1533

1533
Eeuwen:	15e eeuw · 16e eeuw · 17e eeuw
Decennia:	1520-1529 · 1530-1539 · 1540-1549
Jaren:	<< · < · 1532 · 1533 · 1534 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen
Ab urbe condita:		2286 MMCCLXXXVI
Armeense jaartelling:		982 – 983 ԹՎ ՋՁԲ – ՋՁԳ
Chinese jaartelling:		4229 – 4230 己辰 – 庚巳
Christelijke jaartelling:		1533 MDXXXIII
Ethiopische jaartelling:		1525 – 1526
Hebreeuwse jaartelling:		5293 – 5294
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1588 – 1589
- Shaka Samvat		1455 – 1456
- Kali yuga		4634 – 4635
Iraanse jaartelling:		911 – 912 ۹۱۱ – ۹۱۲
Islamitische jaartelling:		939 – 940 ٩٤٠ – ٩٣٩
Maçonnieke jaartelling:		5532 – 5533
Juliaanse kalender van 1533

Het jaar 1533 is het 33e jaar in de 16e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen[bewerken | brontekst bewerken]

januari

• 25 - Hendrik VIII van Engeland gaat een geheim huwelijk aan met Anna Boleyn.

februari

• 18 - Stichting van de orde der Barnabieten.

maart

• 30 - Thomas Cranmer wordt de eerste Anglicaanse aartsbisschop van Canterbury.

mei

• 23 - Thomas Cranmer verklaart het huwelijk tussen Hendrik VIII en Catharina van Aragon ontbonden.

juni

• 1 - Pedro de Heredia sticht Cartagena.
• 22 - Sultan Süleyman I en keizer Ferdinand I sluiten vrede. Ze verdelen Hongarije in drie delen: Ferdinand krijgt het westen en noorden, de sultan het Hongaarse kernland en de Hongaarse edelman Johan Zápolya krijgt Transsylvanië.

juli

• 11 - Paus Clemens VII verklaart Hendrik VIII geëxcommuniceerd tenzij hij Catharina van Aragon weer als zijn vrouw aanneemt.

oktober

• 14 - Slag bij Jemmingen: Gelderse hulptroepen van Balthasar Oomkens van Esens verslaan een numeriek grote Oost-Friese legermacht. Balthasar keert terug als heerser over Harlingerland, zij het als leenman van Gelre.
• oktober - De Franse kroonprins Hendrik huwt Catharina de' Medici.

november

• 1 - Johannes Calvijn vlucht uit Parijs.
• 15 - Francisco Pizarro bereikt en verovert Cuzco.

zonder datum

• Generaal Nguyen Kim kroont Le Trang Tong tot keizer van Vietnam en sticht daarmee de gerestaureerde Le-dynastie.
• Begin van de drooglegging van het Achtermeer, de eerst bekende droogmakerij in de Nederlanden.
• Photisarat I verplaatst de hoofdstad van Lan Xang van Luang Prabang naar Vientiane.
• Na de dood van Filips I van Baden wordt het markgraafschap Baden verdeeld in Baden-Durlach onder Ernst en Baden-Baden onder Bernhard III
• De Spanjaarden sluiten vrede met de Taíno opstandeling Enriquillo, waarbij de indianen op Hispaniola bepaalde rechten toegekend krijgen.
• Diego Becerra ontdekt Baja California.
• Hendrik VIII van Engeland voert de Buggery Act in, die sodomie verbiedt.
• De heerlijkheid Bergen op Zoom wordt verheven tot markizaat.
• Huwelijk van Francesco II Sforza met Christina van Denemarken.
• Khair ad-Din bouwt een grote oorlogsvloot in Constantinopel.
• De gouden florijn wordt afgeschaft.

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

• Heinrich Cornelius Agrippa: De occulta philosophia libri tres
• Thomas Elyot: The Knowledge which maketh a Wise Man and Pasquyll the Playne
• Regiomontanus: De triangulis omnimodis (postuum)
• Bernhard Rottmann: Bekenntniss von beyden Sacramenten, Doepe vnde Nachtmaele, Der Praedicanten tho Munster

Beeldende kunst[bewerken | brontekst bewerken]

• 
  Hans Holbein de Jongere: De ambassadeurs
• 
  Titiaan: Portret van Karel V met zijn hond
• 
  Jacopo Pontormo: Venus en Cupido
• 
  Lorenzo Lotto: Portret van een vrouw

Opvolging[bewerken | brontekst bewerken]

• Ayutthaya - Borommaracha IV opgevolgd door Ratchadathiratkuman, op diens beurt opgevolgd door Chairacha
• aartsbisschop van Canterbury - Thomas Cranmer als opvolger van William Warham
• Generalitat de Catalunya - Francesc Oliver de Boteller opgevolgd door Dionís de Carcassona
• Incarijk - Atahualpa opgevolgd door Túpac Huallpa
• Mirandola - Gian Francesco II Pico della Mirandola als heer opgevolgd door Galeotto II Pico della Mirandola als graaf
• Moscovië - Vasili III opgevolgd door zijn zoon Ivan IV onder regentschap van diens moeder Elena Glinskaya
• Nemours en Genève - Filips opgevolgd door zijn zoon Jacob
• Sleeswijk - Frederik I van Denemarken opgevolgd door zijn zoon Christiaan III van Denemarken

Afbeeldingen[bewerken | brontekst bewerken]

• 
  executie van Atahualpa
• 
  begrafenis van Vasili III
• 
  Huwelijk van Hendrik II en Catharina de' Medici
• 
  graftombe van Frederik I van Denemarken
• 
  graf van Filips I van Baden
• 
  Villa del Principe, Genua (voltooid 1533)
• 
  graf van Maria Tudor

Geboren[bewerken | brontekst bewerken]

• 28 februari - Michel de Montaigne, Frans filosoof
• 10 maart - Francesco III Gonzaga, hertog van Mantua en markgraaf van Monferrato
• maart - Anna van Egmond, Noord-Nederlands edelvrouw, echtgenote van Willem van Oranje
• 5 april - Giulio della Rovere, Italiaans edelman en kardinaal
• 24 april - Willem van Oranje, Duits-Nederlands staatsman
• 1 mei - Catalina Tomàs, Spaans mystica
• 2 mei - Filips II van Brunswijk-Grubenhagen, Duits edelman
• 3 mei - Cheng Dawei, Chinees wiskundige
• 4 juni - Hendrik van Brunswijk-Dannenberg, Duits edelman
• 7 september - Elizabeth I, koningin van Engeland (1558-1603)
• 11 september - Karel Rym, Zuid-Nederlands jurist
• 15 september - Catharina van Oostenrijk, echtgenote van Sigismund II August van Polen
• 27 september - Stefanus Báthory, vorst van Transsylvanië, koning van Polen en grootvorst van Litouwen (1571/1575/1576-1586)
• 22 november - Alfonso II d'Este, hertog van Ferrara (1559-1597)
• 13 december - Erik XIV, koning van Zweden (1560-1568)
• Oudard de Bournonville, Zuid-Nederlands militair
• Cornelis Cort, Noord-Nederlands graveur
• Pierre de Gondi, Frans kardinaal
• Cesare I Gonzaga, Italiaans edelman
• Pieter Hellynck, Zuid-Nederlands abt
• Johan Baptista Houwaert, Zuid-Nederlands toneelschrijver
• Christiaan Kruik van Adrichem, Noord-Nederlands geestelijke
• Antoon II van Lalaing, Zuid-Nederlands edelman
• Johannes Molanus, Zuid-Nederlands theoloog
• Karel van Sint-Omaars, Zuid-Nederlands botanist
• Robert Stewart, Schots edelman
• Diego Valadés, Spaans missionaris
• Diego Vázquez de Mercado, Spaans prelaat
• Anthonie Blocklandt van Montfoort, Noord-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
• Jacob van Foreest, Nederlands geestelijke (jaartal bij benadering)
• Andrea Gabrieli, Venetiaans componist (jaartal bij benadering)
• Francis Walsingham, Engels diplomaat (jaartal bij benadering)

Overleden[bewerken | brontekst bewerken]

• 31 januari - Ludovica Albertoni (~59), Romeins edelvrouw en filantroop
• 10 april - Frederik I (61), koning van Denemarken en Noorwegen (1523-1533)
• 13 april - Jancko Douwama (~50), Fries politicus
• 18 mei - Johan III van Wied-Runkel, Duits edelman
• 25 mei - Augustijn van Teylingen, Noord-Nederlands politicus
• 25 juni - Maria Tudor, echtgenote van Hendrik VIII van Frankrijk
• 6 juli - Ludovico Ariosto (58), Italiaans schrijver
• 26 juli - Atahualpa (~31), Incakeizer (1532-1533)
• 6 september - Jacopo Salviati (71)
• 17 september - Filips I van Baden (53), Duits edelman
• 20 september - Nicolas Liégeois, Zuid-Nederlands componist
• 25 oktober - Filips van Savoye-Nemours (~43), Savoyaards edelman en prelaat
• november - Pieter Gillis (47), Zuid-Nederlands humanist
• 3 december - Vasili III (54), grootvorst van Moskou (1505-1533)
• Juan de Ampiés, Spaans koloniaal bestuurder
• Borommaracha IV, koning van Ayutthaya (1529-1533)
• Johan George (~45), markgraaf van Monferrato
• Lucas van Leyden (~39), Noord-Nederlands kunstschilder en graveur
• Jacob Cornelisz. van Oostsanen, Noord-Nederlands kunstschilder
• Ratchadathiratkuman (~4), koning van Ayutthaya (1533)
• Simon Robert, Zuid-Nederlands geestelijke
• Túpac Huallpa, Incakeizer (1533)
• Johan VII Schellaert van Obbendorf, Limburgs edelman
• Veit Stoss, Pools-Duits beeldhouwer
• Pieter van Edingen, Zuid-Nederlands tapijtwever (jaartal bij benadering)
• Meester van Frankfurt, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)

Zie de categorie 1533 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.