خشایارشای دوم
| خشایارشای دوم 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
_(Cropped).jpg) | |||||
| هفتمین شاهنشاه هخامنشی | |||||
| سلطنت | ۴۲۴ پ. م (۴۵ روز) | ||||
| تاج‌گذاری | ۴۲۴ پ. م[۱] | ||||
| پیشین | اردشیر یکم | ||||
| جانشین | سغدیانه | ||||
| فرعون مصر | |||||
| سلطنت | ۴۲۴ پ. م (۴۵ روز) | ||||
| پیشین | اردشیر یکم | ||||
| جانشین | سغدیانه | ||||
| درگذشته | ۴۲۳ پ. م | ||||
| |||||
| خاندان | هخامنشیان | ||||
| پدر | اردشیر یکم | ||||
| مادر | داماسپیا | ||||
خَشایارشای دوم (به پارسی باستان: 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠) هفتمین شاهنشاه هخامنشی بود که در سال ۴۲۴ پیش از میلاد، تنها به‌مدت ۴۵ روز فرمانروایی کرد و بدست برادر ناتنی‌اش سغدیانه کشته شد. وی تنها پسر اردشیر یکم از شهبانو داماسپیا بود و در دوران شاهنشاهی اردشیر، جانشین رسمی او بود که پس از مرگ پدر برای زمانکوتاه به تخت شاهنشاهی رسید.
نام خشایارشا از دو بخش خشای به معنای «فرمان‌روا» و آرشا به معنای «قهرمان‌مرد» پدید آمده‌است. معنای این نام می‌تواند «کسی که در میان شاهان پهلوان است» یا «فرمانروای قهرمانان» باشد.
نام[ویرایش]
خشایارشا در زبان یونانی به‌صورت Xérxēs و در زبان فارسی باستان x-š-y-a-r-š-a تلفظ می‌شده‌است که صورت فارسی باستان آن از دو بخش خشای به معنای «فرمان‌روا» و آرشا به‌معنای «قهرمان‌مرد» پدید آمده‌است.[۲] معنای این نام می‌تواند «کسی که در میان شاهان پهلوان است»[۳] یا «فرمانروای قهرمانان» باشد.[۴]
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه نام خشایارشای دوم را به‌صورت «خسرو الثانی» ذکر کرده‌است و از آن‌جایی که نام خشایارشای یکم را نیز به‌صورت «اخشورش» و «خسرو الأول» ضبط کرده‌است، مشخص می‌شود که منظور وی از «خسرو الثانی»، خشایارشای دوم بوده‌است؛ ابن عبری نیز از وی تحت نام «اَخشیرُش الثانی» یاد کرده‌است.[۵]
خانواده و تبار[ویرایش]
خشایارشا تنها فرزند اردشیر یکم و ملکه داماسپیا بود[۶] و در دوران پادشاهی اردشیر، ولیعهد وی محسوب می‌شد. وی ۱۶ برادر دیگر هم داشت که همگی از همسران غیررسمی اردشیر به دنیا آمده‌بودند. مهم‌ترین این همسران آلوگونه، مادر سغدیانوس؛ کوسمارتیدن، مادر داریوش دوم؛ و آندریا، مادر باگاپائوس و شاهزاده پاریساتیس بودند.[۷] یکی از خواهران ناتنی وی به‌نام شاهزاده پروشات (پاریساتیس) نیز در دربار دو تن از شاهان هخامنشی، داریوش دوم و اردشیر دوم، از قدرت و نفوذ بسیاری برخوردار بود.[۸]
پیر بریان دلیل اینکه خشایارشا تنها فرزند اردشیر و داماسپیا بوده را احتمالاً مرگ فرزندان دیگر در سنین کودکی می‌داند، همانگونه که ۱۳ تن از فرزندان داریوش دوم در کودکی مرده بودند.[۹]
نام همسر خشایارشا نامشخص است. وی دارای دختری بوده که بعدها با شخصی به‌نام هیرامنس ازدواج کرد ولی نام این دختر نیز در منابع ذکر نشده‌است.[۱۰]
دوره شاهنشاهی[ویرایش]
کتزیاس مدت پادشاهی خشایارشا را ۴۵ روز می‌داند ولی دیودور سیسیلی معتقد است که وی ۱ سال پادشاهی کرد؛ هرچند که می‌گوید برخی اعتقاد دارند مدت حکومت وی ۲ ماه بوده‌است.[۵] امروزه همهٔ پژوهشگران دیدگاه کتزیاس را پذیرفته‌اند و مدت پادشاهی وی را ۴۵ روز می‌دانند.
خشایارشا پس از پدرش اردشیر یکم به پادشاهی رسید. وی که تنها پسر قانونی اردشیر بود، در دوران پادشاهی پدرش ولیعهد او بود و پس از رسیدن به پادشاهی، حکومتش توسط سغدیانه تهدید شد. سغدیانه به‌همراه فرناکواس، منوستانس و چند تن دیگر، توطئه‌ای علیه خشایارشا ترتیب داد و «هنگامی که وی در کاخ خود مست و مدهوش آرمیده‌بود» به قتل رسید.[۹] براساس الواح بابلی فاصلهٔ بین مرگ اردشیر یکم تا به پادشاهی رسیدن داریوش دوم، از پایان دسامبر ۴۲۴ پیش از میلاد تا فوریهٔ ۴۲۳ پیش از میلاد تاریخ‌گذاری می‌شود و می‌توان مشخص کرد که حوادث مربوط به پادشاهی خشایارشای دوم و سغدیانه، در این تاریخ‌ها روی داده‌است.[۹]
پیر بریان عقیده دارد که پس از به پادشاهی رسیدن خشایارشا، سغدیانه و اُخُس همزمان علیه وی شوریدند و اشرافیان نیز هرکدام به طرفداری از یک شاهزاده برخاستند و دلیل پیروزی اخس بر آن دوی دیگر، این بود که وی توانسته بود اشرافیان قدرت‌مندتر و مهمتری را در اردوی خویش جذب کند.[۹]
کتزیاس می‌گوید که جنازهٔ خشایارشا را همراه با جنازهٔ پدر و مادرش، در یک روز در پارس دفن کردند.[۱۱] اردشیر و همسرش داماسپیا در یک روز درگذشتند و در آرامگاهی در نقش رستم دفن شدند و احتمالاً خشایارشا نیز در کنار در آن‌ها دفن شده‌باشد.
منبع‌شناسی برای زندگانی خشایارشای دوم[ویرایش]
به‌دلیل کوتاه بودن دوران شاهنشاهی خشایارشا، هیچگونه منبع مستقیمی به زندگی و دوران شاهنشاهی وی نپرداخته‌است و گزارش‌های تاریخی دربارهٔ او، به‌روشی کوتاه و گذرا و در خلال گزارش‌های دیگر شاهان هخامنشی آمده‌اند. در میان اسناد بابلی نیز هیچگونه اشاره‌ای از خشایارشای دوم وجود ندارد و در این اسناد، نام وی به‌عنوان شاه هخامنشی ثبت نشده‌است.[۱۲]
جستارهای وابسته[ویرایش]
.svg){kind=small}
منابع[ویرایش]
- ↑ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
- ↑ Schmitt, Rüdiger. "XERXES i. The Name". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی).
- ↑ شارپ، رلف نارمن (۱۳۸۴). فرمان‌های شاهنشاهان هخامنشی. تهران: پارینه. ص. ۱۶۱. شابک ۹۶۴-۵۷۲۲-۷۴-۸.
- ↑ Schmitt, Rüdiger. "XERXES i. The Name". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی).
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ پیرنیا، حسن (۱۳۶۹). تاریخ ایران باستان. تهران: دنیای کتاب. صص. ۹۵۳.
- ↑ بریان، پیر (۱۳۸۷). امپراتوری هخامنشی. ج. ۱. ترجمهٔ ناهید فروغان. تهران: فرزان روز. صص. ۹۲۱.
- ↑ Schmitt, R (1987a). "ARTAXERXES I". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 7 October 2013.
- ↑ رجبی، پرویز (۱۳۸۶). «اردشیر درازدست». دانشنامهٔ ایران. ج. ۲. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۳۲۷–۳۲۹. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۵۹-۱.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ بریان، پیر (۱۳۸۷). امپراتوری هخامنشی. ج. ۱. ترجمهٔ ناهید فروغان. تهران: فرزان روز. صص. ۹۲۳.
- ↑ بریان، پیر (۱۳۸۷). امپراتوری هخامنشی. ج. ۱. ترجمهٔ ناهید فروغان. تهران: فرزان روز. صص. ۸۹۷.
- ↑ زرین کوب، عبدالحسین (۱۳۶۴)، تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام، تهران: مؤسسهٔ انتشارات امیرکبیر، ص. ۱۷۸
- ↑ بروسیوس، ماریا (۱۳۹۲). شاهنشاهی هخامنشی از کورش بزرگ تا اردشیر اول. ترجمهٔ هایده مشایخ. تهران: نشر ماهی. صص. ۱۶۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۹۷۱-۵۳-۷.
خشایارشای دوم درگذشتهٔ: ۴۲۳ پ.م. 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠 | ||
عنوان سلطنتی | ||
|---|---|---|
| پیشین: اردشیر یکم | شاهنشاه ایران ۴۲۴ پ.م. | پسین: سغدیانه |
| فرعون مصر ۴۲۴ پ.م. | ||
حاکمان در قلمرو شاهنشاهی هخامنشی | ||
|---|---|---|
| شاه شاهان شاهنشاهی هخامنشیان |  | |
| ساتراپ‌های اسپاردا | ||
| ساتراپ‌های فریگیه هلسپونت | ||
| ساتراپ‌های کاپادوکیه | ||
| حاکمان یونانی شهرهای آسیای کوچک | ||
| خاندان لیکیه | ||
| خاندان کاریا | ||
| پادشاهان مقدونیه | ||
| kings of Tyre | ||
| شاهان صیدا |
| |
| ساتراپ‌های ارمنستان | ||
| ساتراپ‌های مصر | ||
| ساتراپ‌های باختریش | ||
| ساتراپ‌های ماد | ||
| ساتراپ‌های کیلیکیه | ||
| ساتراپ‌های بابیروش | ||
از سال ۳۳۰ پ. م در بیشتر مناطق، حاکمان هلنی جایگزین حاکمان هخامنشی شدند. | ||