اقوام خراسان

اقوام خراسان بزرگ شامل گروه‌های قومی ساکن در محدوده خراسان می‌شوند. این قومیت‌ها غالباً دارای قرینه‌هایی در آن سوی مرزهای سیاسیِ کنونی خراسان یا استان‌های خراسان در ایران، همچون ترکمنستان کنونی و افغانستان می‌باشند. قدیمی‌ترین قوم شناخته‌ شده ای که در محدوده خراسان سکونت کرده‌اند پارت‌ها و هپتالیان هستند که امروزه تات‌ها را بازمانده پارت‌ها می‌دانند^[۱] که به زبان تاتی از شاخه زبان‌های ایرانی شمال غربی سخن می‌گویند.^{[۲][۳][۴][۵][۶][۷]} طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد، تات‌ها حدود ۸٫۶٪ (۷٫۷٪ مرد، ۹٫۳٪ زن) از ساکنین استان خراسان شمالی را تشکیل می‌دهند که امروزه آنها را بیشتر پارسی معرفی میکنند.^[۸] امروزه گسترده‌ترین گروه قومی در خراسان پارس‌ها هستند. طایفه خاوری هم در شهرستان فریمان و اطراف و برخی شهرستان‌های خراسان مثل چناران و کلات ساکن می‌باشند. خراسان در حال حاضر نزدیک به ده میلیون نفر جمعیت دارد.

خراسان محل زندگی اقوام گوناگونی است که به رغم تفاوت‌های نژادی و فرهنگی، به واسطه پیوند محکمی از عوامل پایداری چون دین، تساهل و قومیت با هم متحدند. یکی از دلایل تنوع اقوام خراسان، مهاجرت یا کوچ اختیاری یا اجباری به این سرزمین بوده‌است. این مهاجرت‌ها در تمام دوره‌های تاریخی تاکنون به شکل‌هایی جاری بوده است. شهرهای بزرگ خراسان به واسطه ویژگی‌های مهاجرپذیر تقریباً از تمامی نقاط ایران و برخی کشورهای دیگر از جمله عراق و افغانستان مهاجر پذیرفته‌است. یکی از بارزترین ویژگی‌های گروه‌های قومی غیر فارسی زبانان در خراسان تکلم به زبان مادری، علاقه به موسیقی بومی و پوشیدن پوشاک سنتی است.

گروه‌های قومی[ویرایش]

ترکمن ها[ویرایش]

در شمالی‌ترین نواحی خراسان در استان خراسان شمالی شهرستان بجنورد، راز و جرگلان ، ترکمن‌های خراسان زندگی می‌کنند، آن‌ها مسلمان اهل‌سنت هستند و به زبان ترکمنی تکلم می‌کنند و به شکل سنتی بیشتر به کارهای کشاورزی، دامداری و بافت قالیچه مشغول‌اند.^[۹][۱۰]

کردها و ترک‌ها[ویرایش]

کردهای خراسان و ترک‌های خراسان در منطقه وسیعی از نواحی شمال خراسان زندگی می‌کنند. تعداد هر یک از این دو گروه بسیار بیشتر از ترکمن هاست. مذهب این اقوام، شیعه اثنی عشری و اهل سنت است و به زبان‌های ترکی خراسانی و کردی کرمانجی تکلم می‌کنند. ترکیب جمعیتی در استان های خراسان شمالی و شمال خراسان رضوی و شهرهای بجنورد، شیروان، قوچان، اسفراین، درگز، فاروج، سبزوار، نیشابور و کلات علاوه بر فارسی زبانان از این دو گروه شکل گرفته‌است. در این مناطق پوشاک مردان و زنان از ویژگی‌های خاصی بر خوردار است که آن را از بقیه نقاط خراسان متمایز ساخته‌است.^[۱۱]

خاوری‌ها[ویرایش]

قومی کاملاً ایرانی عمدتاً در شهرستان فریمان و مشهد و همچنین در بخش نصر آباد تربت جام ،چناران ،کلات زندگی می‌کنند و مذهبشان شیعه اثنی عشری است. آنها معمولا ظاهری همانند ترکمن‌ها، چشمانی بادومی و صورتی پهن دارند و شوق و علاقه زیاد به مذهب شیعه و شرکت کردن در مراسم مذهبی از جمله ویژگی های بارز قوم خاوری می باشد. شاید برای بار اول از روی ناآگاهی و عدم اطلاع آن‌ها را با افغانستانی‌ها اشتباه گرفته باشید درحالی که این قوم یکی از اقوام اصیل، بومی خراسان بزرگ هستند و از نظر سیاسی، ملیتی کاملاً ایرانی دارند وب سیار وطن پرست هستند و در زمان جنگ تحمیلی رشادت‌ها و جان‌نثاری های این قوم بزرگ زبانزد عام و خاص بود، زبان آن‌ها فارسی است و آن هم فارسی فاخری که یکی از دلایلی است که نشان می‌دهد این قوم مدت‌ها در ایران سکونت داشته‌اند و ریشه در این خاک دارند. از چهره‌های سرشناس این قوم فاخر می‌توان به افرادی مانند:مرتضی مطهری، سردار محمدحسن نظر نژاد، سردار حسن علیمردانی، خداداد عزیزی، رضا عنایتی و... اشاره کرد.

سیستانی‌ها و بلوچ‌ها[ویرایش]

سیستانی‌ها و بلوچ‌های خراسان بیشتر در مرکز، شمال، شمال شرقی و جنوب خراسان در شهرهایی مثل بیرجند، نهبندان، سرخس و تربت جام، تایباد و البته مشهد مستقرند. سیستانی‌ها مسلمان شیعه و بلوچ‌ها مسلمان سنی هستند. مردان و زنان آن‌ها نیز در استفاده از پوشاک سنتی خویش اصرار می‌ورزند.

عرب‌ها[ویرایش]

عرب‌های خراسان گروهی از اعراب مهاجر به منطقه خراسان است. این گروه از نگاه تاریخی بیشتر در جنوب و مرکز استان‌های خراسان ساکن‌اند. این افراد بازماندگان اجداد عرب خود می‌باشند که در قرون اولیه اسلامی به ایران آمده‌اند. تکلم به زبان عربی، معرف قومیت آنان است. گروهی از اعراب خراسان معاودان عراقی (پیش از صدام یا پس از اشغال عراق) می‌باشند.^[۱۲][۱۳]

نگارخانه[ویرایش]

• 
  کرمانج
• 
  عشایر کرمانج
• 
  پوشش تربتی

منابع[ویرایش]

پیوند به بیرون[ویرایش]

• مقالهٔ اقوام خراسان در دانشنامهٔ ایرانیکا (انگلیسی)