10 Dywizjon Artylerii Konnej (II RP)
 Odznaka pamiątkowa artylerii konnej | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | 9 kwietnia 1922 |
| Rozformowanie | kwiecień 1937 |
| Tradycje | |
| Święto | 15 września |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Ostatni | ppłk Jan Woźniakowski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
10 Dywizjon Artylerii Konnej (10 dak) – oddział artylerii konnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Dywizjon został sformowany po wojnie polsko-bolszewickiej i udziału w niej nie miał. Jednak poszczególne baterie, z których dywizjon powstał – posiadały już swoje tradycje bojowe w ramach dywizjonów artylerii konnej, do których należały przed przybyciem do Jarosławia.
1 kwietnia 1922 Minister Spraw Wojskowych rozkazał sformować na terenie Okręgu Korpusu Nr X[1] w garnizonie Jarosław 10 dywizjon artylerii konnej[2]. 11 kwietnia 1922 roku przybyło do Jarosławia 2 oficerów, 12 podoficerów, 97 kanonierów i 131 koni z 3 baterii 7 dywizjonu artylerii konnej. Trzy dni później kolejnych 3 oficerów, 8 podoficerów, 72 kanonierów i 90 koni z 3 baterii 1 dywizjonu artylerii konnej. 22 kwietnia w garnizonie stawiło się następnych 3 oficerów, 9 podoficerów, 87 szeregowych i 128 koni z 1 baterii 8 dywizjonu artylerii konnej. Pierwszym dowódcą i jednocześnie organizatorem był ppłk Witold Poray-Kuczewski, a adiutantem ppor. Władysław Grzębski. Dowódcami baterii zostali:
- 1 baterii (eks-3/7 dak)[3] – kpt. Michał Śliwiński,
- 2 baterii (eks-3/1 dak)[3] – por. Józef Szilagyi,
- 3 baterii (eks-1/8 dak)[3] – kpt. Karol Jankowski.
3 lipca 1924 roku 3 bateria odeszła do Lwowa, wchodząc w skład nowo formowanego 13 dywizjonu artylerii konnej. Odeszli: d-ca 3 baterii – kpt. Władysław Brzozowski, oficerowie - por. A. Bensdorff, por. J. Dłużniewski, chor. I. Argasiński, 3 podoficerów, 83 szeregowych i 122 konie.
Skład dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
- dowództwo
- sztab dowódcy dywizjonu
- sekcja administracyjno-taborowa
- 3 baterie
- dowództwo baterii
- sekcja łączności
- oddział zwiadowczy
- 2 plutony ogniowe
- sekcja administracyjno-taborowa
- kadra baterii zapasowej
Etat pokojowy z 1924 roku przewidywał 428 żołnierzy (w tym 17 oficerów). Dowódca dywizjonu artylerii konnej (na prawach dowódcy pułku), podlegał bezpośrednio dowódcy X Brygady Jazdy, do której organizacyjnie dywizjon należał (wraz z 20, 22 i 24 Pułkiem Ułanów). Dowódca kadry baterii zapasowej dywizjonu podlegał bezpośrednio szefowi artylerii Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu. Zasady organizacji służby sanitarnej, weterynaryjnej i gospodarczej były analogiczne jak w pułkach jazdy i piechoty.
W październiku 1933 roku dywizjon przeniesiono do Rzeszowa, do koszar kawaleryjskich Poniatowskiego przy ul. Lwowskiej. W związku z kilkukrotną reorganizacją dużych jednostek kawalerii dokonywano różnych zmian w etacie dywizjonu. I tak w 1935 roku dywizjon otrzymał organizację typu I. Skład wyglądał następująco:
- dowództwo
- kwatermistrzostwo
- pluton łączności
- pluton gospodarczy
- 2 baterie (w składzie 10 BK pozostały 2 pułki kawalerii).
W wyniku kolejnej reorganizacji 10 Brygady Kawalerii, przeprowadzonej w kwietniu 1937 roku, dywizjon został rozformowany. 1 bateria przemianowana została na 4. baterię 13 dak i w maju 1938 roku przeniesiona do Brodów. 2 bateria została przemianowana na 4. baterię 11 dak i przeniesiona do Bydgoszczy.
Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]
Dywizjon wyposażony był w rosyjskie armaty 75 mm wz. 02/26. Uzbrojenie strzeleckie stanowiły karabiny Mosin, w połowie lat trzydziestych zastąpione karabinami wz. 1898a. Wymieniono również ckm Hotchkiss wz. 1925 na Maxim wz. 1910/1928.
Symbole dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
- Sztandar
W związku z rozformowaniem, dywizjon nie zdążył otrzymać sztandaru.
- Święto
Święto dywizjonu obchodzone było w dniu 15 września[4], począwszy od 1925, w rocznicę zwycięskich walk na froncie bolszewickim, zakończonych zdobyciem Sejn i Chodorowa wraz z 1 Brygadą Jazdy. Ponadto stan osobowy jednostki obchodził 3 sierpnia święto artylerii konnej[5].
- Odznaka pamiątkowa
Od 20 maja 1922 oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów. Odznaka miała kształt krzyża maltańskiego o ramionach pokrytych emalią białą z pozłacanymi datami 1809 i 1918. Na środek krzyża nałożony został orzeł srebrny, oksydowany, w koronie pozłacanej, trzymający w szponach pozłacane, skrzyżowane lufy armatnie z gorejącą bombą. Pod lufami proporczyk emaliowany artylerii konnej, czarno-amarantowy (od 1926 czarno-szkarłatny)[6].
- Barwy artylerzystów konnnych
| Grafika | Opis |
|---|---|
 | Łapka ciemnozielona, wypustka karmazynowa[7] |
 | Od 14 lipca 1920 proporczyk czarno-amarantowy[8][9] |
 | Od 4 sierpnia 1927 proporczyk czarno-szkarłatny[10][11] |
 | Otok na czapkach – czarny (oficerowie aksamitny, szeregowi sukienny)[12][13] |
 | Spodnie długie ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa |
| Naramiennik | numer porządkowy dywizjonu „10” |
- Żurawiejki
| Ciężkie muszą być przeszkody | bowiem jestem bardzo młody |
po każdej zwrotce:
| |
Kadra dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy dywizjonu
- ppłk art. Witold Poray-Kuczewski (1922 – )
- ppłk / płk art. Henryk Kreiss (II 1924[14] – IV 1925[15])
- ppłk art. August Trzos (31 V 1925[16][17] – 31 III 1929[18])
- ppłk dypl. art. Tadeusz Leon Sheybal (III 1929[19] – VII 1932[20])
- ppłk art. Jan Woźniakowski (VII 1932[20] – I 1937)
- Zastępcy dowódcy dywizjonu
- kpt. art. Michał Śliwiński (od 20 I 1923[21])
- Oficerowie i żołnierze dywizjonu
Kawalerowie Virtuti Militari[edytuj | edytuj kod]
Żołnierze 3 baterii 1 dywizjonu artylerii konnej odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[22]
- ppor. Józef Bogdański
- ppor. Stanisław Dembiński
- bomb. Bolesław Frelek
- ogn. Roman Kozłowski
- por. Kazimierz Leśniewski
- mjr Czesław Makowski
- kan. Stefan Ochorowicz
- kan. Władysław Prosowski
- kpr. Antoni Skrzynecki
- ppor. Władysław Zawadzki
Żołnierze dywizjonu – ofiary zbrodni katyńskiej[edytuj | edytuj kod]
Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[23]
| Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
|---|---|---|---|---|
| Klozenberg Seweryn[24] | podporucznik rezerwy | lekarz | praktyka w Łodzi | Charków |
| Komplikowicz Bronisław[25] | porucznik rezerwy | Katyń | ||
| Kopecki Adam Edward[26] | podporucznik rezerwy | ziemianin | Charkow |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 60.
- ↑ Rozkaz L.dz. 1901/1020. Art. Org. Mob. Ministra Spraw Wojskowych z dnia 1 kwietnia 1922 r.
- ↑ a b c Giętkowski 2001 ↓, s. 66.
- ↑ Galster 1975 ↓, s. 93.
- ↑ Kołodkiewicz-Wołodkiewicz 1931 ↓, s. 18.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 291.
- ↑ Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 27 z 3 VIII 1920, poz. 636.
- ↑ Dz. Rozk. 27/20 poz. 636
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 22 z 4 VIII 1927, poz. 268.
- ↑ Galster 1975 ↓, s. 153.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 24 II 1928, poz. 66.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. nr 6 z 24 II 1928
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 14 lutego 1924 roku, s. 66.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 24 kwietnia 1925 roku, s. 220.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 31 maja 1925 roku, s. 294.
- ↑ Kołodkiewicz-Wołodkiewicz 1931 ↓, s. 6, dowództwo objął 5 czerwca 1925 roku.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929 roku, s. 81.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 marca 1929 roku, s. 101.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 422.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 20 stycznia 1923 roku, s. 64.
- ↑ Kołodkiewicz-Wołodkiewicz 1931 ↓, s. 20.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5760.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1641.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5836.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Korpus przemyski 1918-1928, Dowództwo Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu, 1929.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
- Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
- Piotr Kołodkiewicz-Wołodkiewicz: Zarys historii wojennej 10-go dywizjonu artylerii konnej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
- Jerzy Majka, Garnizon Rzeszów w latach 1918-1939, Rzeszów: Wydawnictwo LIBRA, 2005, ISBN 83-89183-17-X, ISBN 83-88085-21-2, OCLC 69449360.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.