zjednoczonych korzystał ze świadczeń opieki społecznej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934, s. 24.
  2. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
  3. ↑ Adam Werschner. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2020-12-25].
  4. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 2, 4.
  5. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 3.
  6. ↑ a b c Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Obsada personalna – piechota ↓, s. 31.
  7. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 102.
  8. ↑ a b c d Dymek 2018 ↓, s. 88.
  9. ↑ a b c Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 382.
  10. ↑ a b Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1917. Wiedeń: 1917, s. 504.
  11. ↑ a b c d e f Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 645.
  12. ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych ↓, Nr 4 z 16 I 1919, s. 105.
  13. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 VIII 1920, s. 772.
  14. ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921 ↓, s. 145.
  15. ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921 ↓, s. 939.
  16. ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 129 z 7 listopada 1921 roku, s. 2.
  17. ↑ a b Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922 ↓, s. 42.
  18. ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 407.
  19. ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 251.
  20. ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 83.
  21. ↑ a b Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 I 1922, s. 14.
  22. ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 83, 251.
  23. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 69 z 1 XI 1923, s. 732.
  24. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 IV 1924, s. 169.
  25. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 110 z 15 X 1924, s. 612.
  26. ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 349.
  27. ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 235.
  28. ↑ Wojskowy Rocznik Sportowy 1924 ↓, s. 75.
  29. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 10 z 16 II 1926, s. 58.
  30. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 11 czerwca 1927 roku, s. 167.
  31. ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 172.
  32. ↑ a b Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 121.
  33. ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 121, 172.
  34. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1930 ↓, s. 124.
  35. ↑ Lista oficerów dyplomowanych 1931 ↓, s. 8.
  36. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 11 z 15 XII 1931, s. 397.
  37. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 421.
  38. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 24.
  39. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 4 z 19 III 1933, s. 67.
  40. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 XII 1934, s. 286.
  41. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1933 ↓, s. 14.
  42. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1935 ↓, s. 14.
  43. ↑ Warszawski Dziennik Narodowy ↓, Nr 15B z 9 VI 1935, s. 9.
  44. ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 294.
  45. ↑ a b c Rocznik Oficerski 1939 ↓, s. 12.
  46. ↑ Rocznik Oficerski 1939 ↓, s. 605.
  47. ↑ Dymek 2018 ↓, s. 80–86.
  48. ↑ Łambinowicki Rocznik Muzealny 2016 ↓, s. 136–137.
  49. ↑ Adam Werschner Obituary. newspaperarchive.com (tu błędna data śmierci). [dostęp 2018-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-10)]. (ang.).
  50. ↑ Adam Werschner. ancestry.com. [dostęp 2018-12-13]. (ang.).
  51. ↑ M.P. z 1935 r. nr 65, poz. 85.
  52. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 4 z 19 III 1935, s. 19.
  53. ↑ M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 89.
  54. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 4 z 19 marca 1933, s. 67.
  55. ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 9 z 19 III 1934, s. 121.
  56. ↑ Amtlicher Theil. „Wiener Zeitung”. Nr 213, s. 2, 17 września 1916. (niem.). 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Werschner&oldid=72318841”