اسدالله ممقانی

اسدالله ممقانی
اسدالله ممقانی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۶۰; ممقان، ایران

شیخ اسدالله مامقانی (ممقانی) (۱۲۶۰ - ۱۳۵۰) از روحانیون مشروطه‌خواه عهد قاجار است که در دوران پهلوی به وزارت دادگستری رسید. آوازه اش بیش‌تر به سبب نواندیشی در مبانی فقه شیعه است.

زندگی‌نامه[ویرایش]

ادبیات عرب و فارسی و مقدمات علوم دینی را در تبریز فراگرفت و برای پی‌گرفتن تحصیلاتش به نجف رفت. در جرگه شاگردان آخوند خراسانی درآمد و جزو همراه‌ترین یاران او شد. در روزگار مشروطه به تبریز بازگشت و به انگیزش مشروطه‌خواهان کمر بست.

با به توپ بسته شدن مجلس، شیخ اسدالله ناچار به عثمانی کوچید و در باب عالی (استانبول)، شیخ الاسلام مذهب شیعه شد و انجمنی از ایرانیان به نام سعادت پایه گذاشت. در این دوران هم نجف پایگاهی برای آزادی‌خواهان در مبارزه با خودکامگی دربار تهران شده بود و هم استانبول. به استانبول رفتن مامقانی و انجمن سعادت مایه دل‌گرمی آزادی‌خواهان شد. سید هبه‌الدین شهرستانی در خاطرات ش آورده:

«ظهور جمعیت انجمن سعادت جنبش را بیش از پیش دلگرم کرد. این انجمن تنها واسطه ارتباط میان استانبول و تهران و آزادی‌خواهان نجف بود. این انجمن، اندیشه مشروطه را بسط داد و این اندیشه را به آزادی‌خواهان عالم و جویندگان رسانید و آزادمردان را نیرو بخشید. شیخ اسدالله مامقانی نماینده آزادی‌خواهان نجف در این انجمن بود. وی وقتی برای تحصیل حقوق به استانبول رفت، به این انجمن پیوست.»^[۱]

با پایان جنگ جهانی نخست، شیخ اسدالله ممقانی به ایران بازگشت. به سبب اجتهادش در فقه، معاضدالسلطنه پیرنیا، وزیر دادگستری از او برای عضویت در دیوان تمیز دعوت کرد اما او نپذیرفت و برای کامل کردن تحصیلات در زمینه حقوق بار دیگر به استانبول رفت. چندی نیز در پاریس به آموختن حقوق و پژوهش سرگرم بود.

اسدالله ممقانی در کابینه محمد ساعد در سال ۱۳۲۳ مدت کوتاهی وزیر دادگستری بود و پس از آن، معاون اول دادستان کل کشور و در مهر ۱۳۲۴ رئیس شعبه ۴ دیوان عالی کشور شد.^[۲] در سال ۱۳۲۶ به نمایندگی تبریز به مجلس شورای ملی رفت (دوره پانزدهم) و پس از پایان این دوره به نمایندگی تبریز در نخستین دوره مجلس سنا انتخاب شد.

برجستگی‌ها[ویرایش]

آوازهٔ مامقانی به سبب نواندیشی او در زمینه فقه شیعه است. او را می‌توان از پیشگامان نسل دوم نواندیشان مسلمان در ایران دانست که در حوزه دین و حکومت سخن گفته‌ و گاه نظریه‌ای پرداخته‌اند.

آثار علمی[ویرایش]

مامقانی تألیفات بسیاری دارد که در برجسته‌ترین‌شان مسلک الامام اندیشه سنتی رایج را در مقوله حکومت شرعی - فقهی روحانی به چالش و نقد می‌کشد.^[۳]

دفاع از رضا افشار[ویرایش]

ممقانی هنگامی که وزارت دادگستری را بر عهده داشت در دفاع از همشهری اش، رضا افشار که به محرومیت ابدی از خدمات دولتی محکوم شده بود به تفسیر پرداخت و ابدیت را ویژه باری تعالی دانست و حداکثر ابدیت را ده سال تعیین کرد.

نظرات فقهی و حقوقی[ویرایش]

ممقانی رسماً مدعی شده که روحانیت در پی به دست آوردن دولت و قدرت است. نگاه او به ارتباط دولت و روحانیت، مشتمل بر تحلیل‌های تازه است و طبعاً بیش از آن که رهنمود مهم یا ویژه‌ای به حساب آید، شکایتی است از شکاف میان روحانیت شیعه و دولت طی قرن‌ها که عاملی برای دور شدن مردم از دولت و عدم همکاری آنان بوده؛ امری که به نظر ممقانی به توسعه این کشور آسیب جدی زده است.^[۴]

منابع[ویرایش]

↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۵.
↑ «مذاکرات جلسه ۱۴۶ دوره چهاردهم مجلس شورای ملی چهاردهم مهر ۱۳۲۴».^{^{[پیوند مرده]}}
↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۴.
↑ شهروند امروز؛ شیخ اسدالله ممقانی تئوریسین تعامل روحانیت و دولت

[1] «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۵.

[2] «مذاکرات جلسه ۱۴۶ دوره چهاردهم مجلس شورای ملی چهاردهم مهر ۱۳۲۴».^{^{[پیوند مرده]}}

[3] «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۴.

[4] شهروند امروز؛ شیخ اسدالله ممقانی تئوریسین تعامل روحانیت و دولت

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

ن ب و وزیران دادگستری ایران
پادشاهی	عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر (–) • محمدابراهیم معتمدالدوله جوانشیر (–) • علی اعتمادالسلطنه (–) • مصطفی بهاءالملک افشار (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • غلامحسین خان سپهدار (–) • حسین مشیرالدوله (–) • محمدناصر ظهیرالدوله قاجار (–) • پاشاخان امین‌الملک (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • امام‌قلی میرزا عمادالدوله (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۱–) • علیرضا عضدالملک (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۳–) • علی‌قلی میرزا اعتضادالسلطنه (–) • علیرضا عضدالملک (–) • بهرام میرزا معزالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • علیرضا عضدالملک (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری (–) • محسن مشیرالدوله (–) • عباس میرزا ملک‌آرا (–) • اسدالله ناظم‌الدوله (–) • روح‌الله میرزا نصرت‌السلطنه (–) • غلامحسین غفاری (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–)
پادشاهی مشروطه	احمد مشیرالسلطنه (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما (–) • محمود علاءالملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • رضا مؤیدالسلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما • (-) حسن وثوق‌الدوله (–) • حسن مشیرالدوله (–) • محمدحسین دبیرالملک شیرازی (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن مشیرالدوله (–) • احمد قوام‌السلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • رضا ارفع‌الدوله (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • فتح‌الله سردار منصور (–) • محمدعلی علاءالسلطنه (–) • محمود علاءالملک (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • محمد مصدق‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • سلیمان میکده (–) • عباس میرزا سالار لشکر (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • ابراهیم عمیدالسلطنه (–) • عبدالحسین سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • مرتضی ممتازالملک (–) • ابراهیم حکیم‌الملک (–) • ابوالحسن معاضدالسلطنه (–) • حسین ادیب‌السلطنه (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مهدی عمادالسلطنه (مشیر فاطمی) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن وثوق‌الدوله (–) • علی‌اکبر داور () • محسن صدر (–) • احمد متین‌دفتری (–) • محمد سروری (–) (سرپرست) • مجید آهی (۱۳۱۹–۱۳۲۰) • عباسقلی گلشائیان (۱۳۲۰–۱۳۲۰) • مجید آهی (۱۳۲۰–۱۳۲۱) • علیرضا قره‌گوزلو (–) • جواد عامری (–) • علی‌اصغر حکمت (–) • محسن صدر (–) • اسدالله ممقانی (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • الله‌یار صالح (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • مصطفی عدل (۱۳۲۳–۱۳۲۴) • الله‌یار صالح (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • حسنعلی کمال هدایت (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • امان‌الله اردلان (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • انوشیروان سپهبدی (۱۳۲۴–) • الله‌یار صالح (۱۳۲۷–۱۳۲۸) • علی‌اکبر موسوی‌زاده (۱۳۲۱–۱۳۲۱) • مصطفی عدل (–) • رضا تجدد (–) • محمد سروری (۱۳۲۶–۱۳۲۷) • محمدعلی نظام مافی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محسن صدر (–) • محمد سجادی (–) • علی هیئت (–) • محمدعلی بوذری (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • علی هیئت (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • رضا تجدد (–) • عبدالعلی لطفی (۱۳۳۱–۱۳۳۲) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۲–۱۳۳۳) • فخرالدین شادمان (–) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۳–۱۳۳۴) • حسین علاء (–) • علی امینی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محمد مجلسی (سرپرست) (–) • سید محمدعلی هدایتی (–) • محمدعلی ممتاز (–) • نورالدین الموتی (–) • غلامحسین خوشبین (–) • محمد باهری (–) • باقر عاملی (–) • جواد صدر (–) • منوچهر پرتو (–) • صادق احمدی (۱۳۵۰–۱۳۵۵) • غلامرضا کیانپور (۱۳۵۵–۱۳۵۷) • محمد باهری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • حسین نجفی (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • یحیی صادق وزیری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • شمس‌الدین عالمی (سرپرست) (۱۳۵۷–۱۳۵۷)
جمهوری اسلامی	اسدالله مبشری (۱۳۵۷–۱۳۵۸) • احمد صدر حاج‌سیدجوادی (۱۳۵۸) • ابراهیم احدی (۱۳۵۹) • سید محمد اصغری (۱۳۶۰–۱۳۶۳) • حسن حبیبی (۱۳۶۳–۱۳۶۸) • محمداسماعیل شوشتری (۱۳۶۸–۱۳۸۴) • جمال کریمی‌راد (۱۳۸۴–۱۳۸۵) • غلامحسین الهام (۱۳۸۵–۱۳۸۸) • سید مرتضی بختیاری (۱۳۸۸–۱۳۹۲) • مصطفی پورمحمدی (۱۳۹۲–۱۳۹۶) • سید علیرضا آوایی (۱۳۹۶–۱۴۰۰) • امین‌حسین رحیمی (۱۴۰۰ تا کنون)

اسدالله ممقانی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۶۰ ممقان، ایران