Adam Hurynowicz
 | |
| Imię i nazwisko | Adam Hilary Kalikstawicz Hurynowicz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 13 stycznia?/25 stycznia 1869 |
| Data śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Alma Mater | |
Adam Hilary Kalikstawicz Hurynowicz (biał. Адам Гіляры Калікставіч Гурыновіч; ur. 13 stycznia?/25 stycznia 1869 w folwarku Kowalki w powiecie wilejskim guberni wileńskiej[a], zm. 23 stycznia?/4 lutego 1894[b] w folwarku Krystynopol w powiecie święciańskim[c]) – białoruski poeta, folklorysta, działacz polityczny represjonowany przez policję carską za radykalne poglądy społeczne[1][2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie drobnego szlachcica, jego ród (herbu Prawdzic) miał jednak stare, tatarskie pochodzenie. Rodzina Hurynowicza była w posiadaniu kilku folwarków. Mały Adam Hurynowicz mieszkał najpierw w folwarku Kowalki, a później – w Krystynopolu[1]. Rodzina nie była bogata, a w 1876 po śmierci Kaliksta Hurynowicza, głowy rodziny i ojca przyszłego poety, jej stan finansowy pogorszył się jeszcze bardziej[3].
W 1887 Adam Hurynowicz ukończył Wileńską Szkołę Realną i podjął studia w Petersburskim Instytucie Technologicznym. Szybko zmuszony był przerwać naukę z powodu trudności materialnych oraz zapadnięcia na tyfus, w 1888 ponownie zapisał się jednak na pierwszy rok studiów. W latach studenckich aktywnie zajmował się działalnością literacką. W tym okresie powstały jego najlepsze utwory[1]. Wtedy też zaczął tworzyć białoruskie przekłady utworów pisarzy polskich, ukraińskich oraz rosyjskich[3]. Pozostawał pod ogromnym wpływem literatury i osoby Franciszka Bohuszewicza, któremu poświęcił jeden ze swoich najbardziej znanych utworów „Dziakuj tabie, bracie, Buračok Macieju”[3].
W petersburskim okresie życia poety zasadniczą rolę odgrywać zaczęła również jego działalność polityczna. Około 1889 roku dołączył on do petersburskiego studenckiego ruchu rewolucyjnego. Poeta stał się aktywnym członkiem nielegalnej organizacji o nazwie „Kółko Młodzieży Polsko-Litewsko-Białoruskiej i Małoruskiej”. Przez pewien czas Hurynowicz stał nawet na jej czele[2][3]. Korespondencja Hurynowicza była śledzona przez organy władzy. Zawarta w jednym z listów do Stanisławy Piatkiewicz prośba o sprowadzenie dla organizacji dużej ilości nielegalnej literatury doprowadziła do aresztowania Hurynowicza przez carską policję i umieszczenia go w twierdzy Pietropawłowskiej[3]. W więzieniu Hurynowicz ciężko zachorował na czarną ospę. Szybko pogarszający się stan zdrowia sprawił, iż pod koniec listopada 1893 został odesłany do rodzinnego folwarku, gdzie niedługo potem zmarł[3].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Do historii literatury białoruskiej Hurynowicz przeszedł przede wszystkim jako poeta-rewolucjonista, pieśniarz narodowej niedoli, który wzywał do walki z samodzierżawiem i pierwszy zwrócił się ku tematyce robotniczej. Hurynowicz należał również do grona twórców, którzy zapoczątkowali w literaturze białoruskiej poezję dziecięcą[1]. Jego wiersze mogły ukazać się drukiem dopiero w 1921[2].
Twórczość Hurynowicza przypadła dodatkowo na czasy dużego zaciekawienia lokalnych literatów białoruską etnografią i folklorem. Prace folklorystyczne podejmowali m.in. tacy pisarze tworzący na ziemiach należących współcześnie do Białorusi jak Eliza Orzeszkowa, Franciszek Bohuszewicz czy Emma Dmochowska[4]. Również i sam Hurynowicz zajął się dokumentowaniem przejawów kultury ludowej w powiecie święciańskim. Pragnąc opublikować wyniki swoich badań, zwrócił się w 1890 o pomoc do Jana Karłowicza, którego rodzinny folwark Wiszniewo znajdował się w odległości zaledwie 10 kilometrów od Krystynopola – folwarku Hurynowiczów[4]. Wydanie prac folklorystycznych Hurynowicza zostało zrealizowane jednak dopiero trzy lata później, a Hurynowicz nie zdążył już przed śmiercią zobaczyć swojego dzieła. W 1893 praca „Zbiór rzeczy białoruskich” została wydrukowana początkowo w XVII tomie czasopisma „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, wydawanego przez Akademię Umiejętności w Krakowie. Nieco później ukazało się już odrębne wydanie tej pracy pod tytułem „Zbiór rzeczy białoruskich (z gminy Wiszniewskiej, parafii Żodziskiej, pow. Święciańskiego, guberni Wileńskiej)”[4].
Jako tłumacz Adam Hurynowicz rozpoczął, kontynuowane przez szereg późniejszych twórców, prace nad przekładem na język białoruski dorobku Elizy Orzeszkowej. Pierwszym przełożonym na język białoruski utworem pisarki był „Obrazek z lat głodowych”[5]. Hurynowicz przetłumaczył na język białoruski również m.in. „Hymn” Iwana Franki[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Генадзь Кісялеў, Гурыновіч Адам Гіляры Каліставіч (w:) Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, t. 3, Мінск 1996, s. 178-179. ISBN 985-11-0041-2.
- ↑ a b c Telesfor Poźniak: Antologia literatury białoruskiej od XIX do początku XX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1993, s. 102. ISBN 83-229-0939-X.
- ↑ a b c d e f М. Запартыка, Да пытання аб сацыяльных ы палітыных умовах фармыравання светапогляду Адама Гурыновіча (w:) М. П. Кенька (red.), Актуальныя праблемы тэорыі літаратуры і фальклору, Мінск: Бестпрынт, 2009, s. 72-78.
- ↑ a b c М.М. Запартыка, Месца і роля Адама Гурыновіча ў беларускай фалькларыстыцы апошняй чвэрці XIX стагодздзя (w:) В. П. Рагойша (red.), Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай, ч. 1, Мінск: БДУ, 2010, с. 225-229.
- ↑ Мікалай Хмяльніцкі, Рэцэпцыя асобы і творчасцы Элізы Ажэшкі ў Беларусі (w:) С.П. Мусіенка (red.), Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін, Мінск: Кнігазбор, 2013, s. 38.
- ↑ В. П. Рагойша, Украіна, цвеце любы…, Мінск: БДУ, 2011 s. 4.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Obecnie rejon miadziolski w obwodzie mińskim.
- ↑ Według innych źródeł 14 stycznia?/26 stycznia 1894 bądź 17 stycznia?/29 stycznia 1894.
- ↑ Obecnie rejon smorgoński w obwodzie grodzieńskim.