Adam Szewczyk

Adam Szewczyk (ur. 24 grudnia 1960 we Wrocławiu^[1]) – polski profesor nauk biologicznych, pracownik naukowy i były dyrektor Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN w Warszawie^[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

W 1984 ukończył studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Stopień doktora nauk biologicznych uzyskał w 1989 na podstawie pracy Oczyszczanie i charakterystyka mitochodrialnego transportera kwasów dikarboksylowych napisanej pod kierunkiem Macieja J. Nałęcza w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN^[3], tam w 1998 otrzymał stopień doktora habilitowanego^[4]. W 2004 roku uzyskał tytuł profesora nauk biologicznych^[1][2]. Przebywał na stażach naukowych na Uniwersytecie w Bernie (Szwajcaria), Université de Nice – Sophia Antipolis (Francja) oraz Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa w Baltimore (USA)^[5].

W 2004 r. był sekretarzem komitetu organizacyjnego 29. Kongresu Federacji Europejskich Towarzystw Biochemicznych (FEBS) w Warszawie^[6], a w 2019 r. wiceprzewodniczącym komitetu organizacyjnego 44. Kongresu FEBS w Krakowie^[7]. W 2023 roku był członkiem Komitetu naukowego 5-tego Kongresu Bio, który odbył się w Szczecinie^[8]. Pomysłodawca i współorganizator konferencji „Mitochondrion”, odbywających się od 2008 r.^[9][10] W dniach 20/21 czerwca 2023 r. odbyła się (na platformie ZOOM) dziesiąta edycja konferencji MITOCHONDRION^[11][12]. Współorganizator konferencji Jędrzej Śniadecki Memorial Conference „Frontiers in Molecular Life Sciences”, która odbyła się dniach 23–25 maja 2023 roku w Wilnie^[13][14].

Od 2017 roku współorganizuje projekty Art & Science w Instytucie Biologii Doświadczalnej PAN^[15][16]: „Obrazowanie biologiczne: inspiracje niewidzialnym światem” (Mikołajki Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego PAN, 2017)^[17], „Sztuka bioróżnorodności” (Boska Dolina k/Rzeszowa, 2018)^[18], „Siła struktur biologicznych” (Przeworsk, 2019)^[19], „Sztuka powstania życia” (2020/2021, on line)^[20] oraz „Sztuka apoptozy” (2023, on line)^[21]. Współorganizator Przeworskich Spotkań Artystyczno-Naukowych w 2023 roku^[22]. Pomysłodawca stworzenia „Nencki Art Collection” kolekcji sztuki współczesnej Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN^[23].

W 2005 roku otrzymał tytuł "Ambasador Kongresów Polskich" przyznawany przez Polską Organizację Turystyczną^[24]. W 2017 roku Komitet Wykonawczy FEBS uhonorował Adama Szewczyka Dyplomem Honorowym, za wybitne zasługi na rzecz Federacji, a w szczególności za 9 lat pełnienia funkcji Koordynatora Kongresów (Congress Counselor) FEBS^[25]. W czerwcu 2022 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności^[26].

Działalność naukowa[edytuj | edytuj kod]

Zainteresowania naukowe Adama Szewczyka są związane z kierowaną przez niego Pracownią Wewnątrzkomórkowych Kanałów Jonowych (od 1999) i dotyczą wewnątrzkomórkowych kanałów jonowych, zwłaszcza związanych z funkcjonowaniem mitochondriów i możliwością wbudowywania kanałów do sztucznych błon lipidowych^[27]. Prowadzone badania dotyczą głównie mitochondrialnych kanałów potasowych. W latach 2007–2009 realizował projekt „Uszkodzenie neuronów w epilepsji: funkcjonalna rola mitochondriów” finansowany w ramach polsko-niemieckiej współpracy w dziedzinie nauk neurobiologicznych (program Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Federalnego Ministerstwa Edukacji i Badań RFN) wspólnie z prof. Wolframem S. Kunzem (Uniwersytet w Bonn)^[28]. W latach 2012–2016 realizował, wspólnie z firmą Dr Irena Eris, projekt w ramach Programu Badań Stosowanych INNOTECH organizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju „Od mitochondriów do innowacyjnych kosmetyków o działaniu protekcyjnym”^[29]. Urząd Patentowy RP 12 marca 2018 roku przyznał patent nr P.416041 na wynalazek pt. „Zastosowanie naryngeniny i preparatu zawierającego naryngeninę oraz sposób spowalniania, przeciwdziałania i zapobiegania procesowi powstawania plam bielaczych skóry”, który był podstawą nowego dermokosmetyku z serii Pharmaceris V^[30]. Dodatkowo projekt doprowadził do wprowadzania na rynek kosmetyków serii AUTHORITY firmy Dr Irena Eris, które zostały nagrodzone w 2019 roku w konkursie „Doskonałość Roku” magazynu Twój STYL^[31]. Uzyskał finansowanie 2 projektów NCN: „Regulacja mitochondrialnych kanałów potasowych przez gazowe przekaźniki informacji: NO, CO oraz H₂S”, OPUS 9, 2016–2020^[32] i „Regulowane światłem mitochondrialne kanały potasowe: poszukiwanie nowych mechanizmów cytoprotekcyjnych?” MAESTRO, 2020–2024^[33].

Opublikował 154 artykuły naukowe indeksowane w bazie Scopus (stan na dzień 28 listopada 2023), które były cytowane ponad 6200 razy^[34].

Pełnione funkcje w instytucjach krajowych i międzynarodowych[edytuj | edytuj kod]

• Sekretarz, członek zarządu, wiceprezes, a od 2022 prezes Polskiego Towarzystwa Biochemicznego^[2][35].
• Członek Rady Naukowej Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN kadencji 2007–2010^[36], 2011–2014^[37] i 2015–2018^[38].
• Członek Rady Naukowej Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN kadencji 2011–2014, 2015–2018, 2019–2022 (zastępca przewodniczącego)^[39] i 2023–2026 (zastępca przewodniczącego)^[40].
• Członek Rady Naukowej Instytutu Farmakologii PAN kadencji 2023-2026^[41].
• Członek Rady Naukowej Instytut Chemii Fizycznej PAN kadencji 2023-2026^[42].
• Członek Rady Fundatorów Fundacji Marcelego Nenckiego Wspierania Nauk Biologicznych^[43].
• Sekretarz Rady Fundacji Marcelego Nenckiego Wspierania Nauk Biologicznych^[44].
• Członek Międzynarodowego Komitetu Doradczego w Instytucie Fizjologii CAS w Pradze^[45].
• Przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN kadencji 2019-2022^[2].
• Były Wiceprzewodniczący Wydziału II Nauk Biologicznych PAN^[2].
• Członek Komitetu Biologii Molekularne Komórki PAN kadencji 2020-2023^[46].
• Były Członek FEBS Finance Committee^[47] oraz FEBS Congress Counselor^[48].
• Dyrektor Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN 2008-2018^[49].
• Członek Komitetu Biologii Molekularnej Komórki PAN oraz Komitetu Biochemii i Biofizyki PAN (w którym był członkiem prezydium)^[2].
• Członek Rady Redakcyjnej czasopisma Postępy Biochemii^[50].
• Przewodniczący Sekcji Bioenergetyki Polskiego Towarzystwa Biochemicznego^[51]
• Członek komisji stypendialnej Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w programie „160 stypendiów na 160 lat TZSP”^[52].

Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]

Książki

• KrzysztofK. Dołowy KrzysztofK., AdamA. Szewczyk AdamA., SławomirS. Pikuła SławomirS., Błony biologiczne, Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 2003, ISBN 83-7164-295-4, OCLC 749578657 .brak strony (książka)

Artykuły

• D.D. Boscoboinik D.D. i inni, Inhibition of cell proliferation by alpha-tocopherol. Role of protein kinase C, „Journal of Biological Chemistry”, 266 (10), 1991, s. 6188–6194, PMID: 2007576 [dostęp 2017-07-07] . (>450 cytowań do 2023 roku)^[53]
• M.M. Müller M.M. i inni, ATP-sensitive K⁺ channels in insulinoma cells are activated by nonesterified fatty acids, „Biochemistry”, 31 (19), 1992, s. 4656–4661, DOI: 10.1021/bi00134a017, PMID: 1581315  (ang.).
• A.A. Szewczyk A.A., E.E. Marbán E.E., Mitochondria: a new target for K channel openers?, „Trends in Pharmacological Sciences”, 20 (4), 1999, s. 157–161, DOI: 10.1016/s0165-6147(99)01301-2, PMID: 10322501  (ang.).
• S.M.S.M. Moghimi S.M.S.M. i inni, Cellular distribution of nonionic micelles, „Science”, 303 (5658), 2004, s. 626–628, DOI: 10.1126/science.303.5658.626, PMID: 14752144 .
• AdamA. Szewczyk AdamA., LechL. Wojtczak LechL., Mitochondria as a pharmacological target, „Pharmacological Reviews”, 54 (1), 2002, s. 101–127, DOI: 10.1124/pr.54.1.101, PMID: 11870261  (ang.).
• S. MoeinS.M. Moghimi S. MoeinS.M. i inni, A two-stage poly(ethylenimine)-mediated cytotoxicity: implications for gene transfer/therapy, „Molecular Therapy”, 11 (6), 2005, s. 990–995, DOI: 10.1016/j.ymthe.2005.02.010, PMID: 15922971 . (>880 cytowań do 2023 roku)^[54]
• BoguszB. Kulawiak BoguszB., AdamA. Szewczyk AdamA., Current Challenges of Mitochondrial Potassium Channel Research, „Frontiers in Physiology”, 13, 2022, art. nr 907015, DOI: 10.3389/fphys.2022.907015, PMID: 35711307, PMCID: PMC9193220 .
• IldikoI. Szabo IldikoI., AdamA. Szewczyk AdamA., Mitochondrial Ion Channels, „Annual Review of Biophysics”, 52, 2023, s. 229–254, DOI: 10.1146/annurev-biophys-092622-094853, PMID: 37159294 [dostęp 2023-06-01]  (ang.).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]