Łuk Cezara w Toruniu
 nr rej. A/77 z 21 sierpnia 1929 | |
.JPG) Fasada wschodnia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Piekary 37 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy | I poł. XVIII w. |
| Ważniejsze przebudowy | 1911 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′35,37″N 18°36′07,12″E/53,009825 18,601978 | |
Łuk Cezara w Toruniu – kamienica w stylu barokowym w Toruniu. Znajduje się na Starym Mieście, przy ul. Piekary 37.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Barokowa kamienica powstała w XVIII wieku. Kamienica sąsiadowała z zakładem produkującą maszyny do szycia marki Singer a miejską drukarnią. Od chwili powstania budynek tarasował drogę ze Starego Miasta do Bydgoskiego Przedmieścia[1]. Idea wytyczenia nowej drogi między Starym Miastem a przedmieściem pojawiła się w 1900 roku. Najstarsze odnalezione dokumenty o planie przebicia kamienicy pochodzą z września 1913 roku[2]. W 1915 roku wykonano przebicie. Za przebieg prac był odpowiedzialny niemiecki architekt Karl Cäsar[3]. Jego projekt przebicia kamienicy pochodzi z 5 listopada 1914 roku[2]. Na cześć architekta przejście (a następnie całą kamienicę) nazwano Łukiem Cezara (Cesarbogen, Łuk Caesara)[3][2]. Ze względu na rosnący ruch pieszy i drogowy powstały pasaż szybko przestał wystarczyć[2].
W okresie międzywojennym podjęto decyzję o poszerzeniu Łuku i wyburzeniu domów od strony ul Fosa Staromiejska, dzielące ul. Różaną z placem przed bankiem[2][1]. Pomysł poszerzenia łuku spotkał się z krytyką ze strony miłośników zabytków[2]. Projekt nowego Łuku Cezara przygotował w 1926 roku Kazimierz Ulatowski. Swój projekt (zakładający przejazd w dwóch domach) zaprezentował również Leopold Jarosławski. Istnieje również niepodpisany rysunek z pasażem 5-osiowym, pochodzący z 1927 roku. W 1929 roku władze miasta ogłosiły konkurs na przebudowę Łuku Cezara. W 1932 roku Ulatowski przedstawił projekt 7-piętowego wieżowca z 2-osiowym przejazdem przyziemiu. Projekt ten został zmodyfikowany dwa lata później. Wieżowiec miał stanowić rodzaj „nowoczesnej bramy”, usprawniającego komunikację i wskazującego nowy kierunek rozwoju Torunia. Projekt Ulatowskiego był krytykowany, głównie za sprawą wprowadzenia nowoczesnej i wielkogabarytowej architektury w średniowiecznej zabudowie. Ostatecznie Ulatowski przedstawił nową koncepcję, która została zaakceptowana[4]. Przejście poszerzono w 1936 roku, poprowadzono w nim tory tramwajowe[1].
23 października 1936 roku odbył się pierwszy próbny przejazd tramwaju. Okazało się jednak, że ruch tramwajowy negatywnie wpływa na zabytkową architekturę miasta (między innymi zauważono pęknięcia ścian Ratusza Staromiejskiego), w związku z czym w 1971 roku, wraz z otwarciem nowego połączenia tramwajowego wokół Starego i Nowego Miasta, zaprzestano ruchu tramwajowego. Pod Łukiem Cezara odtworzono pamiątkowy fragment torów, podczas gdy pozostałą infrastrukturę tramwajową w Zespole Staromiejskim zdemontowano[5].
Podczas II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne planowały poszerzyć Łuk Cezara. Zdaniem historyk sztuki Katarzyny Kluczwajd poszerzenie Łuku mogło wiązać się z planem przebudowy Horst-Wessel-Platz (placu Rapackiego)[6].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Barokowa kamienica wyróżniała się na tle innych budynków na Starym Mieście bogatym zdobieniem. Stiukowe ornamenty roślinne zachowane na fasadzie kamienicy stanowią jeden z nielicznych przykładów charakterystycznego dla Torunia stylu zdobnictwa barokowego. Na szczycie budynku od ulicy Różanej znajduje się figura archanioła Michała z trąbką, natomiast po jego bokach znajdują się puchary oraz metalowe chorągiewki[7]. Od figury pochodzi jedna ze zwyczajowych nazw kamienicy – Kamienica pod Aniołem.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Kluczwajd 2017 ↓, s. 66.
- ↑ a b c d e f Kluczwajd 2022 ↓, s. 50.
- ↑ a b Kluczwajd 2020 ↓, s. 77.
- ↑ Kluczwajd 2022 ↓, s. 51.
- ↑ Łuk Cezara w Toruniu w serwisie Zabytki Toruń. Zabytki Toruń. [dostęp 2012-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-10)].
- ↑ Kluczwajd 2023 ↓, s. 43.
- ↑ Toruński Serwis Turystyczny - Kamienice Mieszczańskie. [dostęp 2012-01-23].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Katarzyna Kluczwajd: Toruń, którego nie ma. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2017. ISBN 978-83-7729-333-1.
- Katarzyna Kluczwajd: Toruński Łuk Cäsera Ulatowskiego – Tłoczka, czyli „nowa brama Bydgoska” jako przykład zmiany tego, co dzieli, na to, co łączy. W: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.): Torunia przestrzeń wspólna: wielokulturowe miasto z cezurą i bez cezury 1920 roku. Zabytki toruńskie młodszego pokolenia. Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2020. ISBN 978-83-953155-9-6.
- Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.
- Katarzyna Kluczwajd: Kopernikowy rok 1943 w Toruniu i „ujednolicenie” zabudowy ul. Kopernika. Opóźnione obchody polskie 1953 roku. W: Toruńskie rocznice kopernikańskie: fakty, ideologie, kreacje. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.). Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2023. ISBN 978-83-966134-3-1.