ایلات قوم لک در ایران

مقالهٔ اصلی: مردم لک

لـَک نام قومی ایرانی است که در باختر و جنوب باختری ایران و در شرق و جنوب شرقی عراق زندگی می‌کنند. زبان مادری لک‌ها زبان لکی است و مذهب اکثر آنان شیعه و در بعضی مناطق محدود ایران و عراق یارسان (اهل حق) است.[۱][۲] در یکی از مقاله‌های دانشنامه ایرانیکا برخی از ایلات لک، مانند هلیلان، سلسله، دلفان، طرهان و بیرانوند از کرد‌ها به شمار آورده‌شدند.[۳]ولی در مقاله دیگر لک ها را لر شمرده است.[۴]در برخی از منابع نیز از لکها به عنوان قومی مستقل در کنار کردها و لرها یاد شده است.[۵]

ایلات و طوایف[ویرایش]


دلفان

ایل دِلفان عنوان عام گروهی از مردم لک است. این طوایف در لرستان، ایلام، کرمانشاه و حتی مازندران، به‌ویژه کلاردشت و چالوس، پراکنده‌اند.[۶][۷] زبان لکی رواج مسلک اهل حق در میان طوایف مشهور به دلفان نشان از ریشه مشترک آنان دارد. تمرکز بیشتر دلفانها در لرستان و وجود منطقه دلفان در آنجا تردیدی باقی نمی‌گذارد که موطن اصلی همه این طوایف لرستان بوده‌است.[۶] که شامل طوایف اولاد قُباد، ایتوَند (ایوتْوَند)، بالَه‌وند، باواری، پادِروند، بشرآمد، بیژن‌وند، چَواری (چاواری)، خیرغلام، سَنجابی، فَلَک‌الدین، قَلائی، کاکاوند، کَرَمعلی، مال مومه، موسی‌وند، مومه‌وند، میربیگ و نورعلی می باشد.[۸]نام این گروه برگرفته از ابودلف عجلی سردار عرب است.[۹]برخی بر اساس برخی از اسناد اصالت این گروه را عرب می دانند.[۱۰]معروف است که ابو دُلف پنج پسر به نام‌های ایوت، مومه، کاکا، بیژن و میربَگ داشت که هر کدام طایفه‌ای را با نامشان تأسیس کردند.[۱۱]

سلسله

ایل سلسله نام یکی از ایلات مردم لک است.که ساکن در استان لرستان و ایلام می باشند،عمده تمرکز طوایف سلسله در شهرستان سلسله استان لرستان می باشد.که شامل طوایف حسنوند کولیوند و یوسفوند می باشد.[۱۲]برخی سلسله نیای این طوایف را از قوم عرب دانسته اند.[۱۳]

هلیلان

هلیلان یا حلیلان عنوان گروهی از طوایف لک است.[۱۴]که ساکن در استان ایلام و کرمانشاه می باشند تمرکز جمعیتی هلیلانی ها در شهرستان هلیلان استان ایلام است.تمام طوایف کرد و لر ساکن در منطقه هلیلان را هلیلانی می گفتند.[۱۵]

زند[ویرایش]

طایفه زند یکی از طایفه های لک و مؤسس سلسله پادشاهی زندیان می‌باشند.که از معروف‌ترین چهره‌های این طایفه، کریم خان زند و لطفعلی خان زند را می‌توان نام برد.دانشنامه ایرانیکا معتقد است: زندها طایفه ای از عشایر لک و از شعب لرهای شمالی بودند که بین زاگرس داخلی و دشت همدان در روستاهای پری و کمازان در مجاورت ملایر قرار داشتند..[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]در برخی منابع از زند به عنوان ایلی لر تبار نام برده شده‌است.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲] [۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸]محمدعلی کشاورز معتقد است خوانین زند که سلسلهٔ زندیه را تشکیل دادند، خود را لر معرفی می‌کردند.[۳۹]

بالاوند[ویرایش]

ایل بالاوند یکی از ایلات لک زبان استان کرمانشاه[۴۰] و ایلام است.[۴۱]

عثمانوند[ویرایش]

عثمانوند یکی از طوایف لک زبان استان کرمانشاه است[۴۲].

جلالوند[ویرایش]

جلالوند از ایلات لک زبان ساکن در کرمانشاه و لرستان است.[۴۳]

منابع[ویرایش]

  1. ↑ Ethnologue report for language code:lki
  2. ↑ Anonby, Erik John, Kurdish or Luri? بایگانی‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine Laki’s disputed identity in the Luristan province. بازدید: مه ۲۰۱۰. (PDF)
  3. ↑ «KURDISH TRIBES». دانشنامه ایرانیکا. ۱۶ ژوئن ۲۰۰۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۳ فوریه ۲۰۱۵.
  4. ↑ «KARIM KHAN ZAND». Encyclopædia Iranica. ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲ مارس ۲۰۱۶.
  5. ↑ نگاههای اجمالی به زندگی و سنتهای ایران بخشی از تحقیقات خانم لیدی مری لئونورا شیل در باره قوم لک
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «دلفان». دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
  7. ↑ F. Towfīq (۱۵ دسامبر ۱٩٨٧). «AŠĀYER». دانشنامه ایرانیکا. دریافت‌شده در ۱۶ آگوست ۲۰۱۱.
  8. ↑ «دلفان | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
  9. ↑ https://rch.ac.ir/article/Details?id=11480&&searchText=. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  10. ↑ «دلفان | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
  11. ↑ F. Towfīq (۱۵ دسامبر ۱٩٨٧). «AŠĀYER». دانشنامه ایرانیکا. دریافت‌شده در ۱۶ آگوست ۲۰۱۱.
  12. ↑ «حسنوند | دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
  13. ↑ «حسنوند | دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
  14. ↑ «کتاب کرد و کردستان شیخ مردوخ ص۱۱۶».
  15. ↑ «جلالوند | دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
  16. ↑ «KARIM KHAN ZAND». Encyclopædia Iranica. ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲ مارس ۲۰۱۶.
  17. ↑ «کریم‌خان زند چگونه به موقوفات توجه نشان می‌داد». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۵.
  18. ↑ «روزنامه هگمتانه | محله‌های همدان در دوران زندیه». www.hegmataneh-news.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۵.
  19. ↑ «کریم خان زند دائرة المعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۵.
  20. ↑ مجمل التواریخ، ابوالحسن بن محمد امین گلستانه(۴۷۶).
  21. ↑ سفرنامه کارستن نیبور، ترجمه پرویز رجبی، (ص۱۶۸).
  22. ↑ سفرنامه مسعودمیرزا ظل سلطان (ص۹۷).
  23. ↑ کریم خان زند، پناهی سمنانی، (ص۲۵).
  24. ↑ مسافرت به ایران و ارمنستان، پ.آ. ژوبر، ترجمه محمود هدایت (ص۱۳۵).
  25. ↑ تاریخ ایران از دوران باستان تا قرن هیجدهم میلادی، پیگولوسکایا، ترجمه کریم کشاورز(۶۱۴).
  26. ↑ نسخه خطی کتاب نامهٔ خسروان، نوشتهٔ جلال‌الدین میرزا قاجار در دوران ناصرالدین شاه است (صفحه 412 و 413، چاپ سنگی).
  27. ↑ تاریخ محمدی، احسن التواریخ، (ص۱۴۰).
  28. ↑ هزارفامیل، علی شعبانی، (ص۵ و ۳۲).
  29. ↑ تاریخ ایران باستان تا امروز، ترجمه کیخسرو کشاورزی، (۲۹۹).
  30. ↑ کریم خان زند، دکتر عبدالحسین نوائی (فصل۲ص۱).
  31. ↑ لطفعلیخان زند، پناهی سمنانی (ف۲).
  32. ↑ مردم‌شناسی ایران، هنری فیلد، ترجمه عبدالله فریار (ص۱۳۳).
  33. ↑ "Search Results — Brill". referenceworks.brillonline.com (به انگلیسی). Retrieved 2023-08-17.
  34. ↑ دایرة المعارف اسلامی، ذیل واژه لک
  35. ↑ عبدالله شهبازی، مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر، تهران:۱۳۶۹، ص134
  36. ↑ Minorsky, V. (2012-04-24). "Lak". Encyclopaedia of Islam, Second Edition (به انگلیسی). Brill.
  37. ↑ the encyclopaedia of islam by sir h.a.r.gibb,volume v،page823
  38. ↑ آکوپف، گ.ب. ۱۳۸۶. کردان گوران، ترجمهٔ سیروس ایزدی، در کردان گوران و مسئلهٔ کرد در ترکیه: از آغاز جنبش کمالیان تا کنفرانس لوزان، تهران: زوّار، چاپ اول، صص ۱۰۱–۳۷؛ ص ۹۳–۹۲.
  39. ↑ صدر کشاورز، محمدعلی (۱۳۶۹). عقاب کمازان. تهران: چاپ خوشه. ص. صفحه ۴۵ و ۶۸.
  40. ↑ «سازمان امور عشایر ایران». ashayer.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
  41. ↑ «ایلات استان ایلام». اداره کل عشایر استان ایلام.
  42. ↑ «سازمان امور عشایر ایران». www.ashayer.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۷.
  43. ↑ از جغرافیای سیاسی کیهان ص ۶۱ و ۶۸. | لغت نامهٔ دهخدا
  • کتاب آمار ایران در سال ۱۳۶۱
  • آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد. انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲
  • جمشید صداقت کیش. کردان پارس و کرمان
  • مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «شهرستان سلسله». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲ مهٔ ۲۰۱۱.
  • حبیب‌الله محمودیان، ۱۳۸۳، معرفی اجمالی قلعه‌های باستانی استان ایلام، بخش دوم، انتشارات گویش
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ایلات_قوم_لک_در_ایران&oldid=39352825»