Şumerlilər

Şumerlilər


Şumerlilər və ya şumerlər (özünüadlandırma: şum. sag-gig-ga — «qarabaşlılar») — Cənubi Mesopotamiyanın (indiki İraq ərazisi) qədim əhalisi. Şumer dilində danışırdılar və Şumer dövlətini yaratmışdılar. Sivilizasiyanın yaranması, yazının yaranması, qədim Mesopotamiyanın ilk şəhər və dövlətləri ənənəvi olaraq onlarla əlaqələndirilir.

Şumerlərin mənşəyi və dilinin qohumluğu müəyyən edilməmişdir.[1] Hal-hazırda şumer dili heç bir məlum dil ailəsinə aid deyil. Şumerlərin Cənubi Mesopotamiyada olması, yazının icad edildiyi eramızdan əvvəl 4-3-cü minilliklərin başlanğıcından etibarlı şəkildə qeyd olunur. Bununla belə, onların daha əvvəl həmin ərazilərdə, o cümlədən Ubeyd icmaları arasında mövcudluğu ilə bağlı fərziyyələr var. Eyni zamanda, linqvistik məlumatlar göstərir ki, tarixin başlanğıcında şumerlilər müəyyən bir erkən əhali ilə təmasda idilər, onlardan mədəni terminləri, toponimləri, iqtisadi nailiyyətləri və bəzi dini inancları götürmüşdülər. Mesopotamiyada samimənşəli akkad dilinin dialektlərinin yayılması ilə şumer dili tədricən istifadədən çıxmışdır. E.ə. II minilliyə qədər artıq ölü dil olmuşdur, lakin elm, din dili kimi qorunub saxlanılmışdır və e.ə. I əsrə qədər məktəblərdə öyrənilmişdir. Dillərini itirən şumerlilər Mesopotamiyanın samidilli əhalisi ilə birləşənə qədər öz dinlərini və mədəniyyətlərini qoruyub saxlamışdılar.[2]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. "Introduction | 1 | The Sumerian World | Harriet Crawford | Taylor & Fr". 2023-08-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-16.
  2. Соловьёва, Дандамаев, 2003

Əlavə ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Антонова Е. В. Месопотамия на пути к первым государствам. — М.: Изд. фирма «Восточная литература» РАН, 1998. — 224 с.: ил. — ISBN 5-02-017934-5.
  • Бадер Н. О. Древнейшие земледельцы Северной Месопотамии. Исследования советской археологической экспедиции в Ираке на поселениях Телль Мацалия, Телль Сотто, Кюльтепе. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1989. — 368 с.: ил. — ISBN 5-02-009429-3.
  • Бардески Кьяра Децци. Месопотамия. Колыбель человечества / Пер. Т. Н. Григорьевой. — М.: Ниола-Пресс, 2008. — 128 с. — (Тайны истории). — ISBN 978-5-366-00327-8.
  • Белицкий Мариан. Забытый мир шумеров / Пер. с пол. Д. С. Гальпериной. — М.: Наука, 1980. — 398 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Бибби Джеффри. В поисках Дильмуна / Пер. с англ. Н. Елисеева. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1984. — 369 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Боттеро Жан, Отто Дитц, Фалькенштайн Адам, Веркуттер Жан. Ранние цивилизации Ближнего Востока. История возникновения и развития древнейших государств на земле / Пер. с англ. А. Б. Давыдовой, С. В. Иванова. — М.: ЗАО «Центрполиграф», 2021. — 447 с.: ил. — ISBN 978-5-9524-5492-7.
  • Вулли Леонард. Ур халдеев / Пер. с англ. Ф. Л. Мендельсона. — М.: Изд-во восточной литературы, 1961. — 256 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Гласснер Жан-Жак. Месопотамия / Пер. с франц. Л. С. Самуйлова. — М.: Вече, 2012. — 464 с. — (Гиды цивилизаций). — ISBN 978-5-9533-3403-7.
  • Гуляев В. И. Шумер. Вавилон. Ассирия: 5000 лет истории. — М.: Алетейа, 2004. — 440 с. — (Сокровенная история цивилизаций). — ISBN 5-89321-112-X.
  • Дьяконов И. М. О площади и составе населения шумерского «города-государства» // Вестник древней истории. — 1950. — № 2. — С. 77—93.
  • Дьяконов И. М. Люди города Ура. Материалы и исследования. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1990. — 430 с. — (Культура народов Востока).
  • Заблоцка Юлия. История Ближнего Востока в древности. От первых поселений до персидского завоевания / Пер. с пол. Д. С. Гальпериной. Под ред. В. А. Якобсона. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1989. — 416 с. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Кленгель-Брандт Эвелин. Путешествие в древний Вавилон / Пер. с нем. Б. С. Святского. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1979. — 260 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Кленгель-Брандт Эвелин. Вавилонская башня. Легенда и история / Пер. с нем. И. М. Дунаевской. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1991. — 160 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Кривачек Пол. Вавилон. Месопотамия и рождение цивилизации. MV-DCC до н. э. / Пер. Л. А. Карповой.— М.: ЗАО «Центрполиграф», 2015. — 352 с.: ил. — (Memorialis). — ISBN 978-5-227-06261-1.
  • Куртик Г. Е. Звёздное небо древней Месопотамии. Шумеро-аккадские названия созвездий и других светил. — СПб.: Алетейя, 2007. — 744 с.: ил.
  • Кьера Эдвард. Они писали на глине. Рассказывают вавилонские таблички. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1984. — 136 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Ламберг-Карловски К., Саблов Дж. Древние цивилизации. Ближний Восток и Мезоамерика / Пер. с англ. А. А. Пономаренко, И. С. Клочкова. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1992. — 368 с., ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Ллойд Сетон. Реки-близнецы. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1972. — 240 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Ллойд Сетон. Археология Месопотамии. От древнекаменного века до персидского завоевания. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1984. — 280 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Нуреев Р. М. Древний Шумер: учёт как основа организации государственного хозяйства // Всемирная история экономической мысли: В 6 томах / Гл. ред. В. Н. Черковец. — М.: Мысль, 1987. — 606 с. — Т. I. От зарождения экономической мысли до первых теоретических систем политической жизни. — С. 50—53. — ISBN 5-244-00038-1.
  • Оппенхейм А. Лео. Древняя Месопотамия. Портрет погибшей цивилизации / Пер. с англ. М. Н. Ботвинника. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1990. — 320 с.: ил. — 2-е изд. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Флиттнер Н. Д. Культура и искусство Двуречья и соседних стран / Под ред. И. М. Дьяконова. — М.;Л.: Искусство, 1958. — 300 с.: ил.
  • Церен Эрих. Лунный бог / Пер. с нем. Б. Д. Каллистова. Под ред. А. А. Нейхардта. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1976. — 382 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Церен Эрих. Библейские холмы / Пер. с нем. Н. В. Шафранской. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1966. — 480 с.: ил.
  • Чабб Мэри. Город в песках / Пер. с англ. Н. Г. Коваленской. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1965. — 96 с.: ил. — (По следам исчезнувших культур Востока).
  • Шумер: города Эдема / Пер. с англ. В. Хренова. — М.: Терра, 1997. — 168 с.: ил. — (Энциклопедия «Исчезнувшие цивилизации»). — ISBN 5-300-01059-6.
  • Якобсен, Торкильд. Сокровища тьмы. История месопотамской религии : перевод с английского. По следам исчезнувших культур Востока. Москва: Изд. фирма «Восточная литература» РАН. Российская АН, Ин-т востоковедения. 1995 [The Treasures of Darkness: History of Mesopotamian Religion]. ISBN 5-02-016601-4.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]