Woiwodschappen van Polen

De woiwodschappen van Polen vormen de hoogste bestuurlijke eenheden binnen Polen. Polen bestaat sinds de 14e eeuw uit woiwodschappen, ook wel provincies genoemd, maar hun aantal, omvang en bevoegdheden zijn door de eeuwen heen herhaaldelijk gewijzigd. Het huidige aantal van zestien woiwodschappen werd in 1999 gecreëerd, toen de indeling uit 1975 (met 49 woiwodschappen) werd vervangen.

Huidige woiwodschappen[bewerken | brontekst bewerken]

De huidige zestien woiwodschappen komen grotendeels overeen met historische Poolse regio's; dit in tegenstelling tot de indeling uit 1975 die de provinciale indeling op de ligging van de grote steden baseerde. In grootte variëren de woiwodschappen van circa 10.000 km² (Opole) tot ruim 35.000 km² (Mazovië) en in bevolking van een miljoen (Lubusz) tot ruim vijf miljoen (Mazovië). De woiwodschappen worden geregeerd door woiwodregeringen en hun parlementen heten woiwodschap-sejmiks (Pools: sejmik województwa).

Poolse woiwodschappen sinds 1999

Afkorting	Vlag	Wapen	Code	Kenteken	Naam woiwodschap (NL)	Naam woiwodschap (PL) (bijvoeglijke vorm)	Hoofdplaats	Oppervlakte (km²)	Bevolking (31 december 2017)	Bevolkings- dichtheid (per km²)
DS			02	D	Neder-Silezië	dolnośląskie	Wrocław	19.947	2.901.000	145
KP			04	C	Koejavië-Pommeren	kujawsko-pomorskie	Bydgoszcz1, Toruń2	17.972	2.079.900	116
LU			06	L	Lublin	lubelskie	Lublin	25.122	2.121.600	84
LB			08	F	Lubusz	lubuskie	Gorzów Wielkopolski1, Zielona Góra2	13.988	1.015.440	73
LD			10	E	Łódź	łódzkie	Łódź	18.219	2.470.610	136
MA			12	K	Klein-Polen	małopolskie	Krakau	15.183	3.395.700	224
MZ			14	W	Mazovië	mazowieckie	Warschau	35.558	5.391.813	152
OP			16	O	Opole	opolskie	Opole	9.412	988.031	105
PK			18	R	Subkarpaten	podkarpackie	Rzeszów	17.846	2.128.747	119
PD			20	B	Podlachië	podlaskie	Białystok	20.187	1.182.700	59
PM			22	G	Pommeren	pomorskie	Gdańsk	18.310	2.328.200	127
SL			24	S	Silezië	śląskie	Katowice	12.333	4.540.100	368
SK			26	T	Heilig Kruis	świętokrzyskie	Kielce	11.711	1.244.400	106
WN			28	N	Ermland-Mazurië	warmińsko-mazurskie	Olsztyn	24.173	1.431.100	59
WP			30	P	Groot-Polen	wielkopolskie	Poznań	29.826	3.490.597	117
ZP			32	Z	West-Pommeren	zachodniopomorskie	Szczecin	22.892	1.703.000	74
(¹) - zetel van de woiwod; (²) - zetel van de sejmik

Historische woiwodschappen[bewerken | brontekst bewerken]

1569-1795[bewerken | brontekst bewerken]

In 1569 sloten Polen en Litouwen zich door de Unie van Lublin ineen tot het Pools-Litouwse Gemenebest. Dit rijk was onderverdeeld in Groot-Polen, Klein-Polen, het Grootvorstendom Litouwen en het Hertogdom Lijfland, die elk onderverdeeld waren in woiwodschappen en/of vorstendommen.

Daarnaast waren er de hertogdommen Koerland en Semgallen en Pruisen, vazalstaten die niet onder de woiwodschappen vielen (gearceerde gebieden op de onderstaande kaart).

Groot-Polen (Wielkopolska)[bewerken | brontekst bewerken]

Klein-Polen (Małopolska)[bewerken | brontekst bewerken]

Grootvorstendom Litouwen[bewerken | brontekst bewerken]

Hier staat tussen haakjes eerst de naam in het Litouws en dan in het Pools vermeld.

Hertogdom Lijfland[bewerken | brontekst bewerken]

1919-1939[bewerken | brontekst bewerken]

Nadat Polen na de Eerste Wereldoorlog weer een onafhankelijke staat werd, moest een beslissing genomen worden over de bestuurlijke indeling van de nieuwe staat. In 1919 werd de eerste indeling in woiwodschappen gemaakt, waarbij Warschau de status van stadswoiwodschap kreeg. Tot 1921 zou er een aantal wijzigingen in de indeling worden doorgevoerd, mede dankzij de vanwege de Silezische Opstand en Pools-Russische Oorlog herhaaldelijk verschuivende grenzen. Vanaf 1921 had Polen vijftien woiwodschappen plus de stadswoiwodschap Warschau en de Autonome Silezische Woiwodschap; dit werd het 15+1+1-systeem genoemd.

1945-1975[bewerken | brontekst bewerken]

Na de Tweede Wereldoorlog werd Polen als het ware naar het westen opgeschoven: het land verkreeg gebieden die tot dusver tot Duitsland behoorden, maar moest in het oosten land aan de Sovjet-Unie afstaan. In de gebieden die voor de oorlog ook tot Polen behoorden bleef de vooroorlogse indeling in grote lijnen in stand. De nieuw verkregen gebieden werden georganiseerd in de woiwodschappen Szczecin, Wrocław en Olsztyn; sommige gebieden werden toegevoegd aan de woiwodschappen Gdańsk, Katowice en Poznań. In totaal bestond Polen vanaf 1945 uit veertien 'gewone' woiwodschappen plus de stadswoiwodschappen Warschau en Łódź, het zogeheten 14+2-systeem.

In 1950 werden drie nieuwe woiwodschappen gesticht: Koszalin (voorheen deel van Szczecin), Opole (voorheen deel van Katowice) en Zielona Góra (samengesteld uit delen van Poznań, Wrocław en Szczecin). Zeven jaar later verkregen nog drie steden de status van stadswoiwodschap: Wrocław, Krakau en Poznań. Dit zou het 17+5-systeem gaan heten.

1975-1998[bewerken | brontekst bewerken]

Tussen 1975 en 1998 was Polen ingedeeld in 49 woiwodschappen. Deze indeling kwam tot stand dankzij hervormingswetten die in de periode 1973-1975 werden doorgevoerd. In plaats van een drielagen tellend subnationaal bestuur (woiwodschappen, powiatten en gemeenten) werd een systeem van twee lagen ingesteld (49 relatief kleine woiwodschappen en daaronder gemeenten). De drie kleinste woiwodschappen — Warschau Krakau en Łódź — hadden de speciale status van gemeentewoiwodschap; de stadspresident (burgemeester) was ook gouverneur van de woiwodschap.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

• Lijst van vlaggen van Poolse deelgebieden
• Lijst van wapens van Poolse deelgebieden
• Woiwodschap Kiev
• Woiwodschap Roethenië
• ISO 3166-2:PL