ラテン語の格変化 (ギリシア式)
ラテン語の格変化 (ギリシア式)は、ギリシャ語からの借用語(普通名詞、ギリシャ人名)をラテン語として格変化させることである。 その格変化の実例は非常に多様であるが、一定のパターンも存在する。例えば、人名の多くは完全にラテン語化され、ラテン語としての語幹種別に従って規則変化をすることが多い。また、ギリシャ語の元の語形を保持しているものがあれば、ギリシャ語・ラテン語双方の語形が混ざっているものもある。ただし、多様性が高いのは単数であって、複数は規則変化することがほとんどである。
- 単数呼格では、-is, -ys, -ēs, -eus, -ās (属格:-antis)で終わる人名は語尾の-sが脱落する。
- 単数対格は、-emではなくギリシャ式の-aの語尾になるものがある(人名に多い)。-ēs, -is, -ysで終わる人名は-ēn, -in, -yn, -ēm, -im, -ymの語尾になる。
- -osで終わる名詞(地名が多い)は第2格変化となり、対格が-onになることがある。例:Dēlosの対格はDēlon (韻文ではDēlumもある)。
- 単数属格は、-ēsで終わる人名は-ī, -isとなる。-ôで終わる女性名詞には属格で-ūsとなるものもある。
- -eusで終わるギリシャ語の名詞は、ギリシャ語の格変化とラテン語の格変化(第2格変化)の双方が混ざった変化をする(ただし、単数属格の-eīと与格の-eōは韻文では本来の2音節が1音節で発音される場合がある)。
- 複数主格が-ēsではなく-esとなるものがあり、同じ名詞が複数対格では-ēsではなく-āとなることがある。
- 複数属格が-ōn, -eōnとなるケースがある。例:GeōrgicōnやMetamorphōseōnのような書籍のタイトル。
- ギリシャ語の中性名詞で語尾が-ma (属格:-matis) となるものは、ラテン語では複数与格・奪格が必ず-ibusではなく-īsとなる[1]。
第1格変化[編集]
固有名詞(人名)のうち、-ē (fem.)、-ās (masc.)で終わるものは第1格変化となる。-ēs (masc.)、-dēs(父称名・父親名・父系父祖名、patronymics)で終わるものも第1格変化が多い。 普通名詞にもsōphistēs(ソフィスト、詭弁家)のような例がある。 -ēで終わる名詞にはギリシャ式とラテン式の双方の格変化パターンを併用するものがある。例えば、Atalantē, -ēs(ギリシャ式)にはラテン式のAtalanta, -aeの単数主格(辞書形)・格変化も併存する。
固有名詞[編集]
Pēnelopē, -ēs f. | Circē, -ēs/-ae f. | Aenēās, -ae m. | Leōnidās, -ae m. | Anchīsēs, -ae m. | Alcīdēs, -ae Hercules m. | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
主格 | Pēnelopē | -ē | Circē | -ē | Aenēās | -ās | Leōnidās | -ās | Anchīsēs | -ēs | Alcīdēs | -ēs |
呼格 | Aenēā (-a) | -ā (-a) | Leōnidā (-a) | -ā (-a) | Anchīsē (-a) (-ā) | -ē (-a) (-ā) | Alcīdē | -ē | ||||
対格 | Pēnelopēn (-am) | -ēn (-am) | Circēn (-am) | -ēn (-am) | Aenēān (-am) | -ān (-am) | Leōnidān (-am) | -ān (-am) | Anchīsēn (-am) | -ēn (-am) | Alcīdēn (-am) | -ēn (-am) |
属格 | Pēnelopēs (-ae) | -ēs (-ae) | Circēs (-ae) | -ēs (-ae) | Aenēae | -ae | Leōnidae | -ae | Anchīsae | -ae | Alcīdae | -ae |
与格 | Pēnelopae | -ae | Circae | -ae | ||||||||
奪格 | Pēnelopē (-ā) | -ē (-ā) | Circē (-ā) | -ē (-ā) | Aenēā | -ā | Leōnidā | -ā | Anchīsā | -ā | Alcīdē (-ā) | -ē (-ā) |
名詞[編集]
nymphē, -ae f. ニンフ | comētēs, -ae m. 彗星 | xiphiās, -ae m. メカジキ・かじき座 | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | |||||||
主格 | nymphē (-a) | -ē (-a) | nymphae | -ae | comētēs (-a) | -ēs (-a) | cometae | -ae | xiphiās (-a) | -ās (-a) | xiphiae | -ae |
呼格 | comētē (-a) | -ē (-a) | xiphiā (-a) | -ā (-a) | ||||||||
対格 | nymphēn (-am) | -ēn (-am) | nymphās | -ās | comētēn (-am) | -ēn (-am) | comētās | -ās | xiphiān (-am) | -ān (-am) | xiphiās | -ās |
属格 | nymphēs (-ae) | -ēs (-ae) | nymphārum | -ārum | comētēs (-ae) | -ēs (-ae) | comētārum | -ārum | xiphiēs (-ae) | -ēs (-ae) | xiphiārum | -ārum |
与格 | nymphae | -ae | nymphīs | -īs | comētae | -ae | comētīs | -īs | xiphiae | -ae | xiphiīs | -īs |
奪格 | nymphē (-ā) | -ē (-ā) | comētē (-ā) | -ē (-ā) | xiphiē (-ā) | -ē (-ā) |
第2格変化[編集]
固有名詞[編集]
Īlion/-um, -ī m. Troy | Panthūs, -ī m. | Androgeōs/-us, -ī m. | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
主格 | Īlion (-um) | -on (-um) | Panthūs | -ūs | Androgeōs (-us) | -ōs (-us) |
呼格 | Īlie | -e | Panthū | -ū | Androgeū (-e) | -ū (-e) |
対格 | Īlion (-um) | -on (-um) | Panthūn (-um) | -ūn (-um) | Androgeō Androgeōn Androgeōna (-um) | -ō -ōn -ōna (-um) |
属格 | Īliī | -ī | Panthī | -ī | Androgeī | -ī |
与格 | Īliō | -ō | Panthō | -ō | Androgeō | -ō |
奪格 |
名詞[編集]
atomos/-us, -ī m. 原子 | phaenomenon/-um, -ī n. 現象 | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
単数 | 複数 | 単数 | 複数 | |||||
主格 | atomos (-us) | -os (-us) | atomī | -ī | phaenomenon (-um) | -on (-um) | phaenomena | -a |
呼格 | atome | -e | ||||||
対格 | atomon (-um) | -on (-um) | atomōs | -ōs | phaenomenōs | -ōs | ||
属格 | atomī | -ī | atomōrum | -ōrum | phaenomenī | -ī | phaenomenōrum | -ōrum |
与格 | atomō | -ō | atomīs | -īs | phaenomenō | -ō | phaenomenīs | -īs |
奪格 |
第3格変化[編集]
固有名詞[編集]
Solōn/Solo, -is m. | Xenophōn, -ntis m. | Atlās, -ntis m. | Paris, -idis/-idos m. | Thalēs, -is/-ētis m. | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
主格 | Solōn Solo | -ōn -o | Xenophōn | -ōn | Ātlās | -ās | Paris | -is | Thalēs | -ēs |
呼格 | Solōn | -ōn | Ātlā | -ā | Pari (-is) | -i (-is) | Thalē | -ē | ||
対格 | Solōna (-em) | -ōna (-em) | Xenophōnta (-em) | -ōnta (-em) | Ātlanta (-em) | -anta (-em) | Parida Paridin (Parim) | -ida -in (-im) | Thalēta Thalēn (-em) | -ēta -ēn (-em) |
属格 | Solōnis | -ōnis | Xenophōntis | -ōntis | Ātlantis | -antis | Paridos (-idis) | -idos -idis | Thalētis Thalis | -ētis -is |
与格 | Solōnī | -ōnī | Xenophōntī | -ōntī | Ātlantī | -antī | Paridī Paridi | -idī -idi | Thalētī Thalī | -ētī -ī |
奪格 | Solōne | -ōne | Xenophōne | -ōne | Ātlante | -ante | Paride | -ide | Thalē | -ē |
名詞[編集]
āēr, -eris, -eros 空気 m. or f. | hērōs, -is 英雄 m. | haeresis, -is 異端 f. | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
単数 | 複数 | 単数 | 複数 | 単数 | 複数 | |||||||
主格 | āēr | -ēr | āerēs | -ēs | hērōs | -s | hērōēs | -ēs | haeresis | -is | haeresēs | -ēs |
呼格 | haeresi (-is) | -i (-is) | ||||||||||
対格 | āera (-em) | -a (-em) | āerēs āera | -es -a | hērōa (-em) | -a (-em) | haeresin haeresem haeresim | in -em -im | haeresēs haeresīs | -ēs -īs | ||
属格 | āeros (-is) | -os (-is) | āerum | -um | hērōis | -is | hērōum | -um | haereseōs haeresios (-is) | eōs ios -is | haeresium | -ium |
与格 | āerī | -ī | āeribus | -ibus | hērōī | -ī | hērōibus | -ibus | haeresei (-ī) | -ei -ī | haeresibus | -ibus |
奪格 | āere | -e | hērōe | -e | haeresei (-e) (-ī) | -ei (-e) (-ī) |
第4格変化[編集]
名詞[編集]
ēchō, -ūs f. 響き | ||||
---|---|---|---|---|
単数 | 複数 | |||
主格 | ēchō | -ō | ēchūs | -ūs |
呼格 | ||||
対格 | ēchum | -um | ||
属格 | ēchūs | -ūs | ēchuum | -uum |
与格 | ēchuī | -uī | ēchibus | -ibus |
奪格 | ēchū | -ū |
混合タイプ[編集]
固有名詞[編集]
Orphēūs, -eus/-ēī m. | Athōs, -ō/-ōnis m. | Oedipus/-ūs, -odis/-odī m. | Achillēs/-eus, -eī/-īs/-ī/-is m. | Sōcratēs, -ī/-is m. | Dīdō, -ūs/-ōnis f. | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
主格 | Orphēūs | -ēūs | Athōs | -ōs | Oedipus Oedipūs | -us -ūs | Achillēs Achilleus | -ēs -eus | Sōcratēs | -ēs | Dīdō | -ō |
呼格 | Orphēū | -ēū | Oedipus | -us | Achillēs Achille Achillē Achillēī | -ēs -e -ē -ēī | Sōcratē Socrates | -ē -es | ||||
対格 | Orphea Orpheum | -ea -eum | Athō Athōn Athōnem | -ō -ōn -ōnem | Oedipoda Oedipum | -oda -um | Achillea Achillēn Achillem | -ea -ēn -em | Sōcratōn Sōcratēn Sōcratem | -ōn -ēn -em | Dīdō Dīdōnem | -ō -ōnem |
属格 | Orpheus Orphēī | -eus -ēī | Athō Athōnis | -ō -ōnis | Oedipodī Oedipodis | -odis -odī | Achilleī Achilleīs Achillī Achillis | -eī -īs -ī -is | Sōcratī Sōcratis | -ī -is | Dīdūs Dīdōnis | -ūs -ōnis |
与格 | Orpheō | -eō | Athō | -ō | Oedipodī | -odī | Achillī | -ī | Sōcratī | -ī | Dīdō Dīdōnī | -ō -ōnī |
奪格 | Athōne | -ōne | Oedipode Oedipō | -ode -ō | Achille Achillē Achillī | -e -ē -ī | Sōcrate | -e | Dīdō Dīdōne | -ō -ōne |
脚注[編集]
- ^ "declension of Greek substantives in Latin". Informalmusic.com.
外部リンク[編集]
- declension of Greek substantives in Latin Informalmusic.com (英語)