Heilig Bloedprocessie (Brugge)

Heilig Bloedprocessie
Heilig Bloedprocessie
Gehouden in Brugge
Data Elk jaar op Hemelvaart
Organisator Heilig Bloedprocessie vzw
Deelnemers 1800 figuranten en 250 medewerkers
Eerste editie 1304
Edities
Vorige editie 18 mei 2023
Volgende editie 9 mei 2024
Officiële website
Anoniem, Pareerkaars van het Heilig Bloed (collectie Koning Boudewijnstichting)
Het reliekschrijn van het Heilig Bloed.

De Heilig Bloedprocessie in Brugge is een jaarlijkse processie rond de relikwie van het Heilig Bloed. Sinds 2009 staat de processie ingeschreven op de lijst van het immaterieel cultureel werelderfgoed van de UNESCO.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

De oudste vermeldingen van de aanwezigheid van de Heilig Bloedrelikwie dateren van 1255 en 1265 (telkens in verband met een eed te zweren op het Bloed van Christus in de Sint-Basiliuskapel). Geloofwaardige getuigenissen hierover werden afgelegd tijdens een proces in 1270.

Voor wat de Heilig Bloedprocessie betreft, vindt men een eerste vermelding van een Heilig Bloedommegang die op het feest van de Heilig Kruisvinding, 3 mei, in het jaar 1304 werd gehouden. Het zijn de stadsrekeningen die er bericht over geven. Op 1 juni 1310 vaardigde paus Clemens V in Avignon een plechtige bul uit die de verering van het Heilig Bloed in Brugge officieel erkende. Hij deed dit op verzoek van de stadsmagistraat van Brugge.

Daarnaast vindt men een vermelding van de processie terug in een keure van het gild van de pijnders (lossers) dat gedateerd is 1291, maar waarschijnlijk, zoals een kopie ervan uit de vijftiende eeuw laat vermoeden, pas van enkele decennia later dateert. Daaruit blijkt dat de Brugse gilden en ambachten verplicht waren aan de processie deel te nemen.

Vanaf 1310 besliste de Brugse stadsoverheid de feesten rond het Heilig Bloed, met de processie en de veertiendaagse plechtigheden, te laten samenvallen met de jaarmarkt (de Meifoor). Op die manier, en ook door de stadsboden die Vlaanderen doorkruisten, groeiden de volkstoeloop en de devotie voor het Heilig Bloed aanzienlijk.

Inhoud van de processie[bewerken | brontekst bewerken]

Reliekschrijn Sint Donatius
Het conopeum

Vanaf de aanvang beeldde men tijdens de processie vooral Bijbelse taferelen uit, meer bepaald scènes die betrekking hadden op het Lijden van Christus. Voor het overige ging het meer om een stoet dan om een processie, met de optocht van alle gilden en ambachten, van het stadspersoneel, van pelgrims, van de leden van de Edele Confrérie en van de stadsmagistraat. Dit alles werd kleur bijgezet door talrijke musicerende groepjes en door vele ruiters.

Vanaf de 16e eeuw kwamen heel wat profane groepen in de processie voor. In 1512 werd voor het eerst de reus Trevanus met zijn vrouw meegedragen. In 1670 was de ganse reuzenfamilie van Trevanus present. Op een wagen werden de wisselvalligheden van het lot voorgesteld door een astroloog, een landbouwer, zijn knechten, een rijke koopman en Valentinianus, koning der Romeinen. Een wagen symboliseerde de trouw van de koning van Spanje aan de Maagd van Vlaanderen. Een wagen toonde de pelikaan als symbool van de liefde van Christus voor de mensheid. Een wagen beeldde de hel uit, met het verhaal van Orfeus en Euridyce.

In 1687 en volgende jaren werd, naast de vele reuzen, ook het Ros Beiaard met de vier Aymonskinderen meegedragen. Wagens waren gewijd aan de Pelikaan, aan de Parnassusberg, aan de Hel maar ook aan de Hemel. De Brugse medicus en dichter Cornelius Kelderman had verzen geschreven die werden gezongen onder het uitvoeren van danspassen.

De jubileumstoet van 1749 vormde een hoogtepunt. Een reeks rococopraalwagens rolde voorbij die de geschiedenis van het H. Bloed en de trouw van de stad aan de relikwie uitbeeldde. De ambachten en neringen namen deel met wagens die men als een rollende menagerie kan omschrijven, waarbij ieder dier (tijger, krokodil, neushoorn, olifant, walvis, enz.) een allegorische betekenis kreeg, die in moeizame rederijkersverzen en met een ingewikkelde symboliek werd verkondigd.

Vanaf 1819 legde de nieuwe H.-Bloedprocessie, nu ze niet meer kon rekenen op de deelname van de afgeschafte ambachten en neringen, de nadruk op de participatie van de zeven stadsparochies. Iedere parochie stelde al zijn geestelijke broederschappen op, een zestigtal in totaal, die samen de H.-Bloedprocessie vormden, zonder dat er nog een band overbleef met de geschiedenis en de reliek van het Heilig Bloed. Uitzonderingen waren de jubileumprocessies van 1850 en 1869 waarin verklede groepen voor het eerst de historie van het H. Bloed voorstelden.

Een belangrijke kentering vond plaats in 1900. Tijdens de voorafgaande jaren hadden drie stoeten aan de Bruggelingen de gelegenheid gegeven om die met de H. Bloedprocessie te vergelijken. Het ging om de stoet ter ere van Karel de Goede (1884), de stoet bij de inhuldiging van het standbeeld van Jan Breydel en Pieter de Coninck (1887) en de stoet ter ere van de zalige Idesbaldus van der Gracht (1896). Kanunnik Adolf Duclos was hierbij de enthousiaste stoetenbouwer. Hij zorgde ook voor een vernieuwing van de H.-Bloedprocessie, in samenwerking met graaf Gustave Herwyn (1843-1929), proost van de Edele Confrérie, en van kapelaan Frans De Cock (1858-1908). De vier delen van de processie behandelden: de geschiedenis van de relikwie - de patronen van iedere Brugse parochie - het leven van Jezus - met afsluitend het Heilig Bloed omringd door geestelijkheid en Confrérie.

In 1931 werd een vernieuwing geleid door Alfons Maertens (1890-1941), pastoor van de Potterie, die liturgist, historicus en kunstkenner was. De structuur van de processie werd gecentreerd rond het thema bloed: het oude verbond of de voorafbeelding, het nieuwe verbond of de volbrenging en ten slotte de Verering. Maertens introduceerde de afwisseling van sprekende en zingende groepen en van wagens. In 1951 werden de kostuums grotendeels vernieuwd.

In 1958 werd, geïnspireerd door de 'Eucharistische belijdenisstoet' die in 1956 door Brugge was getrokken, en die onder de invloed van onder meer de choreograaf Heiko Kolt een frisse en nieuwe sfeer uitstraalde, een vernieuwing van de processie doorgevoerd onder de leiding van kanunnik Arthur Camerlynck, rector van de H.-Bloedkapel. Ontroerende en dramatische taferelen uit het Bijbelverhaal werden minder kleurrijk voorgesteld of vielen weg om te worden vervangen door allegorisch-lyrische uitbeeldingen die de toeschouwers minder aanspraken. De 'modernisering' hield onder meer in dat de wagens niet meer door paarden werden getrokken maar door enigszins gecamoufleerde motorvoertuigen en dat muziek op geluidsbanden was opgenomen en via luidsprekers weerklonk. Deze te prozaïsche werkwijze werd fel bekritiseerd.

De huidige, grondig vernieuwde processie dateert uit de periode 1970-1975 en is opgevat in een stijl die teruggrijpt naar Brugges Gouden Eeuw (15e eeuw). De ontwerper, historicus Antoon Viaene stelde het voor alsof elke groep werd uitgebeeld of ondersteund door een van de talrijke Brugse broederschappen en verenigingen die vanaf de 12de-13de eeuw de relikwie vereerden. Door deze historische projectie onttrok de ontwerper de uitbeelding en de symboliek aan theologische of historische revisies van zijn tijd (die van dom Huyghebaert bijvoorbeeld) en van later.

De kostuums werden allen nieuw ontworpen door Arno Brys en gaven aan de processie een ongemeen rijk en homogeen uitzicht. Er werd op geen inspanning gekeken om talrijke muziekkorpsen, vele ruiters, en allerhande dieren (schaapskudde, ezels, kamelen) bij de processie te betrekken. De groepen stapten niet zomaar meer op, maar hadden elk een eigen activiteit: korte dramatische dialoog of scène, dans, zang, enz.

Geen processie[bewerken | brontekst bewerken]

Tijdens enkele woelige periodes ging de processie niet door. Dit was het geval tijdens:

  • de godsdienstoorlogen, meer bepaald de jaren van het calvinistisch bestuur in Brugge, van de jaren 1579 tot en met 1584,
  • de Franse tijd, vanaf 1796, tot aan de terugkeer van de relikwie onder het Verenigd Koninkrijk in 1819,
  • de Eerste Wereldoorlog, jaren 1915 tot en met 1918,
  • de Tweede Wereldoorlog, jaren 1941 tot en met 1944,
  • de coronacrisis in België, 2020 en 2021 (in 2021 wel een beperkte ochtendprocessie om de relikwie van de Heilig Bloedbasiliek naar de Sint-Salvatorskathedraal te brengen).

Relieken[bewerken | brontekst bewerken]

Affiche van de Heilig Bloedprocessie, mei 1913

Vroeger werden in de processie veel relieken meegedragen, die telkens een parochie van de stad vertegenwoordigden, namelijk die van:

Rondom de relieken liep vaak een eigen groep mee die een thema uitbeeldde. Begin 21ste eeuw werden nog slechts drie relieken meegedragen: Zalige Idesbald, Sint Donaas en Sint Elooi.

Reliekschrijn[bewerken | brontekst bewerken]

Het reliekschrijn van het Heilig Bloed is door de Brugse goudsmid Jan Crabbe in 1617 vervaardigd met aanwending van ongeveer 30 kilo goud en zilver en meer dan 100 edelstenen. De beeldjes in de bovenste torentjes verbeelden Sint-Donaas, patroonheilige van Brugge, Christus, de Maagd Maria en de Heilige Basilius.

Jaarlijks wordt het schrijn met de relikwie meegedragen op een processiebaar in de Heilig Bloedprocessie. De processie vindt plaats na een pontificale hoogmis in de Sint-Salvatorskathedraal.

Datum[bewerken | brontekst bewerken]

Vanaf de aanvang ging de processie jaarlijks uit op 3 mei, feest van de Heilig Kruisvinding. Tijdens de volgende eeuwen varieerde die datum af en toe.

Vanaf 1782 werd de processie verplaatst naar de eerste zondag in de maand mei. De stadsmagistraat had op deze wijziging aangedrongen bij de bisschop, teneinde een grotere volkstoeloop verzekerd te zien. Na de 'Beloken Tijd' werd, vanaf de eerste processie in 1819, de datum vastgesteld op de eerste maandag na de tweede mei, hetzij dus ten vroegste op 3 en ten laatste op 9 mei. Dit bleef zo tot en met 1969.[2] In de jaren zestig van de twintigste eeuw verminderde de belangstelling voor een processie die uitging op een gewone werkdag.

Tijdens de raadszittingen van 17 mei en 22 november 1968 verklaarde gemeenteraadslid Andries Van den Abeele dat het de verkeerde weg op ging met de processie en dat goede organisatie, stijl en ernst teloorgingen. Hij vond ook dat de uitgangsdag op een maandag, gewone werkdag voor iedereen buiten Brugge en voor Bruggelingen die in Brussel of elders werkten, een anachronisme was geworden. Zijn voorstel werd weggehoond door oudere raadsleden, meer bepaald door het socialistische raadslid August De Clerck, die vond dat dit onverantwoorde nieuwlichterij was. Een paar jaar later werd alsnog voor een wettelijke feestdag, Hemelvaart, gekozen. Sinds 1970 gaat de processie op die dag uit.[3]

Eenentwintigste eeuw[bewerken | brontekst bewerken]

De processie, waar ruim 1800 figuranten aan deelnemen, wordt druk bijgewoond. Jaarlijks telt men ongeveer 40.000 belangstellenden langs het parcours. Aan de relikwie wordt eer betuigd door de mee opstappende geestelijke en burgerlijke overheden.

In de loop van het jaar wordt de relikwie van het Heilig Bloed iedere dag aan de gelovigen ter verering aangeboden in de Heilig Bloedbasiliek.[4]

Leden van de Edele Confrérie[bewerken | brontekst bewerken]

De Edele Confrérie van het Heilig Bloed werd kort na 1400 gesticht. Zij heeft tot doel de relikwie te bewaren en de verering ervan te bevorderen. Zij organiseert onder meer de jaarlijkse processie. In 2023 werd voor het eerst een vrouw als lid van de confrérie verkozen.

Werelderfgoed[bewerken | brontekst bewerken]

Op 30 september 2009, tijdens zijn bijeenkomst in Abu Dhabi, besliste het Intergouvernementeel Comité van UNESCO voor de bescherming van het immaterieel erfgoed, de Heilig Bloedprocessie op te nemen op de lijst van Meesterwerken van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid.

Eregenodigden[bewerken | brontekst bewerken]

Processie 1838[bewerken | brontekst bewerken]

Processie 1844[bewerken | brontekst bewerken]

  • Joachim Pecci, apostolisch nuntius in Brussel, de latere paus Leo XIII

Processie 1849[bewerken | brontekst bewerken]

Processie 1886[bewerken | brontekst bewerken]

Processie 1910[bewerken | brontekst bewerken]

Processie 1929[bewerken | brontekst bewerken]

Processie 1935[bewerken | brontekst bewerken]

Hemelvaart 1973[bewerken | brontekst bewerken]

Hemelvaart 2005[bewerken | brontekst bewerken]

Hemelvaart 2006[bewerken | brontekst bewerken]

Burgerlijke genodigden[bewerken | brontekst bewerken]

Hemelvaart 2007[bewerken | brontekst bewerken]

Hemelvaart 2008[bewerken | brontekst bewerken]

  • Roger Vangheluwe, bisschop van Brugge
  • Karl-Jozef Rauber, nuntius
  • André Dupuy, nuntius bij de Europese Unie
  • Luc Van Looy, bisschop van Gent
  • John Saxbee, bisschop van Lincoln
  • Simon, orthodox bisschop in Brussel

Burgerlijke genodigden[bewerken | brontekst bewerken]

  • Ravinatha Pandukabhaya Aryasinka, ambassadeur van Sri Lanka te Brussel
  • Tamar Samash, ambassadeur van Israël te Brussel
  • Carlos Gómez - Múgica Sanz, ambassadeur van Spanje te Brussel
  • Aartshertog Rudolf van Oostenrijk (1950)
  • Aartshertogin Anna Gabriella van Oostenrijk
  • Aartshertogin Marie Christine van Oostenrijk
  • Aartshertog Carl-Christian van Oostenrijk
  • Aartshertogin Marie-Astrid van Luxemburg
  • Aartshertogin Gabrielle van Oostenrijk
  • Ambassadeur Riesle
  • Aartshertogin Alexandra van Oostenrijk
  • Graaf Rodolphe de Limburg Stirum

Hemelvaart 2009[bewerken | brontekst bewerken]

Burgerlijke genodigden[bewerken | brontekst bewerken]

  • Frank De Coninck, ambassadeur bij de H. Stoel

Hemelvaart 2010[bewerken | brontekst bewerken]

  • Robert Sarah, kardinaal
  • Laurent Ulrich, aartsbisschop van Rijsel
  • Zacchaeus Okoth, aartsbisschop van Kisumu (Kenya)
  • Johan Bonny, bisschop van Antwerpen
  • Ad van Luyn, bisschop van Rotterdam
  • David Tustin, hulpbisschp van Lincoln
  • Koen Vanhoutte, vicaris-generaal, diocesaan administrator
  • Athenagoras Peckstadt, bisschop van Sinope, hulpbisschop van de Orthodoxe Kerk in België.
  • David Tustin, hulpbisschop van het anglicaanse bisdom Lincoln in het Verenigd Koninkrijk

Hemelvaart 2011[bewerken | brontekst bewerken]

Hemelvaart 2012[bewerken | brontekst bewerken]

  • Jozef De Kesel, bisschop van Brugge
  • Giacinto Berloco, pauselijk nuntius
  • Leon Lemmens, hulpbisschop van Mechelen-Brussel
  • Manu Van Hecke, abt van West-Vleteren
  • René Fobe, prior van de Sint-Andriesabdij
  • Eric-Godfried Feys, prior van de Sint-Pietersabdij
  • Sabine Bousson, abdis van de Heilige Godelieveabdij
  • Johannes Fillet, abdis van de Sint-Trudoabdij

Burgerlijke genodigden[bewerken | brontekst bewerken]

Hemelvaart 2013[bewerken | brontekst bewerken]

  • Giacinto Berloco, nuntius in België en Luxemburg
  • Jozef De Kesel, bisschop van Brugge
  • Guy Harpigny, bisschop van Doornik
  • Hugo Vanermen, rector van Sint-Juliaan-der-Vlamingen in Rome
  • René Fobe, prior van de Sint-Andriesabdij
  • Eric-Godfried Feys, prior van de Sint-Pietersabdij
  • Sabine Bousson, abdis van de Heilige Godelieveabdij
  • Johannes Fillet, abdis van de Sint-Trudoabdij

Hemelvaart 2014[bewerken | brontekst bewerken]

  • Jozef De Kesel, bisschop van Brugge
  • Giacinto Berloco, nuntius in België en Luxemburg
  • Johan Bonny, bisschop van Antwerpen
  • Christopher Lowson, bisschop van het anglicaanse bisdom Lincoln (Groot-Brittannië)
  • Erik De Sutter, abt van Grimbergen
  • René Fobe, prior van de Sint-Andriesabdij
  • Eric-Godfried Feys, prior van de Sint-Pietersabdi
  • Sabine Bousson, abdis van de Heilige Godelieveabdij
  • Johannes Fillet, abdis van de Sint-Trudoabdi

Hemelvaart 2015[bewerken | brontekst bewerken]

Voor de processie 2015, Mgr. Ti-kang
  • Jozef De Kesel, bisschop van Brugge
  • Giacinto Berloco, apostolisch nuntius
  • Joseph Ti-Kang, aartsbisschop van Taipei
  • Alain Paul Lebeaupin, nuntius voor Europa
  • Jan Liesen, bisschop van Breda
  • Gérard Coliche
  • Athenagoras Peckstadt, metropoliet

Hemelvaart 2016[bewerken | brontekst bewerken]

  • Jozef De Kesel, bisschop van Brugge
  • Patrick Hoogmartens, bisschop van Hasselt
  • Koen Van Houtte, diocesaan administrator, vicaris-generaal, daarna hulpbisschop Brussel-Mechelen
  • René Fobe, prior van de Sint-Andriesabdij
  • Eric-Godfried Feys, prior Sint-Pietersabdij
  • Franse pastoor-deken van Cambrai, Mathieu Dervaux

Hemelvaart 2017[bewerken | brontekst bewerken]

Hemelvaart 2018[bewerken | brontekst bewerken]

  • Lode Aerts, bisschop van Brugge
  • Bruno Ateba, bisschop van Murooua (Kameroen)
  • Antoine Hérouard, hulpbisschop van Rijsel, later aartsbisschop van Dijon
  • Ted Hoogenboom, hulpbisschop van Utrecht
  • Robert Innes, anglicaans bisschop voor Europa
  • Kanunnik Pierre Breyne, vicaris-generaal Brugge
  • René Fobe, prior van de Sint-Andriesabdi
  • Eric-Godfried Feys, prior van de Sint-Pietersabdij

Hemelvaart 2019[bewerken | brontekst bewerken]

  • Lode Aerts, bisschop van Brugge
  • Stefan Brislin, aartsbisschop van Cape Town
  • Ron van den Hout, bisschop van Groningen-Leeuwarden
  • René Stockman, generaal overste van de Broeders van Liefde
  • Manu Van Hecke, abt van de Sint-Sixtusabdij
  • René Fobe, prior van de Sint-Andriesabdi, Zevenkerken
  • Eric-Godfried Feys, prior van de Sint-Pietersabdij, Steenbrugge

Hemelvaart 2020[bewerken | brontekst bewerken]

Geen processie

Hemelvaart 2021[bewerken | brontekst bewerken]

Geen processie

Hemelvaart 2022[bewerken | brontekst bewerken]

  • Lode Aerts, bisschop van Brugge
  • Franco Coppola, aartsbisschop, nuntius
  • René Fobe, prior abdij Zevenkerken

Hemelvaart 2023[bewerken | brontekst bewerken]

Burgerlijke genodigden[bewerken | brontekst bewerken]

Data van de processie[bewerken | brontekst bewerken]

Aangezien de datum van de processie sinds 1970 vastgelegd is op Hemelvaartsdag, feestdag die net zoals Pasen wordt bepaald aan de hand van de maanstanden, verschilt de dag waarop de processie plaatsvindt per jaar.

  • De processie ging nooit op een latere datum door dan in 2011, met name op 2 juni. Pas in 2038 zal die nog later en op de uiterste mogelijke datum doorgaan, namelijk op 3 juni. In 2035 zal dit gebeuren op 3 mei, wat tot 1833 de oorspronkelijke datum was.
  • Waarschijnlijk ging ze nooit vroeger uit dan in 2008, namelijk op 1 mei. Slechts in 2285 valt Pasen op 22 maart, en komt de Heilig Bloedprocessie op haar vroegst, namelijk op 30 april.[5]

De komende jaren zal de processie, als ze gekoppeld blijft aan Hemelvaartsdag, op de volgende datum plaatsvinden.

Data Heilig Bloedprocessie 2024-2030
Jaar Datum
2024 9 mei
2025 29 mei
2026 14 mei
2027 6 mei
2028 25 mei
2029 10 mei
2030 30 mei

Verfilming[bewerken | brontekst bewerken]

  • De eerste Heilig Bloedprocessie die werd vastgelegd op film was deze van maandag 7 mei 1900. De beelden werden gemaakt door de rondreizende cineast Henri Grünkorn (1856-1915). Enkele dagen later was de film reeds te zien op de Meifoor. Maar Grünkorn projecteerde deze ook in andere steden, met gevolg dat het evenement ook ver daarbuiten bekend geraakte.
  • Een anonieme verfilming (zwart/wit) dateert uit 1928. Het is niet zeker dat hiervan nog een kopie bestaat.
  • In 1931 werd, wellicht naar aanleiding van de inhuldiging van het Groeningemuseum, een driedelige promotiefilm gemaakt onder de titel Brugge onder het Gulden Vlies. Deel III, met de titel Brugge de mystieke is een verfilming van de H. Bloedprocessie.
  • Een anonieme verfilming uit 1935 of 1938 behoort tot de verzameling van de Brugse amateurcineasten.
  • Een anonieme verfilming uit 1940 (in kleur) dateert van enkele dagen voor de Duitse bezetting en behoort eveneens tot de verzameling van de Brugse amateurcineasten.
  • In de Brugse jaarfilmen (1971 t/m 1976) door Gilbert Lambert, komt elk jaar een sequentie voor over de H. Bloedprocessie.
  • Door Videowest werd in 2000 een film gemaakt Historische en religieuze praalstoeten in Brugge, waarin uitgebreid beelden van de H. Bloedprocessie voorkomen.
  • In 2010 werd een dvd met reportage van de H. Bloedprocessie geschonken aan alle deelnemers, met daarop de processie die uitging in 2009.
  • In 2012 werd de integrale processie opnieuw gefilmd en op dvd uitgebracht. De dvd werd aan alle deelnemers cadeau gedaan en was te koop in de Heilig Bloedbasiliek. Tegenwoordig is de film te vinden op YouTube.
  • In 2020 en 2021 kon de Heilig Bloedprocessie als gevolg van de coronacrisis niet doorgaan. Daarom werd er in 2022 voor gekozen om de Heilig Bloedprocessie integraal te filmen en live uit te zenden op regionale zender Focus-WTV. Op die manier werd de processie onder meer toegankelijk voor wie niet fysiek aanwezig kon zijn (bijvoorbeeld bewoners van woonzorgcentra). Gelijktijdig werd de uitzending live gestreamd via meerdere online kanalen. De film is te vinden op YouTube. De uitzending was een groot succes. In 2023 werd deze actie daarom herhaald.

De meeste van deze films worden bewaard op het stadsarchief van Brugge, soms in originele versie op cellulose, steeds omgezet op VHS-video. Ze worden ook overgezet op dvd.

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

  • J. J. GAILLIARD, Recherches historiques sur la chapelle du Saint-Sang à Bruges, Brugge, 1846.
  • H. ROMMEL, De processiën ter verering van het H. Bloed, in: Biekorf, 1900, blz. 113-192 en 193-211.
  • L. VAN HAECKE, Le précieux Sang à Bruges, Brugge, 1900.
  • R. PARMENTIER, Parodie op de ommegang van het H. Bloed bestraft in 1540, in: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge, 1926, blz. 125-129.
  • La relique et la procession du Saint-Sang à Bruges, Brugge, Abdij Sint-Andries, 1929.
  • J. ABSALON, H. Bloedprocessie en H. Bloedspelen te Brughge in de XVIde eeuw, in: Biekorf, 1938, blz. 151-154.
  • Heilig-Bloedprocessie, viertalige programmabrochure, Brugge, z.d. [1962]
  • L. DEVLIEGHER, Medewerking van de ambachten aan de jubelprocessie van het H. Bloed te Brugge in 1749, in: Biekorf, 1965, blz. 165-171 en 242-247.
  • A. VIAENE, Het Heilig Bloed in de volksverering, in: Schrift 2, Bond van de Westvlaamse volkskundigen, Brugge, 1971.
  • A. VIAENE & B. JANSSENS DE BISTHOVEN, Het Heilig Bloed te Brugge, Brugge, 1976.
  • Koen ROTSAERT, De Heilig-Bloedprocessie, een eeuwenoude traditie: een historisch kijk- en leesboek over 'Brugges schoonste dag', Brugge, West-Vlaamse Gidsenkring, 1982.
  • Andries VAN DEN ABEELE, De relikwie van het H. Bloed in de "Beloken Tijd". Een geheime bergplaats aan de Dyver?, in: Biekorf, 1988.
  • Jean Luc MEULEMEESTER, (red.), Het Heilig Bloed te Brugge, Brugge, 1990.
  • Heilig-Bloedprocessie, viertalige programmabrochure, Brugge, 2000
  • Noël GEIRNAERT, De oudste sporen van het Heilig Bloed in Brugge (1255-1310), in: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge, 2010, blz. 1-47.
  • Peter ROSSEL, Accent op verering van het Heilig Bloed, in: Kerk en Leven, editie Bisdom Brugge, 1 juni 2011
  • Filip DEGRAEVE, Dr. William De Groote: 'De Heilig-Bloedprocessie is een unieke symbiose tussen de stad, haar bevolking en de relikwie., in: Kerk en Leven, editie Brugge-stad, 1 juni 2011.
  • Heilig-Bloedprocessie (UNESCO), viertalige programmabrochure, Brugge, [2011]
  • Doenja VAN BELLEGHEM, Zorg dragen voor het religieuze karakter. Heilig Bloedprocessie Brugge, in: Ministrando, april 2013 en Kerk en Leven, editie Brugge stad, 8 mei 2013.
  • Rinaldo NEELS, Herwaardering van de aankomstlegende van het Heilig Bloed in Brugge, in: Handelingen van het genootschap voor geschiedenis te Brugge, 2013, blz. 57-100.
  • Stefan VANKERKHOVEN, Historicus Rinaldo Neels herschrijft de geschiedenis van Brugge. "Diederik van den Elzas bracht het Heilig Bloed", in: Brugsch Handelsblad, 13 september 2013, blz. 30-31.
  • Noël GEIRNAERT, Het Heilig Bloed en Diederik van de Elza. De fascinatie voor een taaie legende, in: Handelingen van het genootschap voor geschiedenis te Brugge, 2013, blz. 397-410.
  • Martijn STRUBBE, De Heilig-Bloedprocessie en stedelijke religie te Brugge (1748-1800), masterproef geschiedenis Universiteit Gent (onuitgegeven), 2015.
  • D. VAN BELLEGHEM (red), Heilig Bloedprocessie. Programma, Brugge, 2017.
  • Benoît KERVYN DE VOLKAERSBEKE, Heilig Bloed Brugge. Devotie, bewaring in vredes- en oorlogstijd en in processie gedragen, Brugge, 2019.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Procession of the Precious Blood, Bruges van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Heilig_Bloedprocessie_(Brugge)&oldid=66091920"