Internationaal Gerechtshof
Niet te verwarren met het Internationaal Strafhof. | Internationaal Gerechtshof Cour internationale de justice International Court of Justice (ICJ) | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
 | ||||
Het Vredespaleis in Den Haag waar het Hof zetelt | ||||
| Werktalen | Engels, Frans | |||
| Jurisdictie |  Verenigde Naties | |||
| Zittingsplaats(en) | Den Haag | |||
| Geschiedenis | ||||
| Opgericht | 15 oktober 1946 | |||
| Voorganger(s) | Permanent Hof van Internationale Justitie | |||
| Samenstelling | ||||
| Samenstelling | 1 president 1 vicepresident 13 rechters max. 2 ad hoc rechters | |||
| President | Joan Donoghue | |||
| Vicepresident | Kirill Gevorgian | |||
| Benoeming | Algemene Vergadering en Veiligheidsraad van de Verenigde Naties | |||
| Website | ||||
| icj-cij.org | ||||
| ||||
| |||||
| Internationaal recht | |||||
|
Het Internationaal Gerechtshof (ook wel Internationaal Hof van Justitie genoemd; Frans: Cour internationale de justice; Engels: International Court of Justice, ICJ) is het belangrijkste gerechtelijke orgaan binnen de Verenigde Naties. Het houdt zich bezig met rechtsgeschillen tussen staten. Het ICJ bestaat uit 15 rechters die worden gekozen door de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad. Het Hof behandelt een geschil op verzoek van een of meer staten, voorzover de betrokken staten zijn jurisdictie in de betreffende zaak hebben geaccepteerd. De uitspraken zijn op grond van artikel 94 van het Handvest van de Verenigde Naties bindend voor iedere staat die partij is in de zaak.[1] Het Hof geeft op verzoek van bepaalde internationale organisaties ook niet-bindende opinies over rechtszaken.[2]
Het Internationaal Gerechtshof is gevestigd in Den Haag in het Vredespaleis. Naast het Internationaal Gerechtshof zijn in Den Haag nog enkele internationale hoven gevestigd: het Internationaal Strafhof, het Joegoslavië-tribunaal, het Iran-VS Claims Tribunaal en het Permanent Hof van Arbitrage.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Het Permanent Hof van Internationale Justitie werd in 1922 geïnstalleerd en stopte in 1940 met zijn activiteiten. In 1945 werd deze instelling ontbonden. Het Internationaal Gerechtshof, dat in 1945 werd opgericht door de Verenigde Naties, kwam ervoor in de plaats.
Het hof werd opgericht door middel van Resolutie 9 van de Veiligheidsraad. In Resolutie 11 en Resolutie 58 werden verder de voorwaarden gesteld aan Zwitserland en werd besloten dat ook Zwitserland als niet VN-lid partij werd van het Hof.
Rechtsbereik[bewerken | brontekst bewerken]
Het Internationaal Gerechtshof spreekt uitsluitend recht in juridische geschillen tussen staten. Ook geeft het op verzoek adviezen aan de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad. Daarnaast kunnen internationale organisaties die aan de VN gelieerd zijn ook juridisch advies aanvragen op het gebied waarop zij opereren.
In de praktijk is het niet altijd eenvoudig te definiëren wanneer een geschil een rechtsgeschil is, en wanneer het een politiek geschil of een belangengeschil is. Over het algemeen gaat men ervan uit dat bij een rechtsgeschil de toepassing van een rechtsregel in het geding is. Dat heeft als gevolg dat het Internationaal Gerechtshof alleen bevoegd is bij conflicten tussen staten als de toepassing van een rechtsregel bij het conflict een rol speelt.
Erkenning door staten[bewerken | brontekst bewerken]
De aanvaarding van de rechtsmacht van het Internationaal Gerechtshof kan op verschillende wijze plaatsvinden:
- Op grond van artikel 36 lid 2 van het Statuut van het Internationaal Gerechtshof kan een staat verklaren zich aan het Internationaal Gerechtshof te onderwerpen, in het geval zich een geschil voordoet met een andere staat, die eenzelfde verklaring heeft afgelegd. Zo'n verklaring wordt genoemd een Declaration Recognizing the Jurisdiction of the Court as Compulsory. Nederland legde deze verklaring af in 1956.[3]
- Staten nemen in een verdrag een zogeheten compromissoire clausule op waarin zij zich verplichten geschillen die opkomen in verband met het verdrag voor te zullen leggen aan het Internationaal Gerechtshof.
- Staten sluiten een compromis waarbij zij besluiten een reeds gerezen geschil voor te leggen aan het Internationaal Gerechtshof.
- Wanneer een gedaagde staat voor het Hof verschijnt en geen verweer voert met betrekking tot de bevoegdheid, maar wel op de hoofdzaak, mag worden afgeleid dat de rechtsmacht van het Hof wordt erkend. Dit heet forum prorogatum.
Werkwijze[bewerken | brontekst bewerken]
De samenstelling en de werkwijze van het Internationaal Gerechtshof zijn geregeld in het Statuut van het Internationaal Gerechtshof, dat onderdeel is van het Handvest van de Verenigde Naties. Het hof kent twee officiële talen: Engels en Frans. Voor de vertalingen wordt gezorgd door een permanente staf van beëdigd vertalers, en wanneer er veel werk is wordt de hulp van tijdelijke krachten ingeroepen. De staf van het gerechtshof is internationaal. Veel van de werknemers zijn van geboorte Engels- of Franstalig.
Rechters[bewerken | brontekst bewerken]
De 15 rechters van het gerechtshof zijn altijd van 15 verschillende nationaliteiten. De vijftien rechters worden benoemd voor een periode van 9 jaar; elke 3 jaar worden 5 nieuwe rechters benoemd. De president en vicepresident worden voor een periode van drie jaar benoemd.
Tot nu toe hebben de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad altijd een rechter gehad, behalve de Volksrepubliek China tot 1971; wel leverde Taiwan (Republiek China) een groot deel van deze jaren tweemaal een rechter. België en Nederland leverden tot nu toe elk een rechter. Uit België was dat Charles De Visscher van 1946 tot 1952 en uit Nederland was dat Pieter Kooijmans van 1997 tot 2006.
Griffier[bewerken | brontekst bewerken]
Een belangrijke functie bij het Internationaal Gerechtshof is die van de Griffier (Registrar). Sinds mei 2019 wordt deze functie vervuld door Philippe Gautier uit België, voorheen onder meer griffier van het Internationaal Zeerechttribunaal (ITLOS). In februari 2020 werd Jean-Pelé Fomété uit Kameroen herkozen als zijn plaatsvervanger.
Eigen postzegels[bewerken | brontekst bewerken]
Sinds 1934 geeft het Gerechtshof eigen postzegels uit, die worden gebruikt voor de correspondentie van het Hof. Oorspronkelijk waren dat Nederlandse postzegels met een opdruk ‘Cour permanente de justice internationale’, later ‘Cour internationale de justice’. Vanaf 1950 geeft het Hof zegels uit met een eigen ontwerp, vaak met een afbeelding van het Vredespaleis. De zegels staan in de NVPH-catalogus vermeld onder de rubriek ‘Dienstzegels’.
Bekende rechtszaken[bewerken | brontekst bewerken]
Opinie Israëlische afscheidingsmuur (2003-2004)[bewerken | brontekst bewerken]
De Algemene Vergadering van de VN verzocht het Hof in 2003 om op basis van het internationaal recht te beoordelen of Israël het recht had de door haar begonnen Afscheidingsmuur grotendeels in bezet Palestijns gebied te bouwen. Het Gerechtshof adviseerde in 2004 dat Israël de bouw van deze muur, beter "barrière", in Palestijns gebied moet staken, het daar al gebouwde deel moet afbreken en gedupeerden moet schadeloos stellen. Het Hof herinnerde nadrukkelijk aan de verplichting van de andere staten om Israël tot het respecteren van het recht te bewegen. De Algemene Vergadering nam het advies integraal over in een resolutie die werd aangenomen met 150 stemmen voor (onder andere van Nederland), zes tegen en tien onthoudingen.[4] Israël heeft dit niet-bindende advies van het ICJ en de niet-bindende resolutie van de VN Algemene vergadering naast zich neergelegd.[5]
Genocide-zaak Bosnië (2007)[bewerken | brontekst bewerken]
Op 26 februari 2007 stelde het Internationaal Gerechtshof genocide vast in Bosnië in de jaren 1992 - 1995.
Genocide-zaak Myanmar (2018)[bewerken | brontekst bewerken]
Namens de islamitische wereld spande Gambia (land) in 2018 een zaak aan tegen het boeddhistische Myanmar, dat sinds 2017 genocide zou plegen op de Rohingyaminderheid van moslims. In 2018 kwam de Birmese leider Aung San Suu Kyi naar Den Haag om in een zitting van het Hof de aanklacht te bestrijden. Door dit te doen, erkende ze impliciet de rechtsmacht ter zake van het IG. Ook gaf ze toe dat in sommige gevallen extreem geweld was gebruikt door de Birmese strijdkrachten, waarbij mogelijk de mensenrechten waren geschonden. Maar ze bestreed een vooropgezet plan om de bevolkingsgroep uit te roeien.
In een tussenvonnis droeg het Hof op 23 januari 2020 Myanmar op, alles te doen om de Rohingyaminderheid te beschermen tegen een mogelijke genocide. Ook moet het land alles doen om te voorkomen, dat de sporen van een eventuele volkenmoord worden uitgewist.[6]
Opinie Israëlische bezetting (2023-)[bewerken | brontekst bewerken]
In december 2022 nam de Algemene Vergadering van de VN Resolutie A/RES/77/247 aan, waarin werd besloten een adviserende opinie te geven over de internationaal-rechtelijke gevolgen van de voortdurende bezetting van de Palestijnse gebieden.[7] De resolutie volgde op een rapport van de UNHRC, waarin werd geconcludeerd dat het permanente karakter van de bezetting, de sluipende annexatie van bezet gebied en het onthouden van het recht op zelfbeschikking in strijd is met het internationaal recht.[8] De Secretaris-Generaal zond een verzoek aan het ICJ op 17 januari 2023.[9]
het Hof accepteerde 15 verklaringen over de zaak, ingediend door staten en organisaties. De start van de openbare hoorzittingen was vastgesteld op 19 februari 2024.[9]
Genocide-zaak Zuid-Afrika versus Israël (2023-)[bewerken | brontekst bewerken]
Op 29 december 2023 maakte Zuid-Afrika een genocide-zaak aanhangig met betrekking tot het gedrag van Israël in de Gazastrook tijdens de Oorlog Hamas-Israël:[10]
- Zuid-Afrika stelde dat Israël genocide pleegde tegen Palestijnen in de Gazastrook, in strijd met het Genocideverdrag, ook met wat Zuid-Afrika beschreef als Israëls 75-jarige apartheid, 56-jarige bezetting en 16-jarige blokkade van de Gazastrook. Zuid-Afrika verzocht het ICJ om voorlopige maatregelen te bevelen, waaronder de onmiddellijke opschorting van zijn militaire operaties in en tegen Gaza.[11][12][13]
- Israël karakteriseerde de beschuldigingen van Zuid-Afrika als "ongegrond" en verweet het land "op te treden als de legale arm" van Hamas. Israël zei dat het een oorlog van zelfverdediging voerde in overeenstemming met het internationaal recht na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023.[11][12]
Op 11 en 12 januari 2024 werden openbare hoorzittingen gehouden. Het Hof vaardigde op 26 januari 2024 in een bindend tussenvonnis voorlopige maatregelen uit, waarmee het Israël opdroeg alles te ondernemen ter voorkoming van daden die als genocide kunnen worden beschouwd volgens het Genocideverdrag.[14] Het Hof oordeelde dat ten minste enkele van de door Zuid-Afrika aangevoerde daden onder de bepalingen van de Genocide Conventie leken te vallen, maar gaf Israël niet het bevel om zijn militaire campagne in de Gazastrook op te schorten, waar Zuid-Afrika om had gevraagd.[15] Zowel Zuid-Afrika als Israël verwelkomden de beslissing, waarbij elk van hen het als een overwinning beschouwde. Het Hof uitte ook "ernstige bezorgdheid" over het lot van de gijzelaars die in de Gazastrook worden vastgehouden en erkende dat de catastrofale situatie in Gaza "een ernstig risico loopt verder te verslechteren" voordat er een definitieve uitspraak is.
In een tweede tussenvonnis op 28 maart 2024 constateerde het ICJ dat de hongersnood inmiddels al was begonnen. Het bepaalde dat Israël al het noodzakelijke moet doen om de bevolking van basisvoorraden te laten voorzien en daartoe meer grensovergangen met Gaza moet openen. Het Hof herbevestigde dat Israël een ongehinderde levering van humanitaire hulp – zoals voedsel, water, elektriciteit, medische benodigdheden en medische zorg – aan de Palestijnen in heel Gaza moet garanderen.[16]
Genocide-zaak Nicaragua versus Duitsland (2024-)[bewerken | brontekst bewerken]
Aansluitend bij de genocide-zaak Zuid-Afrika versus Israël, spande Nicaragua op 1 maart 2024 een zaak aan tegen Duitsland. De hoorzittingen waren op 8 en 9 april. Nicaragua beschuldigde Duitsland van medeplichtigheid aan een door Israël uitgevoerde genocide in Gaza, door wapens te leveren en zijn financiering van de VN-hulporganisatie voor Palestijnse vluchtelingen UNRWA op te schorten.[17] Duitsland is na de VS de grootste leverancier van wapens en andere militaire hulp aan Israël, maar ook de op een na grootste donor van UNRWA.[18] Nicaragua noemde het "aandoenlijk" dat Duitsland humanitaire hulp geeft aan de Palestijnen en tegelijkertijd de militaire uitrusting levert om hen te doden en vernietigen.[17] Nicaragua stelde dat de Bondsrepubliek als ondertekenaar van de internationale conventie tegen genocide geen wapens mag leveren aan Israël terwijl het aannemelijk is dat Israël volkerenmoord pleegt in de Gazastrook. Nicaragua eiste dat middels een voorlopige voorziening onmiddellijk de levering van wapens en militaire uitrusting wordt stopgezet en de hulp aan UNRWA hervat.[19]
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
· 
· 
· ·