75 mm armata przeciwlotnicza wz. 26
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Historia | |
| Prototypy | |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Kaliber | 75 mm |
| Prędkość pocz. pocisku | 570 m/s |
| Masa | 2455 kg (działo odprzodkowane) 2855 kg (działo z przodkiem) |
| Wysokość linii ognia | 1850 mm |
| Długość odrzutu | 1290 mm |
| Prędkość marszowa | 10 km/h |
75 mm armata przeciwlotnicza wz. 26 – polska prototypowa armata przeciwlotnicza z okresu międzywojennego, powstała z wykorzystaniem lufy francuskiej armaty polowej mle 1897.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości uzbrojenie przeciwlotnicze tworzącego się Wojska Polskiego było bardzo ubogie. Posiadano kilka francuskich armat przeciwlotniczych kal. 75 mm, niemiecką armatę wz. 17 oraz trzy austro-węgierskie armaty wz. 5/8. Zakup odpowiednich dział za granicą przekraczał możliwości finansowe państwa[1].
Wobec tego na początku lat 20. XX wieku polskie dowództwo zadecydowało o zaadaptowaniu do celów przeciwlotniczych zdobycznych rosyjskich armat polowych wz. 1900 oraz wz. 1902. W tym celu postanowiono opracować odpowiedni pomost do strzelań przeciwlotniczych, przyrządy oraz tabele. Wyposażanie armat wz. 1902 w pomosty rozpoczęto w roku 1924 w Zbrojowni nr 2 w Warszawie. Ogółem powstało około 80 takich dział, trafiły one m.in. do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej[2].
W roku 1925 Komitet dla Spraw Uzbrojenia polecił zakupić nowe, francuskie armaty przeciwlotnicze kal. 105 mm oraz kal. 75 mm. Jednakże napotkano duże trudności w zakupie odpowiednich armat za granicą. Wobec tego w roku 1926 szef Departamentu Uzbrojenia Kazimierz Kieszniewski zaproponował krajową produkcję dział własnej konstrukcji. Nowe działo przeciwlotnicze miało posiadać lufę kal. 75 mm, pochodzącą z francuskiej armaty mle 1897 ze specjalnie opracowanym oporopowrotnikiem, który hamowałby odrzut, zwiększając przy tym prędkość początkową wystrzeliwanych pocisków do 700 m/s, a także zapewniałby podwyższenie pułapu ognia do 7000 m. Padła też propozycja opracowania nowej lufy kal. 75 mm z zamkiem automatycznym lub półautomatycznym, jednak ze względów oszczędnościowych do realizacji przyjęto pierwszą propozycję[3][4].
10 grudnia 1926 roku Departament Uzbrojenia Ministerstwa Spraw Wojskowych założył zamówienie na budowę próbnego działa przeciwlotniczego „Starachowice-Kolberg”, na ten cel przeznaczono 100 tys. złotych. Konstrukcję łoża opracował Wydział Konstrukcyjny Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych S.A. pod przywództwem inż. Jeana Marchandreau. Natomiast przyrządy celownicze opracowano w Fabryce Aparatów Optycznych H. Kolberg S.A. w Warszawie[3][5].
Zgodnie z wytycznymi projektowana armata przeciwlotnicza miała mieć następujące parametry[3]:
- kąt ostrzału poziomego – 360°,
- maksymalny kąt podniesienia – 85°,
- strzelanie w płaszczyźnie poziomej dopuszczalnej w wycinku do 60°, zaś w innych wycinkach strzelania dopuszczalne tylko przy kątach podniesienia powyżej 15°,
- możliwość natychmiastowego strzelania w razie niespodziewanego ataku przeciwnika.
Ukończony prototyp zademonstrowano komisji w roku 1927. Ta stwierdziła, że opracowane działo ma sporo niedociągnięć. Uznano, że zbudowany prototyp nie nadaje się do strzelania, ani do celów powietrznych, ani do naziemnych i ostatecznie go zdyskwalifikowano. Zaproponowano powrócenie do projektu armaty z nową lufą, jednak plany te odłożono w związku rozpoczęciem w roku 1931 pertraktacji z firmą Driggs Ordnance & Engineering Company na zakup licencji do produkcji dział przeciwlotniczych kalibru 76,2 mm[6][7][8].
Zerwanie w roku 1933 przez Amerykanów negocjacji spowodowało, że powrócono do projektu własnego działa przeciwlotniczego kal. 75 mm tworząc armatę przeciwlotniczą wz. 36[6][7][8].
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Armata przeciwlotnicza wz. 26 składała się z działa oraz przodka. Podczas przemarszów działo zaczepione było tylnymi ogonami o hak pociągowy przodka, zaś lufa działa skierowana była odwrócona o 180° w stosunku do jej bojowego położenia. Transport armaty wz. 26 odbywał się za pomocą zaprzęgu złożonego z trzech par koni[3].
Działo składało się z ośmiu zasadniczych elementów: lufy i oporopowrotnika, łoża obrotowego, wieżyczki (cokołu), platformy, ogonów podporowych, zaczepu łoża oraz kół[3].
Armata przeciwlotnicza wz. 26 miała lufę pochodzącą z francuskiej armaty polowej mle 1897. Aby polepszyć parametry działa zastosowano jednak zmodyfikowany oporopowrotnik[3].
Lufa wraz z oporopowrotnikiem osadzona była w obrotowym łożu wykonanym ze stali odlewanej. W łożu zostały umieszczone mechanizmy: podniesieniowy oraz kierunkowy, a także przyrządy celownicze. Mechanizm podniesieniowy pozwalał na regulację nachylenia kąta lufy od -9° 40’ do +85°. Natomiast mechanizm kierunkowy umożliwiał obrót łoża wokół swej osi o pełne 360°. Przyrządy celownicze składały się z lunet o powiększeniu sześciokrotnym umieszczonych po obu stronach łoża. Lewy celownik przeznaczony był do prowadzenia strzelania, zaś prawy do naprowadzania działa w pożądanym kierunku. Na czas marszu lunety demontowano i przewożono w odpowiednio wyścielanej skrzyni na przodku. Ponadto do łoża przymocowane były dwa siedziska dla celowniczych działa. Były one przytwierdzone w taki sposób, że podczas obrotu łoża, siedziska wykonywały taki sam ruch[9].
Platforma działa wykonana była z blachy stalowej z przegubami ogonów podporowych na czterech rogach. Do platformy przymocowana była wieżyczka (cokół), na której z kolei umieszczano łoże z lufą. Tak więc cały ciężar, lufy, łoża i wieżyczki spoczywał na platformie. Do platformy przymocowane były dwa duże koła wykonane ze stali. Koła te były demontowane podczas przygotowywania działa do strzelania z platformy i ponownie instalowane do transportu[10]
Armatę przeciwlotniczą wz. 26 można było zastosować do trzech sposobów strzelania: strzelanie z platformy (po umieszczeniu platformy na gruncie), strzelanie na kołach (tylko w przypadku samoobrony) oraz strzelanie na fundamencie stałym (wieżyczka z łożem oraz z lufą zdjęte z platformy i umieszczone na płycie wpuszczonej w fundament betonowy)[3].
Podczas bezpośredniego strzelania przeciwlotniczego za naprowadzenie lufy działa na cel odpowiedzialni byli celowniczowie korzystający z lunet. Przy strzelaniu pośrednim wartości kątów podniesienia i kątów obrotu działa celowniczowie otrzymywali z zewnątrz. Możliwe było, także prowadzenie ognia do celów naziemnych. W takim przypadku celowanie odbywało się z pomocą lunet[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 50.
- ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 50-51.
- ↑ a b c d e f g Moszumański 2009 ↓, s. 51.
- ↑ Janicki 2014 ↓, s. 40.
- ↑ Janicki 2014 ↓, s. 40-41.
- ↑ a b Janicki 2014 ↓, s. 41.
- ↑ a b Moszumański 2009 ↓, s. 59.
- ↑ a b Rozwadowski 1998 ↓, s. 3.
- ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 51-53.
- ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 52-53.
- ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 53.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Rozwadowski: Polskie armaty przeciwlotnicze 75 mm wz. 36/37 oraz 40 mm Bofors. T. 183. Warszawa: Dom wydawniczy Bellona i Agencja Wydawnicza CB, 1998, seria: Typy Broni i Uzbrojenia. ISBN 83-11-08906-X. (pol.).
- Zbigniew Moszumański. Polska armata przeciwlotnicza kalibru 75 mm wz. 26. „Poligon”. 4/2009, s. 50-59, 2009. Warszawa: Magnum-X Sp. z o.o.. ISSN 1895-3344. [zarchiwizowane z adresu 2014-07-14]. (pol.).
- Paweł Janicki: Armata wz. 1897 kal. 75 mm (Schneider). T. 26. Edipresse Polska S.A., 2014, seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939. ISBN 978-83-7769-574-6. (pol.).