Sarı şam

Sarı şam
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Gymnosperms Şöbə: Pinophyta Sinif: İynəyarpaqlılar Yarımsinif: İynəyarpaqlılar Dəstə: İynəyarpaqlılar Fəsilə: Şamkimilər Yarımfəsilə: Pinoideae Cins: Şam ???: Sarı şam
Beynəlxalq elmi adı
Pinus ponderosa P.Lawson & C.Lawson, 1836
Şəkil axtarışı ITIS   183365 NCBI   55062 EOL   1061751

Sarı şam (lat. Pinus ponderosa) – şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü.

Təbii halda Şimali Amerika nın qərbində, İngiltərə də, Kolumbiya da, Cənubi Kaliforniya da, eləcə də Avropa nın bir çox ölkələrində bitir. Hündürlüyü 50 m olan, ensiz-konusşəkilli, açıq çətirli, sonradan enli-piramidal forma alan möhkəm, ağacdır. Gövdəsinin qabığı qırmızı-qonur və ya qara rəngli olub, 10 sm qalınlığındadır, iri qatlarla ayrılan qalın qabıqla örtülmüşdür. Diametri 180 sm-dir. Azsaylı şaxələnmiş, çox vaxt qövsşəkilli əyilmiş, qısa budaqları ağaca xüsusi gözəllik verir. Cavan zoğlarının qalınlığı 8–20 mm-ə qədərdir. Qınların uzunluğu 20–27 mm-dir. İynəyarpaqları tünd-yaşıl, ucu biz, sıxdır, uzunluğu 30 sm-ə qədərdir, 2-5 ədədi bəzən bir dəstədə yığılır. Qozaları qəhvəyi rəngli, parlaq, silindr formalıdır, uzunluğu 15 sm, eni isə 10 sm-dir, çox zaman 3-5 ədədi bir yerdə olur. Bu da ağaca xüsusi gözəllik verir. Sarı şam cavan yaşlarında zəif inkişaf edir, yaşlaşdıqca boy inişafi sürətlənir. Torpağa az tələbkardır, istisevən, quraqlığa, şaxtaya, qaza və tüstüyə davamlıdır. Qumsal, daşlı, gilicəli torpaqlarda da yaxşı inkişaf edir, bataqlıqlaşmış torpaqlarda bitmir. Ddekorativ çətirinə görə tək əkinlərdə, kiçik qruplarda, parklarda gözəl görünür. Azərbaycan da Abşeron və Lənkəran da rol kənarlarındakı yaşıllıqlarda rast gəlinir. Yarpaqlarından və kal qozalarından alınan ekstraktdan ürək, astma, sinir xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunur.

Sinonim[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Pinus beardsleyi A.Murray bis
• Pinus benthamiana Hartw.
• Pinus craigiana A.Murray bis
• Pinus engelmannii Torr.
  • Pinus jeffreyi var. ambigua Lemmon
  • Pinus jeffreyi var. nigricans Lemmon
• Pinus nootkatensis Manetti ex Gordon [Invalid]
• Pinus parryana Gordon
  • Pinus ponderosa var. benthamiana (Hartw.) Vasey
  • Pinus ponderosa subsp. benthamiana (Hartw.) Silba
  • Pinus ponderosa f. crispata Schwer.
  • Pinus ponderosa var. nana Beissn.
  • Pinus ponderosa var. nigricans (Lemmon) Lemmon
  • Pinus ponderosa var. parryana (Gordon) Rob.
  • Pinus ponderosa var. pendula Hook.f. ex H.W.Sarg.
  • Pinus ponderosa f. pendula (Hook.f. ex H.W.Sarg.) Rehder
  • Pinus ponderosa var. ponderosa
  • Pinus ponderosa subsp. washoensis (H.Mason & Stockw.) A.E.Murray
  • Pinus ponderosa var. washoensis (H.Mason & Stockw.) J.R.Haller & Vivrette
• Pinus resinosa Torr.
• Pinus sinclairiana Carrière [Invalid]
• Pinus washoensis H.Mason & Stockw.^[1]

Növ müxtəlifliyi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qalereya[redaktə | mənbəni redaktə et]

• 
• 
• 
  P. benthamiana
• 
  P. ponderosa subsp. ponderosa

Məlumat mənbələri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Деревья и кустарники СССР. т.3.1954; Флора Азербайджана. т.5. 1954; Azərbaycanın ağac və kolları. III cild. 1970; Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Кitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996; Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

1. “Azərbaycan dendraflorasi” I cild, Baki, “Elm”, 2011, 312 səh.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Tofiq Məmmədov, Elşad Qurbanov, Tariyel Talıbov.

1. ↑ Sarı şam:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)