Łysanki
 Masyw Łysanek, jego grzbiety i doliny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość | 1447 m n.p.m. |
| Wybitność | 137 m |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°15′43,8″N 19°54′55,6″E/49,262167 19,915444 | |
Łysanki – wybitny reglowy masyw w Tatrach Zachodnich, wznoszący się pomiędzy Doliną Strążyską a Doliną Małej Łąki[1]. Najwyższy szczyt, również o nazwie Łysanki, ma wysokość 1447 m[2][1] (na niektórych mapach podawane 1445 m[3]).
Topografia[edytuj | edytuj kod]
Od południowej strony masyw Łysanek od Grzybowca oddzielony jest Przełęczą w Grzybowcu (1310 m[2]). W północnym natomiast kierunku tworzy dwa grzbiety, które niżej znów rozgałęziają się (każdy na dwa grzbiety). Łącznie więc w dolnej części Łysanek znajdują się cztery grzbiety, pomiędzy którymi znajdują się 3 doliny. W kierunku od zachodu na wschód są to następujące grzbiety i dolinki[3]:
- północno-zachodni grzbiet Łysanek,
- Mały Żlebek,
- Pośredni Wierszyk,
- Dolina za Bramką,
- Samkowy Grzbiet,
- Suchy Żleb,
- północno-wschodni grzbiet Łysanek.
Od grzbietu północno-zachodniego nieco poniżej szczytu Łysanek odgałęzia się w północnym kierunku boczny grzbiet Pośredniego Wierszyka, oddzielający Dolinę za Bramką od Małego Żlebka. Grzbiet północno-wschodni opada do Samkowego Zwornika (1316 m[2]) i oddziela Dolinę Grzybowiecką (górne odgałęzienie Doliny Strążyskiej) od Doliny za Bramką. W Samkowym Zworniku odgałęzia się w północnym kierunku Samkowy Grzbiet oddzielający Suchy Żleb od Doliny za Bramką[3].
Opis masywu Łysanek[edytuj | edytuj kod]
Cały masyw zbudowany jest z dolomitów i wapieni. Jest to dobrze wyodrębnione wzniesienie reglowe, niemal całkowicie zarośnięte lasem, ale występują też formy skałkowe. W północno-wschodnim grzbiecie znajdują się skały Jatki, zaś na opadających do Doliny Strążyskiej stokach tego grzbietu znajduje się wiele pojedynczych turni i turniczek, najbardziej znane z nich to: Kiernia, Skała Jelinka, Kominy Strążyskie, Kapelusze i Czarna Turnia. W grani Pośrednego Wierszyka znajduje się cały las turni zwanych Jasiowymi Turniami, W wielu tych skałach wspinali się taternicy i poprowadzono w nich wiele, przeważnie trudnych dróg wspinaczkowych[4]. W partiach szczytowych istnieją jeszcze niewielkie niezalesione obszary, na których las nie zdążył się jeszcze odtworzyć po wielkich spustoszeniach, jakich dokonał huragan w 1968 r.[5]
W masywie znajduje się kilkanaście niewielkich jaskiń, m.in.: Komora w Jatkach, Nisza w Jatkach, Tunel w Jatkach, Jaskinia w Jatkach, Kominek w Jatkach, Dziurawa Nisza w Jatkach, Dziura w Czarnej Turni I, Dziura w Czarnej Turni II, Dziura w Czarnej Turni III i Dziura w Czarnej Turni IV[6].
W początkach turystyki tatrzańskiej Łysanki dzięki swojej bliskości od Zakopanego były dość popularne. W 1898 r. Towarzystwo Tatrzańskie wykonało na ich szczyt ścieżkę turystyczną. Obecnie masyw Łysanek włączony został w obszar ochrony ścisłej Regle Zakopiańskie i jest niedostępny dla turystów i taterników. Możliwe jest jedynie wejście zielonym szlakiem do Doliny za Bramką[5].
W niektórych miejscach dość dobrze zachowały się pierwotna buczyna karpacka[4]. Z rzadkich roślin znaleziono na Łysankach stanowiska storzana bezlistnego i szaroty Hoppego[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Dane pomiarowe z lotniczego skaningu laserowego.
- ↑ a b c Tatry polskie. Mapa turystyczna 1:20 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” S.c., 2006. ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ a b Władysław Cywiński, Tatry. Giewont, Poronin: Wyd. Górskie, 1994, ISBN 978-83-7104-002-3.
- ↑ a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [online], jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2017-04-15] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.