Przewalskipaard
| Przewalskipaard IUCN-status: Bedreigd[1] (2014) | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Ondersoort | |||||||||||||||
| Equus ferus przewalskii Poliakov, 1881 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Uitzettings- en leefgebied przewalskipaard | |||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons | |||||||||||||||
Przewalskipaard op  Wikispecies | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Het przewalskipaard (spreek uit: "psjevalskipaard") (Equus ferus przewalskii) is een ondersoort van het wild paard (Equus ferus), dat in 1967 voor het laatst in het wild gezien werd in Mongolië. De Mongoolse naam van het ras is Takhi (cyrillisch: "Тахь", uitspraak: tech).
Kenmerken[bewerken | brontekst bewerken]
- korte, sterke benen
- kleur: 's zomers isabel bruin, 's winters donkerder
- rechtopstaande manen
- 66 chromosomen (gewone paarden hebben 64, kruisen is echter mogelijk)
- lijken op Fjorden en Koniks
- sterk, breed en groot hoofd
Voortplanting[bewerken | brontekst bewerken]
Na een draagtijd van 333 tot 345 dagen (ongeveer een jaar) wordt één veulen geboren.
Naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
In 1878 werd dit dier ontdekt door de Russische kolonel Nikolaj Przjevalski (Russisch: Николай Михайлович Пржевальский). Het werd naar hem genoemd: L.S. Poljakov, die concludeerde dat dit dier een wilde paardensoort was, gaf het de officiële wetenschappelijke naam Equus przewalski (Poljakov 1881). Tegenwoordig is de officiële naam Equus ferus przewalskii (Poljakov 1881).
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Prehistorische geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Het przewalskipaard splitste zich 38.000 tot 72.000 jaar geleden af van de moderne tamme paardenrassen en heeft ook geen inmenging van deze tamme paarden.[2] Recent DNA-onderzoek wijst uit dat de soort niet echt wild was, maar afstamt van een nog onontdekt gedomesticeerd ras.[3]
Recente geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Het przewalskipaard als soort voorkomend in het wild raakte rond 1960 uitgestorven. Omdat rond 1900 een aantal veulens gevangen was, waarmee later verder gefokt werd, waren er in dierentuinen genoeg dieren om mee te fokken. De stamboom van alle nu levende przewalskipaarden is gebaseerd op een beginaantal van dertien dieren.
Wanneer inteelt zozeer deel is van een soort, moet er op basis van een stamboek zo snel mogelijk een groot aantal dieren gefokt worden, waarna het mogelijk wordt om dieren verder uit te selecteren.
In 1977 waren wereldwijd driehonderd dieren. Er werd een stamboek opgericht en diverse geselecteerde bloedlijnen werden samengebracht, hetgeen resulteerde in gezondere nakomelingen. In 1997 waren er 1450 dieren. Dieren uit Europese dierentuinen werden in onder andere Natuurpark Lelystad ondergebracht. Andere gebieden met in de natuur verblijvende kleine kuddes van przewalskipaarden waren de Noorderheide in Noord-Holland, de Ooijpolder in Gelderland en de Goudplaat in Zeeland. In Duitsland werden de paarden onder andere uitgezet in natuurgebieden in Klosterwalde bij Templin en Meppen. Vanuit deze plekken werd geprobeerd de soort opnieuw in haar herkomstgebied in Mongolië te introduceren.
In 1991 is men met de herintroductie in Nationaal Park Hustain Nuruu in Mongolië begonnen. Om de twee jaar werden zestien dieren vrijgelaten op dit 60.000 ha grote terrein. De extreme winter van 2001-2002 eiste het leven van twintig van de zestig dieren.
In 2011 beschouwde het IUCN de ondersoort als bedreigd.[1] In 1996 beschouwde de organisatie de soort Equus ferus - waarvan het przewalskipaard de enige vertegenwoordiger is - nog als uitgestorven, in 2008 als kritiek en sinds 2011 ook als bedreigd.[4]
In 2020 slaagde de San Diego Zoo in het Amerikaanse San Diego om een przewalskipaard te klonen uit genetisch materiaal, dat al veertig jaar lang ingevroren was. Het genetische materiaal dat in 1980 van een soortgenoot was afgenomen, was daar in een donoreicel gestopt. Die eicel werd vervolgens bij een gewone merrie ingebracht, waarna het uitgroeide tot een veulen. Dit veulen, geboren in augustus 2020, is Kurt genoemd, naar een van de oprichters van de Frozen Zoo van San Diego.[5]
In de Nederlandse taal[bewerken | brontekst bewerken]
Het tongbreekprobleem met de 'prz'-combinatie is veroorzaakt door het feit dat de schrijfwijze is overgenomen van de wijze waarop Przewalski in het Pools wordt geschreven en niet de uitspraak. In het Pools wordt de 'rz' als 'j' in journalist uitgesproken. De 'w' vervolgens als 'v'. De Poolse uitspraak van przewalskipaard is dus pjevalskipaard. De 'r' is dus niet hoorbaar en dat vergemakkelijkt het uitspreken aanzienlijk. De kolonel, naar wie deze ondersoort genoemd is, Nikolaj Przewalski, was weliswaar een Russische kolonel, maar behoorde tot een Poolse familie die naar Rusland was geëmigreerd.
Trivia[bewerken | brontekst bewerken]
In 1990 kwam przewalskipaard voor in het Groot Dictee der Nederlandse Taal en in 2013 przewalskipaardenmiddel.[6][7][8]
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|