Çartalizm
Çartalizm makroiqtisadiyyatda — pulun barter problemlərinin kortəbii həlli kimi və ya borc işarəsi[1] vasitəsi olaraq deyil, iqtisadi fəaliyyətə yönəltmə səylərindən qaynaqlandığını iddia edən pul nəzəriyyəsidir. İqtisadi fəaliyyətlərə görə verdikləri valyuta ilə ödənilməli olan suveren hüququ müqabilində dəyəri vardır.
Haqqında[redaktə | mənbəni redaktə et]
Alman iqtisadçısı Qeorq Fridrix Knap, 1905-ci ildə Alman dilində nəşr olunan və 1924-cü ildə İngilis dilinə çevrilən Dövlət Pul Nəzəriyyəsində "Çartalizm" terminini tətbiq etmişdir. Adı Latın nizamnaməsindən işarə və ya bilet mənasında gəlir.[2]Knap "pulun bir əmtəə deyil," qanunun yaradılmasıdır "olduğunu müdafiə etdi.[3] Knap, dövlət pul nəzəriyyəsini o dövrdə qızıl standartında təcəssüm etdirilən "metalizm" lə müqayisə etdi, burada valyuta vahidinin dəyəri içərisində olan və ya dəyişdirilə bilən qiymətli metalın miqdarından asılı idi. O, dövlətin pul kütləsi meyarının "dövlət xəzinələrində qəbul edilənlər" olması ilə dövlətin təmiz kağız pullar yaradaraq onu qanuni ödəmə vasitəsi kimi tanıyaraq dəyişdirilə biləcəyini iddia etdi.
Müasir tərəfdarları[redaktə | mənbəni redaktə et]
İqtisadçılar Uorren Mosler, L. Rendall Rey, Stefani Kelton və Bill Mitçell, pul yaratmağın izahı olaraq çartalizmin canlanmasından böyük ölçüdə məsuliyyət daşıyırlar; Rey bu dirçəliş formülasyonunu neo-çartalizm adlandırır[4].
Avstraliyanın Nyukastl Universitetində Tam Məşğulluq və Ədalət Mərkəzinin və ya CofFEE-nin qurucusu Mitçell, müasir neo-çartalizmi izah etmək üçün "müasir pul nəzəriyyəsi" ifadəsini tətbiq etdi və bu termin hazırda geniş yayılmışdır. Skot Fulluayler, bank və pul sistemlərinin detallı bir texniki təhlili əlavə etdi.[5]
Rocer Malkolm Mitçellin Sərbəst Pul[6] kitabında çartalizmin mahiyyəti sadə dillə təsvir olunur.
Rey kimi bəzi müasir tərəfdarları çartalizmi Postkeynsçi iqtisadiyyatında yer alır, çartalizm isə hər ikisi də endogen pulun, yəni dövlət kimi bir iqtisadiyyatda yaradılan pulun pul dövriyyəsi nəzəriyyəsinin alternativ və ya tamamlayıcı nəzəriyyəsi kimi irəli sürülmüşdür. qıt xərclər və ya bank krediti, kənardan deyil, qızıl kimi. Tamamlayıcı baxımdan çartalizm "şaquli" (dövlət və özəl sektor arasında və əksinə) qarşılıqlı əlaqələri izah edir, zəncir nəzəriyyəsi isə "üfüqi" (özəl və xüsusi) qarşılıqlı əlaqə modelidir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Graeber, David. Debt: The First 5000 Years. 12 July 2011. ISBN 978-1-933633-86-2.
- ↑ Knapp, George Friedrich, The State Theory of Money, Macmillan and Company, 1924, 32
- ↑ Knapp, George Friedrich, The State Theory of Money, Macmillan and Company, 1924
- ↑ The Economist, 31 December 2011, "Marginal revolutionaries" Arxivləşdirilib 22 fevral 2012 at the Wayback Machine neo-chartalism, sometimes called "Modern Monetary Theory"
- ↑ Mitchell, Rodger Malcolm: Free Money — Plan for Prosperity, PGM International, Inc., paperback 2005, ISBN 978-0-9658323-1-1
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-01-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-09.
