Orta Atlantika silsiləsi
Şimali-Atlantika silsiləsi — nəhəng Orta-Okean silsiləsinin tərkib hissəsinə daxil silsilə. Bu silsilə Tektonik plitələrin toqquşması nəticəsində meydana gəlmişdir. Atlantik okeanın dibində Şimali Amerika plitəsi ilə Avrasiya plitəsi, Afrika plitəsi və Cənubi Amerika plitəsi arasında yerləşir.
Açılışı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Atlantik okeanın dibi ilə silsilənin mövcudluğu Metyu Fonteyn Mori tərəfindən 1850 ildə irəli sürülür. Silsilə ilk dəfə 1872-ci ildə «Çelencer» gəmisi vastəsi ilə aşkarlanır. Belə ki, Transatlantik teleqraf kabel xətti çəkilişi zamanı aşkarlanır[1]. 1925-ci il araşdırmaları ilə tam olaraq təstiqlənir.[2]
Dünya okeanının 1950-ci il araşdırmaları onu göstərir ki, bu hissədə seysmikliyin yüksəkliyi müəyyənləşir. Üstəlik Şimali-Atlantika silsiləsinin Orta-Okean silsiləsinin bir hissəsi olması müəyyənləşir. Bu isə Hərəkət edən materiklər nəzəriyyəsini irəli sürən Alferd Venegerin fikirini təstiqləyirlər.
Silsilənin tərkibi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Silsilənin uzunluğu 18 min km təşkil edir:
- Mona silsiləsi
- İslandiya-Yanmayenski silsiləsi
- Reykyanes silsiləsi ( 52° ş. e.)
- Şimali-Atlantika silsiləsi — Uzunluğu 8,2 min. km, maksimal eni 1500 km təşkil edir.
- Cənubi-Atlantika silsiləsi — Dərinliyi 1800 - 3400 metr arasında dərişir. Uzunluğu 10,5 min km təşkil edir. Silsiləsin ardı Afrika-Antarktika silsiləsinə keçir.
Orta Atlantika silsiləsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şimali Atlantika silsilə:
- Yan Mayen — Berenberq (Kral VII Hokon dağı), 2277 mm (71°06′ şm. e. 8°12′ q. u.)
- İslandiya — Хvаnnаdаlshnukyor, 2109,6 m (64°01′ şm. e. 16°41′ q. u.)
- Azor adaları — Piku dağı Piku adası, 2351 m, (38°28′09″ şm. e. 28°24′03″ q. u.)
- Bermud adaları — Taun-Hill zirvəsi Meyn-Aylend, 76 m (32°15′10″ şm. e. 64°50′04″ q. u.)
- San-Pedru-e-San-Paulu — cənub-şərq qayası, 22,5 m (00°55′08″ şm. e. 29°20′35″ q. u.)
Cənubi Atlantika silsiləsi:
- Yüksəliş adası — Qrin-Mauntin piki, 859 m (7°57′04″ c. e. 14°20′48″ q. u.)
- Müqəddəs Yelena adası (15°57′16″ c. e. 5°41′36″ q. u.)
- Tristan-da-Kunya — Kuin-Meri, 2062 m (37°05′ c. e. 12°17′ q. u.)
- Qof adası — Edinboro, 909 m (40°20′ c. e. 10°00′ q. u.)
- Buve adası — Ulavtoppen, 780 m (54°24′ c. e. 03°21′ ş. u.)
Geologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Orta Atlantika silsiləsi litosfer tavalarının toqquşması nəticəsində Trias dövründə formalaşmışdır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Redfern, R.; 2001: Origins, the Evolution of Continents, Oceans and Life, University of Oklahoma Press, ISBN 1-84188-192-9, p. 26
- ↑ Alexander Hellemans and Brian Bunch, 1989, Timeline of Science, Sidgwick and Jackson, London
