همهپرسی در ایران
در تاریخ معاصر ایران، تاکنون پنج همهپرسی (رفراندوم) برگزار شده‌است. نخستین بار آن در سال ۱۳۳۲ برای انحلال یا ابقای دوره هفدهم مجلس شورای ملی، و آخرین آن در سال ۱۳۶۸ برای بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.[۱]
وضعیت قانونی[ویرایش]
در قانون اساسی مشروطه (۱۲۸۵)، همهپرسی مطرح نشده‌بود و جایگاه قانونی نداشت. با این وجود در زمانی که این قانون جاری بود (تا ۱۳۵۷) دو همهپرسی در ایران برگزار شد (۱۳۳۲ و ۱۳۴۰). سومین همهپرسی (۱۳۵۸) در زمانی برگزار شد که قانون اساسی مشروطه با برپایی انقلاب، منسوخ شده‌بود و هنوز قانون اساسی جدیدی تصویب نشده‌بود. همهپرسی چهارم (مجدداً ۱۳۵۸) برای تصویب قانون اساسی و همهپرسی پنجم (۱۳۶۸) برای بازنگری در آن بود. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۵۸ و بازنگری ۱۳۶۸)، همهپرسی بخشی از «حق حاکمیت ملت» است و در اصول ۱، ۶، ۵۹، ۹۹، ۱۱۰، ۱۲۳، ۱۳۲ و ۱۷۷ در خصوص آن مواردی مطرح شده‌است.[۲]
مطابق قانون همهپرسی در جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۸)، همهپرسی به پیشنهاد رئیس‌جمهور ایران یا ۱۰۰ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و تصویب حداقل دو سوم مجموع نمایندگان مجلس شورای اسلامی و پس از تایید و موافقت رهبر با صدور حکم حکومتی توسط وی انجام خواهد شد. برگزاری آن بر عهده وزارت کشور است و نظارت و تأیید آن توسط شورای نگهبان انجام می‌شود. پس از تأیید نتایج، با امضای رئیس‌جمهور ایران نتیجه آن برای اجرا ابلاغ می‌شود.[۳]
فهرست همه‌پرسی‌ها[ویرایش]
| ردیف | سال برگزاری | موضوع | نتیجه (درصد) | تعداد کل رأی صحیح | منبع | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| بله | نه | |||||
| ۱ | ۱۳۳۲ | «انحلال مجلس هفدهم شورای ملی» | ۹۹٫۹٪ | ۰٫۱٪ | ۲٬۰۴۴٬۶۰۰ | [۴] |
| ۲ | ۱۳۴۰ | «انقلاب سفید شاه و ملت» | ۹۹٫۹٪ | ۰٫۱٪ | ۵٬۵۹۳٬۸۲۶ | [۵] |
| ۳ | ۱۳۵۸ | «تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی» | ۹۹٫۳٪ | ۰٫۷٪ | ۲۰٬۲۸۸٬۸۵۱ | [۶] |
| ۴ | ۱۳۵۸ | «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» | ۹۹٫۵٪ | ۰٫۵٪ | ۱۵٬۶۸۰٬۳۲۹ | [۷] |
| ۵ | ۱۳۶۸ | «بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» | ۹۷٫۶٪ | ۲٫۴٪ | ۱۶٬۴۲۴٬۳۲۶ | [۸] |
پیشنهادهای همهپرسی[ویرایش]
| ردیف | زمان | توسط | شرح موضوع | منبع |
|---|---|---|---|---|
| ۱ | ۱۳۶۰ | ابوالحسن بنی‌صدر | در برابر حزب جمهوری اسلامی | [۹] |
| ۲ | ۱۳۷۵ | حزب کارگزاران | پیشنهاد همهپرسی اصلاح قانون اساسی برای نوعی ریاست جمهوری مادام‌العمر هاشمی رفسنجانی | [۹] |
| ۳ | ۱۳۸۱ | اصلاح‌طلبان | پیرامون نظارت استصوابی و اختیارات رئیس‌جمهور | [۹] |
| ۴ | اسفند ۱۳۸۸ | محمود احمدی‌نژاد | پیرامون طرح هدفمندی یارانه‌ها | [۹] |
| ۵ | دی ۱۳۹۳ | حسن روحانی | پیرامون مذاکرات برجام | [۹] |
| ۶ | بهمن ۱۳۹۶ | حسن روحانی | دربارهٔ مسایل کشور به عنوان «راهکار نرم برای مواجهه با اعتراضات» پس از جریان ادامه‌دار تظاهرات ۱۳۹۶ ایران و راه حل اصلی مشکلات موجود کشور با برگزاری همهپرسی دربارهٔ سه موضوع سیاست خارجی، سیاست داخلی و اقتصاد | [۹] |
| نسرین ستوده، شیرین عبادی، نرگس محمدی، پیام اخوان، جعفر پناهی، محسن سازگارا، محمد سیف‌زاده، حسن شریعتمداری، حشمت‌الله طبرزدی، ابوالفضل قدیانی، محسن کدیور، کاظم کردوانی، محسن مخملباف، محمد ملکی و محمد نوری‌زاد | تحت نظر سازمان ملل متحد جهت «گذار مسالمت‌آمیز از نظام جمهوری اسلامی به یک دموکراسی (مردم‌سالاری) سکولار (جدایی دین از سیاست) پارلمانی (مجلسی مردمی) مبنی بر آرای آزاد مردم» | [۱۰] | ||
| رضا پهلوی | در همان چهارچوب مردم‌سالاری و جمهوریت اما در نظری متفاوت هرگونه رفراندوم بدون تقلب و آزاد را نیازمند «فروپاشی» پیش از رفراندوم عنوان کرد. | [۱۱] |
جستارهای وابسته[ویرایش]
یادکرد منابع[ویرایش]
- ↑ Kauz, Khosravi Sharoudi and Rieck, 72.
- ↑ اصفهانی.
- ↑ احمدی.
- ↑ Kauz, Khosravi Sharoudi and Rieck, 72.
- ↑ Kauz, Khosravi Sharoudi and Rieck, 72.
- ↑ Kauz, Khosravi Sharoudi and Rieck, 72.
- ↑ Kauz, Khosravi Sharoudi and Rieck, 72.
- ↑ Kauz, Khosravi Sharoudi and Rieck, 72.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ ۹٫۵ «رویای رفراندوم، از بالادست قدرت تا کف خیابان». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «فراخوان چهره‌های فرهنگی و سیاسی برای رفراندوم تعیین حکومت آینده ایران». دویچه‌وله فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۳ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۹.
- ↑ «زمانی که امکان برگزاری انتخابات آزاد در کشور وجود نداشته نباشد، هیچ نوع انتخاباتی از جمله #رفراندوم مفهوم واقعی نخواهد داشت». توئیتر رسمی. رضا پهلوی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ فوریه ۲۰۱۸.
منابع[ویرایش]
- اصفهانی، بابک (۱۹ فروردین ۱۳۹۱). «جستاری در نهاد همهپرسی در نظام حقوقی ایران». روزنامه اعتماد (۲۳۶۳): ۸.
- احمدی، نعمت (۱۶ دی ۱۳۹۳). «سرمقاله: همهپرسی و راهکار حقوقی آن». روزنامه شرق (۲۲۰۴): ۱.
- Kauz, Ralph; Khosravi Sharoudi, Hamid; Rieck, Andreas (2004) [2001]. "Iran". In Nohlen, Dieter; Grotz, Florian; Hartmann, Christof (eds.). Elections in Asia and the Pacific: A Data Handbook. Election Data Handbooks (به انگلیسی). Vol. I: Middle East, Central Asia, and South Asia. New York: Oxford University Press.
.svg){kind=small}
