Çerçiz Topulli
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1907–1915 |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 | |
Çerçiz Topulli (ur. 1880 w Gjirokastrze, zm. 15 lipca 1915 w Fushën e Shtoit[1]) – albański działacz niepodległościowy, brat Bajo Topullego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był jednym z trzynaściorga dzieci Agusha i Haso. Uczył się w tureckiej szkole w Janinie. Działalność w albańskim ruchu niepodległościowym rozpoczął od tajnego stowarzyszenia Për lirinë e Shqipërisë (O wolność Albanii), działającego w Gjirokastrze. Po dłuższym pobycie w Sofii w 1907 powrócił do kraju i utworzył własny oddział zbrojny, działający w rejonie Gjirokastra - Korcza[1]. W 1907 czasopismo Shpresa e Shqipërisë (Nadzieja Albanii) opublikowało manifest podpisany przez Topulliego, w którym domagał się oddzielenia ziem albańskich od Imperium Osmańskiego w drodze ogólnonarodowego powstania i utworzenia niepodległego państwa.
Wiosną 1908 jego oddział dokonał udanego zamachu na dowódcę osmańskiej żandarmerii w Gjirokastrze, był także dowódcą oddziałów albańskich w bitwie z osmańskim korpusem ekspedycyjnym pod Mashkullore (18 marca 1908)[1]. Po wybuchu rewolucji młodoosmańskiej Topulli zaprzestał działań zbrojnych i poświęcił się tworzeniu szkół z językiem albańskim i klubów patriotycznych.
Po uchwaleniu deklaracji niepodległości w listopadzie 1912, Topulli wraz z wiernymi mu ludźmi tworzył oddział ochrony rządu Ismaila Qemala[1]. W latach 1913-1914 walczył przeciwko oddziałom greckim, dążącym do opanowania południowej części Albanii.
Wybuch I wojny światowej zastał go w Szkodrze, gdzie próbował tworzyć oddziały albańskie. Po zajęciu miasta przez armię czarnogórską, 28 czerwca 1915 Topulli został aresztowany, ale wkrótce go uwolniono[1]. Ponownie aresztowany 7 lipca 1915 stanął przed sądem oskarżony o podżeganie do buntu. Sąd wojskowy skazał go wraz z jego bliskim współpracownikiem Mustafą Qulli na karę śmierci. Rozkaz króla Mikołaja I z żądaniem jego uwolnienia dotarł już po rozstrzelaniu Topulliego.
18 marca 1934 w Gjirokastrze odsłonięto pomnik Topullego, dłuta Odhise Paskaliego. W 1936 szczątki Topullego odnalazł w pobliżu Szkodry Javer Hurshiti. Zostały przewiezione do Gjirokastry, gdzie odbył się uroczysty pogrzeb. Imię Topullego noszą ulice w Tiranie, Elbasanie, Gjirokastrze i w Szkodrze.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rocznica bitwy pod Mashkullore
- Çerçiz Topulli, Kotherja: Fotot e rralla në 99-vjetorin e vrasjes. zeriikosoves.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-03)].
- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albania. I.B. Tauris: 2012, s. 447-448. ISBN 978-1-78076-431-3.
- Sejfi Vllamasi, Ballafaqime politike ne Shqiperi (1897-1942), Tirana 1995.